Oz w Kamiennej Nowej.pdf

Oz w Kamiennej Nowej

Lokalizacja:

województwo podlaskie

powiat sokólski

gmina D¹browa Bia³ostocka

miejscowoœæ Kamienna Nowa

5954

Rejon geograiczny:

Wysoczyzny Podlasko-Bia³oruskie

Nizina Pó³nocnopodlaska

Wzgórza Sokólskie

Jednostka geologiczna:

platforma wschodnioeuropejska

wyniesienie mazursko-podlaskie

utwory zlodowacenia ba³tyckiego

K³odzko

4650

4652

Na wyniesieniu mazursko-podlaskim, w miejscowoœci

Kamienna Nowa znajduje siê nieczynne wyrobisko od-

krywkowe, usytuowane na pó³nocnym skraju Wzgórz So-

kólskich. W ods³oniêciu po³o¿onym w odleg³oœci 1-2 km od

pradoliny Biebrzy ukazuj¹ siê utwory bêd¹ce pozosta³oœci¹

zlodowacenia Wis³y. Osady te buduj¹ formê geomorfolo-

giczn¹ o d³ugoœci 700 m i wysokoœci do 10 m, zwan¹ wa³em

ozowym (ozem).

Wa³y ozowe powstaj¹ wskutek przep³ywu wód roz-

topowych wewn¹trz lodowca lub pod jego stop¹. P³yn¹c

zazwyczaj pod du¿ym ciœnieniem wody te ¿³obi¹ pod³o¿e

l¹dolodu i zbieraj¹ materia³ g³azowo-¿wirowy. Materia³ ten

jest deponowany najczêœciej w formie pod³u¿nych wa³ów

zwanych ozami. Czasami czêœæ materia³u znajduje siê pod

powierzchni¹ terenu; wa³y ozowe takiego typu zwane s¹

zakorzenionymi. Niekiedy zdarza siê, ¿e osady wewn¹trz

ozu s¹ ³ukowo wygiête, a jego zbocza pokrywaj¹ drobne

piaski i mu³y, tworz¹ce os³onê wa³u.

W opisywanym obiekcie zlokalizowana jest ¿wirownia, z

której pozyskiwano ¿wir na potrzeby lokalne, g³ównie do bu-

dowy dróg. W ods³oniêciu widoczna jest klasyczna budowa

wewnêtrzna tego typu formy pochodzenia lodowcowego:

rdzeñ ozu i jego os³ona. Rdzeñ wa³u ozowego w Kamiennej

Nowej zbudowany jest z materia³u grubookruchowego

(¿wiry i piaski) i wygiêty ³ukowo. W jego obrêbie wystêpuj¹

trzy serie osadów rozdzielonych wyraŸnymi granicami. W

poszczególnych seriach dobrze zaznaczona jest zmiana

energii przep³ywu wód podlodowcowych (subglacjalnych).

Widoczne w tej czêœci proilu dwa du¿e g³azy interpretuje

siê jako efekt oberwania stropu tunelu subglacjalnego, gdzie

nastêpowa³o tworzenie siê wa³u.

Os³ona rdzenia utworzy³a siê ju¿ po ustaniu przep³ywu

wód w tunelu i/lub jego zawaleniu siê. Tworz¹ j¹ g³ównie

osady ablacyjne (wytopiskowe) typu glin sp³ywowych, drob-

nych piasków i mu³ków. Widoczne s¹ te¿ kliny mrozowe,

powsta³e po ust¹pieniu l¹dolodu, ale jeszcze w warunkach

surowego klimatu i wieloletniej zmarzliny.

Formy takie jak ozy powstaj¹ wewn¹trz l¹dolodu, w

jego kana³ach in- lub subglacjalnych, mog¹cych wykazywaæ

deformacje glacitektoniczne: ci¹g³e i nieci¹g³e. Maj¹ one

po³o¿enie prostopad³e do czo³a l¹dolodu.

Obiekt jest du¿ym, bezpiecznym wyrobiskiem, w którym

mo¿na organizowaæ zwiedzanie dla kilkunastoosobowych

grup. Œciany s¹ ods³oniête i dobrze widoczne. Czytelnoœæ

proilu osadów i cyklów sedymentacyjnych pozwala zapoznaæ

siê z podrêcznikowym przyk³adem budowy wewnêtrznej

form polodowcowych. Wa³ ozowy wystêpuj¹cy w Kamien-

nej Nowej jest jednym z najpiêkniejszych tego typu ods³oniêæ

w naszym kraju.

Aby dotrzeæ do ¿wirowni nale¿y skrêciæ z drogi

prowadz¹cej z Kamiennej Nowej do Starej Kamiennej, w

kierunku pó³nocnym, w odleg³oœci ok. 1 km od zabudowañ

Starej Kamiennej. W odleg³oœci 200 m od zakrêtu wchodzi

siê do obiektu. Szczyt wa³u poroœniêty jest darnin¹ i rzadkim

lasem iglastym.

Miejsce to po³o¿one jest w otulinie Biebrzañskiego Par-

ku Narodowego. W odleg³oœci 5 km od obiektu znajduje

siê zielony szlak turystyczny, a w odleg³oœci 10 km biegnie

niebieski szlak rowerowy.

The esker from Kamienna Nowa

The recently inactive gravel pit in Kamienna Nowa village

(the Mazury-Podlasie Uplift) has been working aggregate

for local purposes, mostly for building industry. It is 1--2

kilometers away from the Biebrza River glacial valley and is

accessible from the road Kamienna Nowa-Stara Kamienna,

heading north, about 1 kilometer from the buildings of Stara

Kamienna village.

The pit was developed in an esker – a glacial landform,

about 700 meters long and 10 meters high, originating from

the Vistula River glacial period. In the pit walls the classic

internal structure of an esker can be studied: the core and

162

Kamienna Nowa

the cover. The arcuate core is composed of coarse material

(sands and gravels) whereas the cover consists of ablation

sediments – low clays, ine sands and silts, and was deposited

after the meltwater low in the tunnel has ceased or the

tunnel has collapsed.

The pit is a sizeable working, safety for visitors including

larger groups. The pit walls are well-exposed with clearly

visible sediments and depositional cycles. The esker in Ka-

mienna Nowa is one of the best, handbook examples of the

internal structure of glacial landforms in Poland.

The site is located in the envelop of the Biebrza River Na-

tional Park. A green touristic trail routes 5 kilometers from

the site and the blue bike trail is 10 kilometers distant.

Wybrana literatura: 246

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego:

R. J. Soko³owski (2005)

163

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: