L.P.
MYŚLICIELE
OPIS
NURT
1.
Hugo GROCJUSZ
Dzieła:
„Wolność mórz”, „O prawie wojny i pokoju”
Ojciec nowożytnej szkoły prawa natury. Niezmiennymi cechami natury ludzkiej były rozumność oraz popęd społeczny czyli skłonność do życia z innymi ludźmi „w sposób pokojowy i zorganizowany odpowiednio do właściwości ludzkiego umysłu”. Z tymi właściwościami wiązał pojęcie prawa natury czyli „nakazu prawego rozumu, który wskazuje, że w każdej czynności, zależnie od jej zgodności lub niezgodności
z rozumną naturą człowieka, tkwi moralna ohyda lub moralna konieczność i w konsekwencji Bóg, który jest twórcą natury, czynności takiej zabrania się lub ją nakazuje”. Zakazy i nakazy prawa natury wynikały stąd, że pewne czyny były dobre lub złe ze swej istoty, nie zaś stąd, że za takie uznane zostały przez ludzi. Prawo natury Gracjusza było oddzielone od prawa Bożego, związane jest z niezmiennymi cechami ludzkimi.
Natura ludzka:
- cielesna – instynkt samozachowawczy (każdy człowiek chce
żyć),
- rozumu – wskazuje człowiekowi jak żyć zgodnie
z instynktem samozachowawczym.
Prawo natury:
- priori – wskazuje się zgodność lub niezgodność jakieś rzeczy
z rozumna i społeczną naturą człowieka,
- posteriori – polega na obserwacji zasad powszechnie
akceptowanych przez ludzi.
Podział prawa:
- naturalne,
- pozytywne,
- boskie,
- ludzkie.
Reguły prawa natury były statyczne i uniwersalne oraz były
w pełni poznawalne. Cechą prawa natury: niezmienność, powszechność, racjonalizm. Sprecyzował katalog prawa natury:
- nienaruszania cudzej własności,
- wynagradzania szkód wyrządzonych z własnej winy,
- dotrzymywania umów (pacta sunt servanda),
- ponoszenia kary za popełnione przestępstwa.
Opowiadał się za równym prawem państw do korzystania
z morza, popierał niewolnictwo i n równe traktowanie państw w stosunkach międzynarodowych. Po raz pierwszy nadał prawom podmiotowym charakter subiektywny – dzielił je
na te, które dają władzę w stosunku do siebie, w stosunku
do innych osób oraz panowanie nad rzeczami.
Negował istnienie idealnych ustrojów. O ustroju decydował lud, co nie było tożsame z suwerennością. Lud uprawniony był do zawarcia kontraktu – przekazywał pełnię władzy jednostce. Uniemożliwienie zerwania umowy. Władza stanowi podmiot pełnego prawa własności, co uzasadnia dziedziczenie władzy absolutnej.
SZKOŁA PRAWA NATURY
W starożytności prawo natury wystąpiło pierwsze o charakterze religijnym, będące odbiciem Boskiego porządku. Konflikt wewnętrzny
(np. Antygona) – wierność wyższemu prawu
i nakazom sumienia a obowiązkiem posłuszeństwa ustawom.
W średniowieczu prawo naturalne było jedną
z podstawowych kategorii myśli prawnej
i prawniczej.
W renesansie z jednej strony utrzymuje się dawniejsza koncepcja prawa naturalnego, związanego z prawem Bożym, rozumianego bardziej jako metodologia oceny prawa pozytywnego, niż jako katalog obiektywnych, niezmiennych, obowiązujących zawsze i wszędzie norm postępowania ludzkiego.
Cechą prawa natury w XVII w. był racjonalizm. Duże znaczenie miała nauka ścisła
w kształtowaniu nurtu. Krok w przód w procesie kształtowania się nowoczesnej nauki prawa (oczyszczenie z nawarstwień religijnych, mitologii i zasad objawionych).
W XIX i XX w. zjawisko spowodowane okrucieństwem i ludobójstwem w państwach totalitarnych. Rozwój głównie w Niemczech – debata o odpowiedzialności prawników i polityków hitleryzmu. Twórczość Rudolfa STAMMLERA – neokantysta; używał terminu: „prawo słuszne”.
W XX w. – unikanie założeń metafizycznych; opisanie cech prawa dających się stwierdzić empirycznie; zbliżenie do nauk przyrodniczych; unikanie ocen i wartościowania. Rozkaz suwerena poparty jest sankcją. Jedynym źródłem prawa jest ustawa.
2.
Samuel PUFFENDORF
„Prawo naturalne i międzynarodowe”, „Dwie księgi elementów uniwersalnej jurysprudencji”
Wyróżniał naturę:
- przyrodniczą – doskonali życie społeczne człowieka,
- duchową – umożliwia kreowanie wyższych form (moralność,
kultura).
Definiował prawo natury jako zbiór nakazów podyktowanych przez rozum – rozumowe podsumowanie wartości moralnych.
Odróżnił prawo:
- natury – zasady prawa można wykoncypować w drodze
rozumowania. Zjawiska społeczne powstają z woli
Boga, jednak ludzie łączą się w społeczności
motywowani swym egoizmem. Jednostki mają
instynkt samozachowawczy oraz instynkt życia społ.
- pozytywne.
Wolność rozumiana jako:
- pozytywna – człowiek tworzy normy prawne,
- negatywna – to obojętność na zjawiska świata
przyrodniczego.
Człowiek w stanie natury nie ma żadnych zobowiązań wobec innych oraz nie nosi w sobie żadnego popędu społecznego.
Umowa konsensualna – człowiek stworzył społeczeństwo
i państwo dla własnych korzyści. Państwo to doskonała wspólnota wśród ludzi. Tylko państwo może zagwarantować pokój między ludźmi.
Umowa społeczna – przedmiotem umowy jest wolność. Umowa ta to podstawa państwa. Ludzie rezygnują z części naturalnej wolności (oddają tyle wolności ile jest potrzebne do utworzenia państwa).Składa się:
- I etap – przyszli obywatele porozumiewają się co do formy
państwa,
- II etap – społeczeństwo otrzymywało ustrój konstytucyjny,
- III etap – umowa o podporządkowanie się konkretnemu
suwerenowi.
Podstawową funkcją państwa jest funkcja obronna.
Suwerenność to konstytutywna cecha państwa; to władza najwyższa, którą ludzie obdarowali władcę. Jest niepodzielna
i posiada moc absolutnego rozkazywania. Suwerenność posiada autorytet nie od Boga, ale od umowy społecznej.
Podział ustroju:
- regularne – suwerenna władza niepodzielnie kierowana jest
w stosunku do wszystkich interesów przez
1 osobę,
- nieregularne – w których nie wszystkie działania i nie
wszyscy poddani opanowani są 1 wolą,
1 rządem (Rzesza Niemiecka).
Państwo to gwarant bezpieczeństwa i spokoju, co uzasadniało skupienie władzy przez jednostkę. Podporządkowanie się społeczeństwa dawało uzasadnienie dla istnienie władzy absolutnej. Władca dawał gwarancję spokoju, a społeczeństwo – posłuszeństwo.
3.
Tomasz HOBBES
„Lewiatan”
W swoich rozważaniach posługiwał się metodą matematyczną (geometria).
Człowiekiem kierują: egoizm i instynkt samozachowawczy.
Twierdził, że prawo natury rozwinąć się może dopiero po przezwyciężeniu stanu naturalnego, gdy ludzie zgodzą zrezygnować z wolności, przekładając pokój nad nieustanną walkę. Jest to cel umowy społecznej – rezygnacja z praw naturalnych na rzecz suwerena, który uzyskuje pełną władzę nad poddanymi. Skutki umowy:
- poddani nie mogą zmieniać formy rządów,
- władza zwierzchnia nie może postradać swej mocy,
- działań suwerena nie może poddany słusznie oskarżyć,
- cokolwiek uczyni suweren, tego poddany nie ,może ukarać,
- suweren decyduje o tym, co jest niezbędne dla zachowania
pokoju i obrony jego poddanych,
- suweren ma uprawnienie do tworzenia reguł, na podstawie,
których każdy poddany może wiedzieć, co jest jego
własnością,
- do suwerena należy też uprawnienie wszelkiego orzekania
sądowego i rozstrzygania sporów.
Suwerenność była: niezbywalna, nieodwracalna
i nieograniczona – teoria absolutyzmu państwa.
Ustrój państwa może być: monarchiczny, arystokratyczny lub demokratyczny.
4.
John AUSTIN
Ojciec pozytywizmu
„Wykłady o jurysprudencji”
Uchodzi za ojca pozytywizmu. Twórca jurysprudencji (odmiany pozytywizmu prawniczego). Starał się analizować pojęcia prawne. Najważniejsza teza – przedmiotem nauki prawa jest prawo pozytywne, a nie naturalne, Boże czy inne. Prawo pozytywne to rozkaz suwerena poparty sankcją.
Pojęcie prawa:
- we właściwym sensie – reguły zachowania ustanowione przez
„myślącą istotę” dla innej „myślącej
istoty”, nad którą ma władzę (prawo
boskie, prawo natury oraz prawo
ludzkie),
- w niewłaściwym sensie – prawa w znaczeniu pewnych
konieczności występujących w
świecie przyrodniczym lub
społecznym niezależnie od ludzkiej
woli lub świadomości oraz prawa
jako niepoparte sankcją państwową.
Ze względu na bliskie podobieństwo
do prawa we właściwym sensie
określa się nieporawnie prawami.
Określone jako: pozytywna
moralność czyli zespołu opinii,
zwyczajów i przesądów panujących
w danej społeczności.
Ostatecznie Austin uznał, że za prawo w najściślejszym tego słowa znaczeniu należy uznać jedynie prawo pozytywistyczne, czyli system wzajemnie uregulowanych reguł, będących zbiorem popartych sankcją rozkazów wydanych z woli suwerena. Regułą (normą) był taki rozkaz, który miał charakter generalny lub abstrakcyjny, nie zaś konkretny
i indywidualny.
Suweren to osoba, której zwyczajowo okazywany jest posłuch społeczeństwa i nie ma nawyku posłuszeństwa wobec innych ludzi. Pojęcie suwerena mnie łączy się z określeniem legalny czy nielegalny. Uważał, że suweren nie może tworzyć prawa dowolnie.
Zwracał uwagę na racjonalizm ustawodawcy (suwerena),
a także na: racjonalną kalkulację i opinię publiczną, które ograniczają suwerena. Wyeliminowanie przez Austina z nauk prawnych zdań oceniających.
POZYTYWIZM PRAWNICZY
Nawiązywał do pozytywizmu filozoficznego. Był znany szczególnie poł. i 2 poł. XIX w. i pocz. XX w. Koncentrowano badania na normie prawnej. Stanowił krytykę szkoły prawa natury i wprowadzał konkretność badań normy prawnej obowiązującej w danym miejscu i czasie.
Główne cechy to: dogmatyzm (programowa apolityczność oraz głoszenie metafizycznego ahistoryzmu)...
chomixus