•      "Kto zamierza studiować te [formy duszy], ten musi najpierw odkryć istotę każdej z nich, a dopiero potem badać w ten sam sposób ich właściwości i inne tym podobne rzeczy. Ale jeśli ma określić istotę każdej z nich, na przykład duszy rozumnej lub zmysłowej lub wreszcie wegetatywnej, musi jeszcze wprzód powiedzieć, co to jest myślenie lub postrzeżenie, bo działanie i funkcje wyprzedzają władze w porządku poznania. Ale jeśli to prawda, to jeszcze wcześniej od nich należy rozpatrzyć ich odnośne przedmioty. Dla tej właśnie racji trzeba by od nich rozpocząć nasze badania; a więc od pokarmu, od przedmiotu podpadającego pod zmysły, od przedmiotu myśli" (s. 44-45).

•      Arystoteles, "O duszy", Warszawa, 1972, PWN.

The third person data psychology

•      Tutaj kluczem do zrozumienia człowieka  są procesy czy też struktury bezpośrednio niedostępne świadomości, a zatem znajdujące się (podobnie jak w nurcie nieświadomościowym) poza fenomenologicznym polem jednostki.

•      Jednak nie są one już rozumiane jako psychiczne - w klasycznym sensie.

•      W nurcie tym takie pojęcia, jak „psychika”, „psychiczność”, „umysł”, „mentalny”, „świadomość”, „inteligencja” - zostały albo przedefiniowane (w stosunku do ich klasycznego, pierwszoosobowego sensu), albo całkowicie z nich rezygnowano.

•      W miejsce tych klasycznych pojęć pojawiły się: „odruchy”, „nawyki”, „zachowania”, „bodźce”, „reakcje”, „procesy nerwowe”, „budowa ciała”.

•      Człowiek, jako obiekt badania, zostaje ujęty przedmiotowo, z perspektywy zewnętrznego obserwatora, jak w naukach przyrodniczych.

•      Zanim jednak do tego doszło, myśl psychologiczna musiała przejść długą drogę.

•      W myśl najwcześniejszych - mitologicznych i religijnych -  wersji tego poglądu, na los człowieka (także na jego postępowanie) decydująco (zwykle fatalistycznie) wpływają czynniki zewnętrzne i pozapodmiotowe:

•      heimarmene, Nemezis, przeznaczenie, ananke, fatum, mojra, koło fortuny, konstelacja planet w chwili narodzin, układ linii na dłoni (chiromancja).

Koło
fortuny

•      Konstytucjonalizm

              (Hipokrates-Galen-Lavater-Gall-Lombroso-Kretschmer-Sheldon-Genetyka zachowania).

•      Behawioryzm

              (Kartezjusz-Darwin-Comte-Pawłow-Watson-Tolman-Skinner).

•      Nauka poznawcza

              (La Mettrie-Babbage-Turing-Wiener-Newel-&-Simon).

•      Psychologia Ewolucyjna (Darwin-Wilson-Buss).

Hipokrates - temperamenty

Galen

•      Galen - z racji swego autorytetu utrwalił system Hipokratesa i spowodował, iż był on w użyciu przez kilkanaście stuleci.

•      Ulegał tylko nieznacznym modyfikacjom.

Fizjo(g)nomika

•      Mówi się o: "wąskich ustach jędzy" "wysokim czole myśliciela" "pogodzie ducha cechującej grubasa" "silnym zarysie szczęki znamionującym upór i silną wolę" "neurotycznych rysach twarzy" "miękkich wargach hedonisty".

Giambattista della Porta (1538-1615) Charles Le Brun (1619-1690)

Johann Kaspar Lavater: Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe (1775-1778)

Od Hipokratesa do fizjonomiki

Franz Joseph Gall (1758-1828)

•      Kontrowersja: wąska versus szeroka lokalizacja funkcji w układzie nerwowym

•      Kranioskopia (frenologia): niezbyt dobrze udokumentowane, proto-naukowe idee wąskolokalizacyjne.

•      System Galla oparty był na kilku prostych ideach:

•      the brain is the organ of the mind.

•      the brain is not a single functional entity but a collection of organs representing the propensities, sentiments and faculties.

•      these functions are located in specific parts of the brain.

•      other things being equal, the size of each organ is indicative of its power.

•      the shape and size of the cranium reflects the shape and size of the underlying organs and is thus indicative of the individual's mental faculties.

