35. Suma Teologiczna - Tom XXXV.pdf - Tomasz - Schowany

SŁOWNIK ŁACIŃSKO - POLSKI I POLSKO - ŁACIŃSKI

SUMY TEOLOGICZNEJ

TOMASZA Z AKWINU

Na podstawie św.Tomasz Akwinu "Suma Teologiczna" Tom 35 - "Sownik Terminów"

- opracowa Artur Andrzejuk

Warszawa - Londyn 1998

SŁOWNIK ŁACIŃSKO - POLSKI

Dla wyróżnienia partii tekstu zastosowano następujące oznaczenia: w [nawiasach kwadratowych]

umieszczono wtrącenia tumacza, w (nawiasach okrągych) podano alternatywne wersje przekadu.

• Abolitio - zniesienie (abolicja, amnestia).

demonstrant. Abstrakcja - ma dwa znaczenia:

tj. Wedug podwójnej operacji intelektu, tj. Na

sposób komponowania i podziau: tak jak

rozumiemy, że coś nie jest w czymś innym lub

że jest oddzielone od tego; albo też na sposób

prostego i bezwzględnego rozważania, tak jak

rozumiemy jedno nie rozważając nic innego.

Matematyka wyabstrahowuje [swój przedmiot]

z t w ywa . M t i i ) zm s owo

poznawalnego, nie zaś z tworzywa (d. Materii)

poznawalnego intelektualnie, lecz (udowadnia)

dowodzi [swój przedmiot] na sposób

zmysowy.

• Abominatio - actus appetitus refugientis

cognitionem alicuius rei . Wstręt - jest aktem

wadzy pożądania, polegającym na unikaniu

poznania jakiegoś przedmiotu.

• Abortus - grave peccatum et inter maleficia

computantum; est contra naturam. Aborcja -

grzech ciężki zaliczany do zbrodni; jest

wymierzony przeciwko naturze.

• Abstractum et concretum - in divinis sunt

idem reali-ter, et differunt ratione. Concretum

substantiae ponitur in genere primo et per se,

non autem abstractum, sed tantum reductivae.

In accidentibus vero est e converso. Abstrakt i

konkret - w bogu są realnie tym samym, a

różnią się ujęte rozumowo. Konkret odnosi się

do substancji najpierw w rodzaju i istotowo (d.

Przez się), abstrakt zaś tylko przez redukcję. W

przypadościach jest natomiast na odwrót.

• Absolute dictum - intelligitur de dicto

simpliciter, sicut ens de substantia. Absolutne

(bezwzględne) nazywanie czegoś (mówienie) -

tak rozumie się mówienie wprost, tak jak

nazywanie substancji bytem.

• Absolutum - est prius relativo secundum

esse, et est posterius relativo secundum dici.

Absolut - jest najpierw ze względu na

bytowanie, a następnie ze względu na

orzekanie.

• Abulia - patrz: accidia .

• Acceptatio - wyrażenie zgody.

• Abstractio - duplex: scilicet secundum

duplicem operationem intellectus, id est per

modum composi-tionis et divisionis, sicut cum

intelligimus aliquid non esse in alio, vel esse

separatum ab eo, vel per modum simplicis et

absolute considerationis: sicut cum

intelligimus unum nihil considerando de alio.

Mathe-matica abstrahunt a materia sensibili,

non autem a materia intelligibili, sed per eam

• Acceptio - przyjęcie.

• Acceptio personarum - wzgląd na osobę

(stronniczość).

• Accessus - est prior in intentione, et

posterior in executione, quam recessus. A. Est

prior recessu ex parte moventis, sed est

posterior ex parte mobilis. Postęp (zbliżenie

się) - jest wcześniej w zamierzeniu a później w

wykonaniu; odwrotnie niż regres (cofnięcie

się). P. Jest przed regresem [w ujęciu] od

strony poruszającego, lecz późniejszy [w

ujęciu] od strony poruszanego.

movetur. Sexto quia virtus agentis naturaliter,

in sua actione debilitatur, propter hoc quod

simul patitur. Dziaanie (czynność) - mówi się

[tak] w dwóch znaczeniach: o dziaaniu boga i

dziaaniu stworzeń. Różnic pomiędzy

dziaaniem boga i dziaaniem stworzeń jest

sześć: [l] ponieważ te [byty] które powstają w

rzeczach naturalnych są do siebie podobne, ale

nie zawsze tak samo trwają i dlatego, aby

zachować się zgodnie z podobieństwem

gatunkowym, rodzą podobne do siebie; [2]

ponieważ dziaanie naturalnego dziaającego,

które czyni podobne do siebie jest czymś

wychodzącym od dziaającego ku

odbierającemu dziaanie, co w bogu nie ma

miejsca, ponieważ jego dziaanie jest jego

substancją; [3] ponieważ naturalny dziaający

jest jeden, ale powoduje [rzeczy] różne od

siebie, zgodnie z różnicą czynności, co w bogu

nie zachodzi, ponieważ dziaa jednym

dziaaniem; [4] ponieważ wywoane przez

dziaającego dziaanie podobne do niego nie

jest ciąge i wieczne, tak jak dziaanie boga. [5]

ponieważ dziaający naturalny zarazem

odczuwa i porusza; [6] ponieważ sprawność

dziaającego naturalnego doznaje osabienia w

swoim dziaaniu ze względu na to, że

jednocześnie odczuwa.

