Reportaż i recenzja.doc

REPORTAŻ
XIX wiek
Reporter powołał do życia gatunek. Termin pochodzi z łaciny (reporto - donosić, ogłaszać).
Słynne nazwiska: Erich Kisch i Melchior Wańkowicz.
Przez lata reportaż ewaluował; powstawały różne odłamy:

·         sprawozdania podróżnicze (już od VI w p.n.e. Marco Polo, Jan Potocki)

·         szkic środowiskowy tj. studium poświęcone ukazaniu danego środowiska np.: aglomeracja miejska (E. Zola, J.I.Kraszewski, B.Prus)

·         sprawozdania wojenne

·         sprawozdania parlamentarne

Po II wojnie światowej wzrosło zapotrzebowanie na literaturę, która w sposób dokumentalny ukazuje przeobrażenia.
Reportaż to gatunek pograniczny (pogranicza stylu literackiego i publicystycznego). Nie może być oparty na fikcji literackiej, z natury jest autentyczny. Wyjątek stanowi powieść reportażowa, gdzie z założenia wprowadzone są elementy fikcji. Tworzywem reportażu jest materiał autentyczny; autor jest świadkiem bądź uczestnikiem wydarzeń.
Cechy:

·         dokumentaryzm

·         autentyzm

·         wiarygodność

·         aktualność.

Wg definicji Kazimierza Wolnego reportaż to gatunek prozy publicystycznej, żywy opis zdarzeń i faktów (autentyzm i wiarygodność) znanych autorowi z bezpośredniej obserwacji (subiektywizm autora).
Jakie warunki powinien spełniać tekst by być reportażem?

1.       sprawozdanie z rzeczywistej sytuacji życia ludzi

2.      przekaz aktualnych (ważnych) problemów; reporter pełni rolę narratora, komentatora i dokumentatora jednocześnie.

3.     ujęcie materiału w 1 lub 3 osobie

Dwa typy ujęć:

1.       związki zdarzeniowe, mają eksponować zdarzenia (tu i teraz, dynamika)

2.      związki opisowo-charakterystyczne tj. komentarz o zdarzeniach

Typy i odmiany reportażu: 1) miejsce i sposób opublikowania reportażu:

·         pisany (publicystyczny/literacki)

·         prasowy

·         książkowy

·         dźwiękowy (zazwyczaj radiowy)

·         telewizyjny

·         fotoreportaż

2) sposób ukazania faktów (fabularny/problemowy)
3) charakterystyka bohaterów
4) charakterystyka środowiska
5) temat reportażu

reportaż interwencyjny - ze względu na problem
reportaż sprawozdawczy
reportaż dziennikarski
Kompozycja:

1.       wstęp; wprowadzenie w zdarzenia, opis sytuacji reportera

2.      zawiązanie akcji/konfliktu

3.     rozwiązanie konfliktu bądź podsumowanie reportera

RECENZJA Pierwsze polskie recenzje ukazywały się w latach 50 -tych XVIII wieku; pisane przede wszystkim po łacinie, francusku i niemiecku. W 1762 roku zaczęto drukować polskie recenzje po polsku. Właśnie w XVIII wieku ukształtowała się polska recenzja literacka, a w wieku XIX krytyka literacka (Ksawery Dmochowski, Kajetan Koźmian). Bardzo prężny okres dla krytyki literackiej. Po upadku powstania styczniowego powstała w Galicji krytyka literacka. W latach 1841-42 ukazywało się w Warszawie pierwsze pismo krytycznoliterackie.
Typy recenzji:

·         recenzja-felieton

·         recenzja-studium

·         recenzja-esej

·         recenzja-żart

·         recenzja naukowa

·         recenzja popularna

Przełom pozytywistyczny ukształtował nowy typ recenzji o charakterze publicystycznym (uprawiali ją Konopnicka, Prus). W okresie 20-lecia wojennego krytyką literacką zajmowali się m.in.:T.Boy-Żeleński, K. Irzykowski.
Recenzja to taka forma wypowiedzi, która zawiera sprawozdawcze omówienie i krytyczną ocenę aktualnych wydań książkowych, filmów, wystaw itp.
Cele recenzji:

1.       poinformować odbiorców o istnieniu dzieła

2.      ocenić wybrane dzieło na podstawie obowiązujących w danej dziedzinie kryteriów

3.     zachęcić/zniechęcić do poznania dzieła (funkcja postulatywna)

Funkcje recenzji:

1.       informująca

2.      wartościująca/oceniająca

3.     funkcja postulatywna

Kompozycja recenzji:
(3 składniki)

·         element informacyjny: ogólnie o dziele

·         element analizy krytycznej

·         element oceniający (dodatnie i ujemne strony dzieła)

Styl i język uzależniony od recenzenta (raczej nie potoczny).
Rodzaje recenzji:

1.       informacyjna tj. najczęściej notatka

2.      oceniająca; złożona z 3 części (informacyjnej, analityczno-krytycznej, oceniającej)

3.     recenzja-felieton; zazwyczaj 1 strona zawierająca subiektywną ocenę dział, często dzieło jest pretekstem do wynurzeń recenzenta

4.      recenzja-studium, przede wszystkim zbliżona do krytyki literackiej

5.     recenzja-esej; zbliżona do felietonu, najbardziej wyczerpuje temat (obszerna); główne cechy to asocjacyjność, dygresyjność, fragmentaryzm i subiektywizm.