•      Gdyby kiedyś systemat Galla wydoskonalono i gdyby pomacawszy głowę powiedzieć można było człowiekowi: „Będziesz tym, a nie innym”, to ludzie nie tłukliby się po tej ziemi – i nie wałęsali się jak ślepi... A wszakże ja tyle mam guzów, że sam Gall może by nie odgadł, czy ja pisać wiersze, czy kraść będę...

•      Juliusz Słowacki, list do matki, wrzesień 1833, t. I, s. 211.

„Urodzeni mordercy”

•      Lombroso łączył podejście fizjonomiczne i konstytucjonalne.

•      Od 1870 roku studiował charaktery i antropologię więźniów zarówno za ich życia, jak i po śmierci.

•      Stwierdził, iż kryminaliści posiadają wyróżniające cechy fizyczne:

•      Pochyłe („cofnięte”) czoła.

•      Zbyt małe lub zbyt duże głowy.

•      Krótkie nogi.

•      Opadające ramiona

•      Płaskostopie.

•      Inne cechy:

•      Ogromne szczęki.

•      Silne, zwierzęce („psie”) zęby.

•      Szerokie barki.

•      Co sugeruje, iż zachowania kryminalne można zinterpretować jako „atawizmy”:

•      Opóźnienie procesów biologiczno-rozwojowych.

•      Obecność fizycznych cech z okresu zanim w pełni wykształciły się „ludzkie cechy”.

•      Zarówno biologiczne, jak i moralne „wycofanie” na wcześniejszy, przedludzki etap ewolucji/rozwoju.

•      Te fizyczne cechy to swego rodzaju atawistyczne naznaczenie (atavistic stigmata).

•      Lombroso wyróżniał charakterystyczne kategorie:

•      Urodzeni przestępcy (którzy posiadają jakikolwiek stygmat – stanowią 33% wszystkich kryminalistów).

•      Urodzone przestępczynie prostytutki.

•      Obłąkani przestępcy (podłożem zachowań kryminalnych jest zwyrodnienie mózgu – zmiany w ukłądzie nerwowym).

•      Kryminaloidzi (nie podpadający pod pozostałe kategorie).

Naturalizacja umysłu

Ernst Kretschmer – typologia konstytucjonalna

•      Istnieje zależność między "wyglądem", "budową ciała", "cechami poszczególnych narządów" - a "temperamentem", "charakterem", "osobowością".

•      Jednym z najciekawszych rzeczników takiego podejścia był Kretschmer, psychiatra, neurofizjolog (Budowa ciała i charakter - ponad 20 wydań -  Ludzie genialni).

•      Główne założenia: szpital psychiatryczny jest miniaturą społeczeństwa; między "normą" a "chorobą psychiczną" - nie ma różnicy jakościowej.

•      Można wiele dowiedzieć się o osobowości i charakterze człowieka w ogóle, studiując przypadki patologiczne.

•      Jest to nawet o tyle lepsza droga, że "choroba" nasila pewne  cechy, które mogłyby być w „stanie zdrowia" niedostrzegalne.

•      Zawartość:

•      Można wykazać związek między typem budowy ciała, a rodzajem choroby psychicznej.

•      Na określone choroby zapadają ludzie o określonej budowie ciała.

•      na schizofernię: osobnicy atletyczni i asteniczni.

•      na cyklofrenię: osobnicy pykniczni.

Schizofrenia

•      Objawy osiowe, cztery rodzaje:

•      rozszczepienie jaźni,

•      otępienie uczuciowe,

•      autyzm,

•      ambiwalencja,

•      ambisentencja,

•      ambitendencja,

•      sałata słowna.

Cyklofernia

•      Naprzemienność fazy "maniakalnej" i "depresyjnej".

•      Ściślejszy związek ze światem oraz przystawanie emocjonalne do innych.

•      Większa „płytkość” wszystkich poszczególnych objawów.

•      Cztery typy budowy ciała:

•      a. asteniczny

•      b. atletyczny

•      c. pykniczny i

•      d. dysplastyczny

•      Trzy typy charakteru:

•      a. schizoidalny zwykły

•      b. schizoidalny wiskotyczny

•      c. cykloidalny

William Sheldon - typologia

Genetyka zachowania

•      Wydaje się, że we współczesnej psychologii tradycję tę kontynuuje „genetyka zachowania”.

•      W jednym z najbardziej wpływowych czasopism psychologicznych, artykuł otwierający pierwszy numer 2001 roku nosił tytuł „DNA”.