1. Początki prawodawstwa z zakresu ochrony środowiska w Polsce i na świecie.
Za czasów Bolesława Chrobrego był chroniony na ziemiach polskich bóbr. W 1423 r. Władysław Jagiełło ustanowił w Krakowie i Warce prawo, które ograniczało polowanie na jelenie, dziki, łosie, dzikie konie i tury. Jednocześnie z związku z wyniszczeniem lasu głównie dla eksportu i potrzeb rzemiosła wojennego w tym samym akcie król ustanowił ograniczenie w jego wyrębie. Z kolei w statucie litewskim Zygmunta I z 1529 roku w celu ochrony bobra wprowadzono zakazy, które dziś można by określać jako ograniczenie prawa własności. W dalszym okresie Stefan Batory także ustanowił prawo chroniące niektóre gatunki zwierząt a nawet ryb. Na szczególną uwagę zasługuje wyrok królewskiego sądu referendarskiego z 1957 r. w sprawie polowania na tury w puszczy Jaktorowskiej. Po utraci niepodległości idee ochrony przyrody ojczystej stały się elementem postaw patriotycznych. W 1919 r. w niepodległym już państwie polskim została utworzona pierwsza państwowa organizacja ochrony przyrody pod nazwą Tymczasowa Komisja Państwowa Ochrony Przyrody jako organ doradczy i opiniodawczy Ministra Oświaty. Dnia 15 września tego roku zostało wydane rozporządzenie o ochronie zabytków przyrody, ustanawiające m.in. zakazy niszczenia, uszkadzania i wywożenia z krajów rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W 1925 r. wspomniana Tymczasowa Komisja została przekształcona w Państwową Radę Ochrony Przyrody. Biorąc za pierwowzór Dekret Rady Regencyjnej z 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami kultury, wydane w dniu 6 marca 1928 r. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury objęło częścią swoich postanowień także ochronę tych elementów, które odpowiadają. Z biegiem lat dojrzewała koncepcja całościowej ochrony przyrody. Uzyskała ona swój wyraz z 10 marca 1934 o ochronie przyrody. Według tej ustawy ochronie podlegały m.in.: ziemia, wodospady, zwierzęta, brzegi wód. W Danii podobnymi pobudkami, jak Władysław Jagiełło, kierował się Chrystian V, który w 1671 r. Wydał zakaz wycinania lasów w południowej części kraju. Był to jeden z pierwszych tego typu zakazów w całej Europie. Podobną rolę odegrały zarządzenia Piotra I w Rosji, Katarzyna II zaś zakazała w 1773 r. polowania na łosie. Omówione powyżej ograniczenia były podyktowane z jednej strony przywilejami przysługującymi głowom panującym, ale z drugiej strony także względami gospodarczymi: ochroną gatunków zwierząt i roślin o dużym znaczeniu gospodarczym lub już wówczas rzadkich. Należy stwierdzić w tym miejscu, że nie tylko motywy gospodarcze były podstawą dawnych ustaw ochronnych. Pojawiły się także czynniki estetyczne. Dobrym przykładem może tu być wydane w XIV w. w Szwajcarii prawo chroniące śpiewające ptactwo: jego pożyteczna funkcja sprawdza się do tępienia owadzich szkodników w sadach i lasach, a w dokumencie stwierdzono, że ,,...swym miłym śpiewem radują one serca ludzkie..." Podobnymi względami uzasadniono w XV w. zakaz zabijania skowronków w Norymberdze lub zakaz masowego niszczenia kwiatów wiosennych w okresie Świąt Wielkanocnych wydany w XVII w. w Munster. Z czasem zaczęły pojawiać się wśród motywów ochrony przyrody także względy praktyczne. Na przykład w Rosji ukazało się pierwsze zarządzenie o ochronie całej fauny łownej w wiosennym okresie jej rozrodu.
2. Rozwój prawa ochrony środowiska w XIX i XX w.
Kiedy w drugiej połowie XIX wieku rodził się ruch ochrony przyrody, który szybko znalazł odzwierciedlenie w przepisach prawnych, był on w istocie ograniczony do ochrony szczególnie cennych i ginących pozostałości pierwotnej przyrody. Trafnie przeto ów ruch został określony mianem konserwatorstwa przyrodniczego, w którym centralne miejsce zajmowało pojęcie pomnika czy też zabytku przyrody. Dopiero z czasem to pojęcie rozszerzyło się na takie tereny jak rezerwaty przyrody czy parki narodowe. Gdzieś mniej więcej w latach 30. XX wieku pojęciem ochrony przyrody zaczęto obejmować także ochronę wszelkich zasobów przyrodniczych. Kiedy zaś na przełomie lat 60. i 70. XX wieku okazało się, że w centralnym punkcie relacji między człowiekiem a przyrodą znalazły się zanieczyszczenia wody, powietrza i ziemi, odpady, hałas, promieniowanie i przed ich następstwami trzeba było zorganizować ochronę. Ruch, który się tą problematyką zajął, został nazwany ochroną środowiska (niekiedy z dodatkiem przymiotnika "naturalnego" bądź "przyrodniczego") dla odróżnienia od tradycyjnej konserwatorskiej ochrony przyrody i nowszej ochrony zasobów przyrody. Ten nowy ruch w pierwszych latach swego istnienia miał charakter, nazwijmy to tak, "inżynierski" (a nie "przyrodniczy"), a motywy higieniczno-sanitarne odgrywały w nim niewątpliwie rolę pierwszoplanową. Konstrukcja prawa ochrony środowiska uzyskała pozycję nadrzędną jako ten dział prawa, który integruje trzy dotychczas wyróżniane kierunki: konserwatorską ochronę przyrody, ochronę zasobów przyrody, ochronę przed zanieczyszczeniami, odpadami, hałasem, promieniowaniem. Z upływem lat samo pojęcie ochrony środowiska zaczęło ewoluować, zbliżając się do ochrony przyrody. Jest to widoczne także w obowiązującym prawie polskim. Jeśli sięgniemy do ustawy z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska, zobaczymy, że samo "środowisko" zostało zdefiniowane jako ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz i klimat, a "ochrona środowiska" jest rozumiana jako podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej;
3. Polskie ustawodawstwo dotyczące ochrony przyrody ( rys historyczny ).
Historię naszego państwa i społeczeństwa przepełnia wiele zdarzeń, aktów prawnych, osiągnięć naukowych, długoletnie działania stowarzyszeń, których celem było poszanowanie zasobów naturalnych i ochrona przyrody. Tradycje polskie w tym zakresie mają przeszło tysiącletnie tradycje. Plemiona słowiańskie na zachodzie, południu i północy dzisiejszego obszaru Polski szczególnie troszczyły się o nieprzebyte puszcze i bagna na pograniczach i traktach wiodących ku górskim przełęczom. Bowiem były to naturalne zapory i chroniły przed najazdami nieprzyjaciół. W razie zagrożenia ścinano drzewa, tworząc przesieki, czyli zapory. Jedno z pierwszych praw ochronnych w 1318 r. dotyczyło ochrony wód i rybołówstwa na Zalewie Wiślanym a przywileje rybackie mieli obywatele Fromborka nadane przez Eberharta, biskupa warmińskiego. Ograniczenia łowienia w Zalewie za pomocą włóków niszczących ikrę wprowadził w 1578 r. Stefan Batory. Bolesław Chrobry oprócz ochrony lasów nakazał chronienie bobrów i ich żeremi. Kazimierz Wielki w Statutach Wiślickich z 1347 r. zakazał wycinania drzew z pszczołami, czyli bartnych, nakazał ochronę stawów rybnych i łąk, wprowadził surowe kary - za kradzież drewna sprawcy odbierano konia lub wołu, za wzniecenie pożaru w lesie karano śmiercią. Władysław Jagiełło w Statucie Wareckim w 1420 i 1423 r. wydał zakaz wycinania cisów. Surowo karano za podpalenie lasu, kłusownictwo, wycinanie drzew na terenach słabo zalesionych. Wprowadził zasadę dozwolonego polowania tylko na własnym gruncie, i okres ochronny "aż do zebrania wszystkich zbóż ozimych i letnich z pól", czyli wykarmienia młodych wielu gatunków zwierząt łownych, a więc od św. Wojciecha 23 kwietnia do jesieni.Od 1443 r. obowiązywał zakaz polowań na tura, łosia, dzikiego konia a w Statucie Litewskim z 1523 r. za panowania Zygmunta Starego pod ochroną znalazły się żubr, tur, bóbr, sokół i łabędź. Kolejny władca, Zygmunt August i ówczesny sejm w 1557 r. zalecał chronienie lisów, a Stefan Batory w 1578 r. wziął pod ochronę zwierzęta w Puszczy Niepołomickiej. W 1775 r. za Stanisława Augusta Poniatowskiego obowiązywały "jagiellońskie" okresy ochronne ograniczające polowania. Ustawa z dnia 19 lipca 1869 r. względem zakazu łapania wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz obowiązujących w Królestwie i Lodomerii z Wielkim Księstwie Krakowskim rozporządzono zakaz polowania na zwierzęta alpejskie, świstaka i dzika kozę właściwie Tatrom. Następnie według ustawy obowiązującej w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwie Krakowskim o ochronie niektórych zwierząt dla uprawy ziemi pożytecznych zakazuję się wybierania i psucia jaj i gniazd wszystkich ptaków dziko żyjących a nie szkodliwych szkodliwymi między innymi były: z orłów: bielik kania wielka, kania czarna sokół wędrowiec.
4. Rola i znaczenie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1980r.
World Conservation 1980
Dopiero w 1980 roku uzgodniono pierwszy kompromisowy dekret tzw. World Conservation 1980. Jest to ważne dlatego, że dopiero tę datę można uznać za początek okresu globalnej polityki ochrony środowiska. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Naturalnych przy współudziale Programu Narodów Zjednoczonych do Spraw Środowiska i Światowego Funduszu Dzikiej Przyrody, przy aprobacie FAO i UNESCO opracowała Światową Strategię Ochrony Przyrody, która wytyczyła trzy główne cele:
1. utrzymanie podstawowych procesów ekologicznych i systemów będących ostoją życia,
2. zachowanie różnorodności genetycznej,
3. zapewnienie trwałego użytkowania gatunków.
Na czele listy priorytetów znalazło się:
a. zachowanie dobrych ziem uprawnych dla rolnictwa,
b. powstrzymanie rolnictwa przed zajmowaniem obszarów pełniących funkcję ochronną ( np. lasów) oraz oparcie upraw na zdrowych ekologicznych zasadach.
A. Karpiński zaproponował dla Polski listę celów w strategii ochrony środowiska, w której za najważniejsze uznał:
1. koncentrację wysiłków na terenach o największym zaludnieniu (w tym na 27 obszarach ekologicznego zagrożenia),
2. konieczność podjęcia ochrony wód ( znalazło to odbicie w nakładach inwestycyjnych i w zmniejszeniu zrzutu ścieków do wód powierzchniowych),
3. ochronę innych elementów środowiska (powietrza atmosferycznego, szaty roślinnej).
Mimo że ta strategia została opracowana w latach osiemdziesiątych nie straciła na aktualności. Nadal odczuwalne są z jednej strony niedobory wody, z drugiej zbyt duże marnotrawstwo. Za sprawą poniesionych nakładów inwestycyjnych, szczególnie w energetyce, znacznemu zmniejszeniu uległo zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Nadal jednak należy większe środki przeznaczać na zalesianie i tworzenie obszarów prawnie chronionych (parki krajobrazowe, narodowe).
5. Dostosowanie polskiego prawa ochrony środowiska do prawa wspólnotowego.
Układ o stowarzyszeniu między Polską a Wspólnotami Europejskimi z 1991 r. Układ Europejski, który po ratyfikacji przez Państwa Członkowskie i Polskę wszedł w życie 1 lutego 1994 r. był jeden z dwóch podstawowych form uczestnictwa w Unii Europejskiej.
W Unii Europejskiej obowiązuje ogólna zasada prymatu prawa wspólnotowego nad prawem wewnętrznym poszczególnych członków Wspólnoty. Prawo wspólnotowe dzieli się na dwie części, z których nadrzędnym jest tzw. prawo pierwotne, obejmujące postanowienia traktatów założycielskich (Traktat Paryski z 18/04/1951r, Traktat Rzymski z 25/03/1957r, Traktat o Unii Europejskiej z 01/11/1993r.) wraz z protokołami i aneksami oraz zasady prawa nadzorowane przez Trybunał Sprawiedliwości. Druga część to prawo wtórne składające się z dyrektyw, rozporządzeń, decyzji, zaleceń i opinii.
Obszar prawa UE dotyczący ochrony środowiska obejmuje około 70 dyrektyw, zmienianych i uzupełnianych kilkakrotnie dyrektywami “siostrami” oraz 21 rozporządzeń. Z tego 36 dyrektyw i 11 rozporządzeń dotyczy produktów i wyrobów. Działania Wspólnoty w obszarze ochrony środowiska opierają się na:
· działaniach zapobiegawczych,
· likwidacji powstałych szkód w środowisku, zwłaszcza u źródła ich powstawania,
· zasadzie pokrywania kosztów szkód przez sprawcę.
Podstawą przepisów UE jest zrównoważony rozwój, w Polsce będący obowiązkiem konstytucyjnym, a w UE ujęty w Europejskiej Polityce Ekologicznej. Ma on na celu stworzenie takich warunków rozwoju, które pozwolą na zaspokojenie teraźniejszych potrzeb bez poświęcania zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania swoich potrzeb. Do tego celu prowadzi kilka podstawowych zasad, wchodzących w skład wymienionych wyżej działań:
· zasada stosowania najlepszych dostępnych technologii NDT – tzw. BAT i BATNEEC,
· zasada dostępności do informacji o stanie środowiska,
· zasada zapobiegania zanieczyszczeniom lub unieszkodliwiania ich u źródła,
· zasada odpowiedzialności zanieczyszczającego za szkodę “zanieczyszczający płaci”,
· zasada przezorności, mówiąca o zaniechaniu działań, których skutków nie można przewidzieć,
· zasada zintegrowanego ujęcia ochrony środowiska – uwzględniająca wpływ wszystkich aspektów funkcjonowania na różne segmenty środowiska (ziemia, woda, powietrze).
Szczególnie ważnym elementem europejskiej polityki środowiskowej jest wprowadzenie europejskich standardów wyrobu. Wymagania te stawiane są przed producentami i dotyczą dopuszczalnej zawartości substancji szkodliwych w wyrobach (np. maksymalną zawartość ołowiu i siarki w paliwach) lub ograniczenia oddziaływania przez same wyroby np. poziom hałasu z urządzeń, maksymalną emisji substancji szkodliwych z pojazdów itp.
Proces dostosowawczy to nie tylko dostosowanie praw, to przede wszystkim skutki, jakie wywiera to prawo na życie gospodarcze kraju członkowskiego. Zmiany prawa pociągają za sobą szereg następstw widocznych bezpośrednio w zmianie dotychczas stosowanych technologii, nowych obowiązkach spoczywających na przedsiębiorstwach i jednostkach administracji publicznej, jak również w konieczności podjęcia nowych inwestycji. Zakres procesu dostosowawczego został ujęty w dokumencie Agenda 2000, gdzie ogólnie można wyróżnić cztery grupy przepisów:
· regulacje dotyczące produktów – np. kontrola hałasu z urządzeń budowlanych, transport odpadów, kontrola emisji z pojazdów, kontrolę zawartości niebezpiecznych substancji chemicznych w niektórych wyrobach, kontrola niebezpiecznych substancji chemicznych i preparatów, warunków importu i eksportu gatunków zagrożonych,
· ochronę jakości środowiska – np. ochronę przyrody i zasobów naturalnych oraz różnorodności biologicznej, ograniczenie ilości substancji niebezpiecznych w powietrzu, wodzie i glebie,
· działania lub procesy produkcyjne – mogące wpływać na środowisko lub zdrowie – budownictwo, eksploatacja zakładów przemysłowych, składowanie odpadów, ochrona przyrody,
· procedury lub prawa proceduralne – np. ocena oddziaływania inwestycji na środowisko, dostęp do informacji i konsultacji społecznych.
Wymagania Unii Europejskiej ujęte są w przepisach o charakterze ogólnym (prawo horyzontalne) nie dotyczących konkretnych emisji, działów, czy produktów oraz w “standardach” w zakresie ochrony środowiska, odnoszących się do szczegółów.
6. System aktów normatywnych prawa ochrony środowiska.
Budowa aktów ustawowych, mających za przedmiot ochronę środowiska, przyjmowała najczęściej postać określoną w literaturze działem kompleksowym, którego istotę stanowi kumulacja w jednym akcie norma prawnych z zakresu prawa administracyjnego, cywilnego, karnego. W ten sposób w wyodrębnionym przedmiocie ochrony dawało się zapewnić regulację całościową i w miarę wszechstronną. Podobnie jest zbudowana ustawa Prawo Ochrony Środowiska. Jej kompleksowe ujęcie wyraża się w sąsiedztwie przepisów z różnych działów prawa, a także w takim sformułowaniu podstaw działania, które obejmuje zasięgiem znaczną część podmiotu ochrony, dając zarówno możność jednoczesnego, równomiernego równomiernego ciągłego przedsiębrania czynności ochronnych, jak i formułowania dla nich, niższych niż ustawowe, podstaw prawnych. Mimo rozdzielenia regulacji na kilka podstawowych ustaw Prawo Ochrony Środowiska z 2001 roku zawiera szczegółowe postanowienia ogólne dla większości materii objętych regulacją tych ustaw, co stanowi szczególny, także metodologiczny dorobek tej ustawy.
7. Struktura i rola ustawy z 27. 04. 2001 r. POŚ.
Podstawowa w naszym systemie prawa ochrony środowiska ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska obowiązująca od dnia 1 października 2001 r. stanowi akt wiodący i porządkujący ten system pomimo formalnej równości aktów rangi ustawy w Polsce i dominującej pozycji Konstytucji RP z 1997 r. Ustawę podzielono na dziewięć tytułów: Przepisy ogólne, ochrona zasobów środowiska, przeciwdziałanie zanieczyszczeniom, poważne awarie, środki finansowo-prawne ochrony środowiska, odpowiedzialność w ochronie środowiska, organy administracji i instytucje właściwe do spraw ochrony środowiska, programy dostosowawcze, przepisy końcowe. Wśród głównych celów ustawy dostosowanie prawa polskiego do wymagań prawa wspólnotowego wysuwa się na czoło. W ustawie formułuje się nowe dostosowane do prawodawstwa unijnego zasady prawa ochrony środowiska. W nowej ustawie za podstawowy dokument w ochronie środowiska uznaje się politykę ekologiczną państwa opracowaną przez ministra właściwego do spraw środowiska, a następnie przyjmowaną przez Radę Ministrów i uchwalona przez Sejm. Uregulowany ustawą dostęp do informacji przysługuje każdemu bez względu na obywatelstwo i istnienie interesu prawnego. Ustawa tworzy też podstawy prawne funkcjonowania państwowego monitoringu środowiska rozumianego jako system gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. W ustawie wprowadza się obszerną regulacje ocen oddziaływania na środowisko jako nowego, światowego i istotnego elementu wymagalnego w podstawowych procedurach ochronnych. Wszystkie postanowienia ustawy są zazwyczaj połączone funkcjonalnie z pozostałymi ustawami regulacyjnymi w zakresie ochrony środowiska.
8. Podstawowe pojęcia prawa ochrony środowiska.(m.in. środowisko, ochrona środowiska, ekologia, emisja, instalacja).
Środowisko – ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione. Ochrona środowiska - całokształt działań (także zaniechanie działań) mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników środowiska naturalnego, zarówno jego składników abiotycznych, jak i żywych (ochrona przyrody). Nauka o ochronie środowiska to sozologia. Ekologia – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami. Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między wspólnotą biotyczną a środowiskiem abiotycznym (układy biologiczne istnieją w sieci powiązań między sobą i otaczającym je środowiskiem), opartych na różnego rodzaju interakcjach, komunikacjach i informacjach. Odkrywanie tych zjawisk dokonało się od starożytności do współczesności, ale ekologia jako samodzielna nauka rozwinęła się w zasadzie w XIX w. Ekologia nie jest nauką obojętną wobec egzystencji przyrody i człowieka, dlatego często w potocznych dyskusjach utożsamiana bywa z sozologią i filozofią. Ekologia najogólniej jest nauką o porządku i nieporządku w przyrodzie oraz konsekwencjach wynikających dla istnienia biosfery i człowieka.
Emisja- to wprowadzenie bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody , gleby lub ziemi) substancje, B) energia, takie jak ciepło, hałas, wibracji lub pole elektromagnetyczne.
Instalacja: rozumie się przez to: stacjonarne urządzenia techniczne, zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu, budowle urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować emisję.
9. Cechy charakterystyczne norm prawa ochr. środowiska.
Cechy charakterystyczne norm prawa ochrony środowiska
W całości prawa publicznego regulującego ochronę środowiska występują normy o niejednolitym charakterze. Niejednolitość ta może być klasyfikowana wedle kilku kryteriów. Oto najważniejsze z tych kryteriów:
I. Wyróżnienie norm wyznaczających zadania. Często w prawie administracyjnym, w tym i w prawie ochrony środowiska, spotykamy się ze szczególną postacią normy odbiegającej budową i treścią od klasycznej normy prawnej. Można stwierdzić, że normy wyznaczające zadania (normy zadaniowe) są to normy ustalające w makroskali cele stojące przed administracją w poszczególnych dziedzinach jej aktywności. Stanowią przełożoną na język prawa pewną politykę działania, obrazującą ogólną treść i kierunek przedsięwzięć szczegółowo nie wskazanych. Ujęcie takie sprawia, iż normy te nie są w jakikolwiek sposób powiązane z prawnymi formami realizacji wyznaczonych nimi celów, czym różnią się zasadniczo od tradycyjnych norm prawa administracyjnego. II. Dyrektywy techniczne w normach ochronnych. Sam przedmiot regulacji i sposoby postępowania ochronnego przesądzają o istnieniu tej cechy unormowań środowiska, która polega na łączeniu dyrektywy technicznej z normą prawną. Łączenie to następuje albo przez wmontowanie dyrektywy w treść danej normy prawnej, albo przez odesłanie do określonej normy technicznej, mającej postać normy prawnej, czy do określonej wiedzy i wymagań technicznych poza normą prawną. Zasięg zachowań uwzględniających dyrektywy techniczne jest zróżnicowany i szeroki. Obejmuje więc proces stanowienia planów przestrzennych, formułowanie programów i planów ochrony środowiska, a także działania wykonawcze organów administracji publicznej i pozostałych podmiotów podejmujących czynności prawne i faktyczne z zakresu ochrony. Trzeba pamiętać, że stosowanie takich norm w praktyce może w pewnym zakresie rodzić poważne problemy; zwłaszcza w nadzorze i kontroli, gdzie kryterium legalności przestaje być skutecznym punktem odniesienia. III. Normy uznaniowe w ochronie. Wśród całości norm prawnych ochrony środowiska jest wiele norm stwarzających podstawę uznaniu administracyjnemu. Normy te stanowią wystarczająco elastyczną podstawę prowadzenia zamierzonej polityki ochrony, lecz z drugiej strony są jedną z najważniejszych przesłanek rozbieżności oceny systemu prawa i oceny jego realizacji. Problem istnienia norm uznaniowych w prawie dotyczącym ochrony środowiska nie może być jednakże rozstrzygnięty jednoznacznie. IV. Różny zasięg obowiązywania terytorialnego. Jakkolwiek wszystkie normy prawne z zakresu ochrony środowiska mają charakter powszechny tym sensie, że jednakowo obowiązują wszystkie podmioty w państwie zarówno zdolności administracyjno prawnej czynnej, jak i zdolności administracyjno prawnej biernej, to jednak część norm generalnych bywa związana bezwzględnie nie z określonym terenem. Związek ten jest znany nie tylko aktom prawa miejscowego, ale także aktom normatywnym wydawanym przez organy naczelne i centralne.
10. Przesłanki ochrony środowiska (biologiczne, społeczne, ekonomiczne).
Wyodrębnienie przesłanek biologicznych jest pewną konsekwencją w której zamyśle chodzi nie ochronę wszystkiego co żyje ale tylko o ochronę biologicznego bytu człowieka. Można uznać, że główną przesłanką działań ochronnych powinien być wgląd na zdrowie i życie człowieka. Motywacja ta nasila się w miare postępującej degradacji środowiska, której skutki mierzy się dziś nie tylko indywidualnym odczuciem stanu własnego zdrowia i społecznymi ocenami jego jakości jak i wynikami naukowymi, które dziś bywają alarmujące. Ochrona zdrowia i życia człowieka to główny sens współczesnej ochrony środowiska. Szczególnym przykłade3m może tu być wytwarzanie żywności naturalnej, a więc bez stosowania środków chemicznych. Produkcja takiej żywności jest dziś rzadka i występuje tylko na rynkach lokalnych. W rezultacie działaniom ochronnym oparty na przesłankach biologicznych dany jest pewien tylko określony margines możliwości. Objawia się on w zauważalnym w treści porządku prawnego fenomenie: uruchomienie ze względu na zdrowie człowieka radykalnych środków prawnej ochrony środowiska następuje dopiero wtedy, gdy zagrożenie przekroczyło wszelkie dopuszczalne miary i stało się widomie niebezpieczne. Ochrona biologiczna człowieka w jej oddziaływaniu hamującym nie ma dziś mocy dorównującej sile stymulującej rozwoju przemysłu, rozwoju miast rozwoju dróg i autostrad.
Przesłanki społeczne. Wydzielone przesłanki społeczne mają charakter zbiorczy i obejmują całość społecznych motywacji ochrony poza ochrona życia i zdrowia człowieka, która została tu zaliczona do przesłanek biologicznych. W ich obręb wchodzi głównie: kształtowanie poczucia estetycznego, wyrażające się w ochronie czystości, poszanowaniu estetyki otoczenia i zachowaniu walorów krajobrazu; wzgląd na potrzebę zachowania żywych zasobów przyrody nie tylko z powodów ekonomicznych oraz ochrony zdrowia i życia człowieka; dbałość o zasoby rekreacyjne środowiska; potrzeba zachowania dorobku kultury materialnej narodu; ochrona ze względu na potrzeby humanitarnego kształtowania postaw człowieka; Wyróżnienie przesłanek społecznych wynika z potrzeby zwrócenia szczególnej uwagi na jakość życia. .
Przesłanki ekonomiczne Przesłanki ekonomiczne natomiast stanowią o wymogu minimalizacji nakładów na utrzymanie jakości środowiska jaka chroniona jest przez ów system. Bariera która wyznacza ochrona interesów biologicznych i społecznych rozwojowi ekonomicznemu , choć przesuwanie tej bariery w sensie poszerzenia ochrony wydaje się teoretycznie możliwe. Jakikolwiek cel przydamy ochronie środowiska, jego realizacja wymaga ponoszenia kosztów. Kosztów ochrony nie ponosi człowiek w tym obszarze w którym mamy do czynienia z kompensacyjną - wobec strat wywołanych działalnością ludzką – funkcją spełnianą przez samą przyrodę a więc w granicach samoregulacji środowiska naturalnego na tym obszarze w którym nie może być ekonomicznego odtworzenia określonych elementów przyrody co dotyczy np. zasobów biosfery.
11. Etyka a środowisko.
Etyka to ogół zasad i norm postępowania przyjętych w danej epoce i w danym środowisku, a także nauka o moralności zajmująca się opisem, analizą i wyjaśnianiem rzeczywiście istniejącej moralności i ustalaniem dyrektyw moralnego postępowania. Środowisko – ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione. Ludzie włączający kwestie dotyczące środowiska naturalnego do sfery poglądów moralnych wyznają etykę ekologiczną, która zawiera przynajmniej jedną zasadę moralną, choć zazwyczaj przyjmuje ich kilka. Biorąc pod uwagę ekologów, którzy twierdzą, że wyniszczenie gatunku w wyniku działalności człowieka jest moralnie złe, bez względu na to, jaki był powód tych działań. Mogłaby to być podstawowa zasada etyki ekologicznej. Nawet bez wyraźnego wyartykułowania tego rodzaju stanowiska ekolodzy mogliby uważać, że wyniszczenie gatunku jest moralnie złe niezależnie od jakichkolwiek innych względów. Inną możliwością jest uznanie, że powyższa zasada nie jest sama w sobie główną zasadą, lecz opiera się na ogólniejszej zasadzie moralnej, przypisującej znaczenie pomyślności człowieka, i związana jest z przekonaniem, że wyniszczenie jakiegoś gatunku wyrządza krzywdę także ludziom. Pierwszym krokiem do dokonania krytycznej oceny lub uzasadnienia powodów moralnych jest przedstawienie ich w jasny sposób. Uzasadnienie jest też konieczne, jeśli chcemy dokonać wyboru pomiędzy różnymi, współzawodniczącymi ze sobą koncepcjami etyki ekologicznej. Nie wystarczy, by polityka ekologiczna dostosowywała się do zasad takiej czy innej etyki ekologicznej; powinna stosować do zasad właściwej czy też najlepiej uzasadnionej koncepcji etycznej.
12. Etyka środowiska.
Człowiek jest istotą środowiskową. Jego rozwój dokonuje się zawsze w jakimś konkretnym środowisku naturalnym. Tam też objawia się on jako konkretna wartość godna szacunku. Można zatem zauważyć, że otaczające człowieka istoty niższego rzędu wchodzą w relację z człowiekiem i w relacj...
chomixus