• Accidens - non est ens sed entis. Accidentis

esse, est inesse; id est, dependere, et

compositionem facere cum subiecto.

Przypadość - nie jest [samym] bytem, lecz

należy do bytu. Bytowanie przypadości jest

zawieraniem się (d. „ bytowaniem w"), to

znaczy zależy od podmiotu i w nim komponuje

się ze swoim podmiotem.

•

Accidentalis

przypadościowy

(przypadkowy).

• Accidentaliter - advenire , contingit tantum

duplici-ter: scilicet contactu, vel sicut motor

motori. Przypadościowo - dochodzić do

czegoś [można] dwojako: tj. Przez kontakt lub

tak jak poruszyciel poruszonego.

• Accidia - est taed1um bene operandi, et

tristitia de re spirituali. Acedia - jest

zniechęceniem do dobrego dziaania i

smutkiem w odniesieniu do spraw duchowych.

• Accipere - przyjmować.

• Acedia - patrz: accidia.

• Actio immanens - dziaanie wewnętrzne.

• Actio - dicitur aequivoce, de actione dei et

actione creaturae. Differentiae sex inter

actionem dei et actionem creaturae: scilicet

primo ouia ea quae in rebus naturalibus

generant sibi simila, non semper eadem

manent; et ideo ut conservent se, secundum

similitudinem speciei, similia sibi generant.

Secundo ouia actio agentis naturalis qua facit

sibi simile, est aliouid egrediens ab agente in

patiens; quod in deo locum non habet, quia

eius actio est eius substantia. Tertio quia agens

naturale est unum, et tamen facit se in diversis,

secundum diversas operationes; quod deo non

convenit, quia agit secundum unam operatio-

nem. Quadro quia actio agentis sibi simile,

non est continua et sempiterna, sicut atio dei.

Quinta quia agens naturale simul patitur et

• Actio transiens - dziaanie przechodzące [w

cos innego].

• Activus - czynny.

• Actualitas - aktualność.

• Actus - duplex: scilicet primus et secundus.

Actus primo primus est forma, sed secundo

primus est esse; secundus autem est operatio.

Akt - [jest] dwojaki, tj. Pierwszy i drugi. Po

pierwsze, aktem pierwszym jest forma, lecz po

drugie aktem pierwszym jest bytowanie

(istnienie); Aktem drugim jest dziaanie.

• Actus completus - akt zupeny.

• Actus hominis - akt czowieka.

• Actus humanus - akt ludzki.

• Admonitio - pertinet ad correctionem

fraternam. Upomnienie - należy do

poprawiania braterskiego.

• Actus impertectus - akt niedoskonay. Actus

incompletus - akt niepeny.

• Actus novus - akt nowy.

• Adoptio - ex extraneae personae in filium

vel nepo tem et deinceps legitima assumptio.

Przysposobienie (adopcja) - obcej osoby na

syna lub wnuka i następnie przyjęcie [jej]

zgodnie z prawem.

• Actus perfectss - akt doskonay.

• Actus personalis - akt osobowy.

• Actus primus - akt pierwszy.

• Adoratio dei - est actus latriae. Adoracja

Boga - jest aktem kultu należnego samemu

Bogu.

• Actus purus - akt czysty [o Bogu].

• Actus secundus - akt drugi.

• Adulterium - cudzoóstwo.

• Adaptatio - dostosowanie.

• Aegritudo - non est pura privatio. Sed dicit

humore inordinate dispositos. Aliouis potest

sanari ad aegri-tudine corporali, licet non

cognoscat morbum, nęć medicinam desideret,

non autem ab aegritudinem spirituali. Choroba

- nie jest czystym brakiem, lecz nazywa się tak

nieuporządkowane dyspozycje humorów. Ktoś

może wyzdrowieć z choroby ciaa, chociaż nie

wie o swej chorobie i nie pragnie leczenia;

nigdy nie dotyczy to choroby duchowej. Patrz:

sanitas.

•Addere- aliouid super alterum potest

tripliciter: scilicet naturam extraneam,

determinans reale, et aliouid rationis. Dodać -

coś do drugiego można trojako: tj. Naturę

zewnętrzną, realne zdeterminowanie i coś

rozumowego.

• Addiscere - dupliciter contingit: scilicet per

inventionem et per doctrinam. Zdobywanie

wiedzy - zachodzi dwojako, tj. Przez odkrycie

i przez naukę.

• Aequalitas - est proportio habentium unam

quantitatem. Równość - jest proporcją

mających jedną ilość.

• Additio - dodanie.

• Adiungere - przyączyć.

• Aequatascomplexio- równowaga

zożenia.

• Admiratio - duo reouirit: scilicet quod

causa sit occulta, et aliquid in re videatur

repugnans. Zachwyt (zdumienie, zdziwienie) -

znajdujemy dwojaki, tj. Taki, którego

przyczyna jest ukryta oraz taki, [którego

przyczyną] jest to, że wydaje się nam, iż

dostrzegamy coś w rzeczy zaskakującego.

• Aequatasmixions- równowaga

poączenia [elementów].

• Aequitas - est pars iustitiae et continetur

sub epikia. Suszność - jest częścią

sprawiedliwości i zawiera się w epikei.

Epikeia, czyli nadprawość - oznacza to, że

czowiek pomija literę prawa, lecz czyni to

zgodnie ze sprawiedliwością i dobrem ogóu.

• Admixtio extranei - dupliciter potest esse:

scilicet uno modo ita quod extraneum

adiunctum solvat speciem eius cui adiungitur,

vel trahendo ad speciem suam. Domieszka

[czegoś] zewnętrznego - może zachodzić

dwojako, tj. W pierwszy sposób, także coś

zewnętrznego dodane miesza się z gatunkiem

tego, do czego zostao dodane lub na sposób

przyciągania do swego gatunku.

•

Aequivocatio

dwuznacznaczność,

wieloznaczność.

• Aestimatio - osąd zmysowy (mniemanie).

• Aestimatiya - vis aestimativa, est potentia

apprehensiva convenientis et novici. Ideo

comparatur ad appetitum sensitiwm, sicut

intellectus practicus ad voluntatem. Wadza

osądu jest wadzą pojmującą to, co dla niej

odpowiednie i nowe. Dlatego porównuje się ją

do pożądania zmysowego, tak jak intelekt

praktyczny do woli.

• Agrayatio animi - est effectus doloris.

Ociężaość duszy - jest skutkiem [uczucia]

bólu.

• Alienatio - wyobcowanie.

• Alienatio a sensibus - odejście od zmysów.

• Auquid - coś.

• Aeternitas - est interminabilis vitae, tota

simul, et perfecta possesio. Wieczność - jest

cakowitym i zarazem doskonaym

posiadaniem życia bez końca. Sw. Tomasz

przytacza dosownie określenie boecjusza z

jego „ de consolatione philosophiae" (o

pocieszeniu, jakie daje filozofia).

• Aliquis - ktoś.

• Alis - inny.

• Alius - inny (obcy).

• Allegoria - est tropus seu loquendi modus,

quo aliquid dicitur, et aliud intelligitur.

Alegoria - jest zwrotem (przenośnią), czyli

sposobem wypowiadania się, w którym coś się

mówi i coś innego się rozumie.

• A i o - animi distigui potest

quadrupliciter: Scilicet secundum proficuum et

noxium ab extrinseco vel intrinseco, totaliter

vel partialiter, intense vel remisse. Emocja - w

duszy wyróżnić [ją] można w czterech

postaciach: tj, wedug tego, co korzystne i co

szkodliwe [w odniesieniu] do tego, co

zewnętrzne lub wewnętrzne, cae lub

częściowe, gwatowne (silne, intensywne) lub

agodne (sabe, spokojne).

• Alteratio - zmiana.

• Amans - kochający.

• Amator - miośnik (kochający).

• Amb io - est peccatum oppositum

magnimitati secun-dum excessum, quia est

inordinatus appetitus honoris. Ambicja - jest

grzechem sprzeciwiającym się

wielkoduszności przez przesadę, ponieważ jest

nieuporządkowanym pragnieniem czci.

• Affirmatio - est negatio eiusdem et bodem,

et non secundum idem, possunt simul

verificari. Afirmacja. - jest negacją tego

samego przez to samo - i wedug tego samego

nie mogą być jednocześnie sprawdzane.

• Amicitia - est amor mutuae benevolentiae,

fundator super alioua communicatione .

Przyjaźń - jest miością wzajemnej

życzliwości, budującej się na jakimś

porozumieniu.

• Agens - triplex: scilicet uniyocum, analogum

et Aequivocum. Dziaający (podmiot dziaań) -

można ująć trojako, tj. Jednoznacznie,

analogicznie i równoznacznie.

• Agens natukalis - dziaający zgodnie z

naturą.

• Amor - est connaturalitas rei. Miość -

miość jest naturalną odpowiedniością bytów.

• Agens yoluntarius liber - dziaający

dobrowolny.

• Analogia - duplex: scilicet duorum ad unum

tertium et unius ad alterum. In prima oportet

esse aliquid prius duobus, non autem in

secunda, ouae ouidem est in deo, quo nihil est

prius, non autem prima. Analogia - [stosuje

się] dwojako: mianowicie dwóch do jednego

trzeciego oraz jednego do innego. W pierwszej

powinno być coś wcześniej niż [tych]dwóch,

• Agibilia - dicuntur actiones immanentes et

perficientes ipsum agens. Rzeczy

wykonywalne - nazywa się tak dziaania

wewnętrzne

doskonalące

samego

dziaającego.

35. Suma Teologiczna - Tom XXXV.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: