KSIĄŻKA DAWNA
Czynności mające wpływ na powstanie książki rękopiśmiennej:
· przygotowanie atramentu i kolorów à atramentarius; inkaust – atrament czerwony,
· struganie trzcin i zacinanie pióra (gęsiego lub łabędziego),
· czyszczenie i wygładzanie pergaminu (pergamin ze skóry zwierzęcej),
wycinanie kart do książki, papier był wykonywany ze szmat, a później z drzewa,
· pisanie,
· umieszczanie inicjałów (litery inicjalne),
· czytanie,
· poprawianie,
· zszywanie kart,
· okładka – zbijanie deskami; oprawianie, obijanie materiałem, mosiężnymi klamrami, narożnikami, jedwabnymi pasami, wysadzanie opraw kamieniami,
· odniesienie księgi do przeora.
Frazeologizmy:
o ‘czytać od deski do deski’,
o ‘benedyktyńska praca’,
o ‘na wołowej skórze by nie spisał’.
Książka rękopiśmienna w kulturze średniowiecza
Książka luksusowa – przeznaczona dla królów.
Psałterz floriański XIV/XV w. powstał z przeznaczeniem dla żony Władysława Jagiełły – Jadwigi. Jest trójjęzyczny – polsko-łacińsko-niemiecki.
W XVI w. (1564 r.) Heinrich H’legem wykonał oprawę Psałterza Floriańskiego.
Słownictwo:
· kodeks – sporządzony z luźno oprawionych kart, początkowa forma kroniki, spisywany, dyktowany à ars dictandi – ‘sztuka dyktowania’
· kateny – łańcuchy w obawie przed kradzieżą,
· zwierciadło – centralna strona kart,
· bordiura – pas otaczający tekst; zdobienie,
· inkunabuły – do XV w.; ‘powijaki, początki’,
· postinkunabuły (XVI w.),
· sygnet drukarski, ok. 1520 r. – znamionuje drukarnię, która wydała daną książkę,
· kolofon - informacja umieszczana na końcu książki, opisująca okoliczności powstania danego egzemplarza,
· drzeworytnictwo – Albrecht Durer,
· ornamentyka:
o linearna – meandry itp.,
o geometryczna – figury geometryczne, głównie kwadraty,
o roślinna (floratura),
o figuralna – przedstawienia osób i zwierząt, czasem karykaturalnie.
Typy/rodzaje książki średniowiecznej:
· rękopiśmienna,
· ksylograficzna/blokowa/drzeworytowa; ksylo – ‘drewno’, grafo – ‘piszę’; ryto w drewnianych blokach – teksty, obrazki, później je zamalowywano i odbijano na stronach,
· drukowana.
Gdzie spisywano księgi:
· klasztorne skryptoria,
· warsztaty kopiarskie,
· uniwersytety,
· kancelarie monarsze.
- Podręczniki „dobrego umierania”
- „Biblia ubogich”
- Gramatyka Donata à J. Haller, F. Ungler
- twórczość anonimowa ‘ku większej chwale Boga’
aramanda