Liczebność populacji i zagęszczenie.pdf

Ć w. 6.Liczebno ś c i zag ę szczenie. Inwentaryzacja zwierzyny.

I. L ICZEBNO ŚĆ

Liczebno ść populacji : Liczba osobników tworzących populację w danym czasie.

Jest miarą wielkości populacji (np. p. duŜe, małe).

Nie jest wartością stałą, zmienia się w czasie w zaleŜności od takich czynników ekologicznych i

środowiskowych jak:

ilość pokarmu,

stosunki z innymi populacjami tego samego gatunku

stosunki z innymi populacjami innych gatunków

pory roku

czynników środowiskowych (temperatura, wilgotność)

Liczebność zmienia się w dłuŜszych cyklach zaleŜnych od wielu czynników ekologicznych:

najwi ę ksza - jesieni ą, w skład populacji oprócz stada podstawowego wchodzi roczny przyrost

zrealizowany;

najni Ŝ sza - wczesn ą wiosn ą, przed okresem rozrodu, - z populacji ubywają zwierzęta na skutek

naturalnej śmiertelności zimowej i planowego pozyskania.

Znajomo ść liczebno ś ci zwierzyny grubej jest nieodzowna dla opracowania i stosowania wła ś ciwych

zasad i metod gospodarowania jej populacjami, zmierzaj ą cych do optymalnego pozyskania, przy

równoczesnej minimalizacji szkód łowieckich.

Gdy szacunek liczebności zbyt wysoki - zmniejszenie liczebności zwierzyny na skutek nadmiernego

odstrzału.

Zbyt niski - nie wykorzystujemy w pełni moŜliwości łowiska, ma miejsce niekontrolowany wzrost

pogłowia zwierzyny oraz związany z tym wzrost szkód na polach i w lesie.

Określenie całkowitej (absolutnej) liczebności populacji jest moŜliwe tylko w odniesieniu do

niektórych zwierząt zasiedlających charakterystyczne środowiska o wyraźnie zaznaczonych granicach.

Będą to zwierzęta duŜe, łatwe do zaobserwowania i występujące w stosunkowo mało licznych

populacjach (Ŝubry, łosie). Więcej trudności stwarza zinwentaryzowanie jeleni, danieli czy dzików,

których areał Ŝyciowy jest bardzo duŜy, a tylko częściowo ograniczony charakterem środowiska.

II. Z AG Ę SZCZENIE

Zagęszczenie – liczba osobników przypadających na jednostkę powierzchni (km 2 , hektar)

zajmowanej przez daną populację.

Zagęszczenie w praktyce jest lepszą miarą niŜ liczebność i łatwiej jest je ustalić (trudno

policzyć wszystkie zające w danym łowisku, jednak dla praktyki łowieckiej, wystarczającą miarą jest

ich zagęszczenie, którego ustalenie jest łatwiejsze).

Z.P. jest czynnikiem regulującym liczebność populacji, decyduje o przeŜywaniu osobników,

szerzeniu się chorób w populacji, wpływa na ilość pokarmu spoŜywanego przez poszczególne

osobniki oraz tempo ich przemiany materii.

Z.P zaleŜy od takich czynników środowiska jak: temperatura, wilgotność, dostępność pokarmu

oraz od śmiertelności, rozrodczości, przemieszczania się osobników (migracji), oraz sposobów

oddziaływania gatunków sąsiadujących.

Znacznie większe zagęszczenie jest wczesną jesienią przed okresem polowań, kiedy w skład populacji

wchodzą osobniki urodzone w danym roku, najmniejsze natomiast wiosną przed okresem rozrodu

kiedy z populacji ubyły osobniki pozyskane w drodze planowego odstrzału oraz na skutek naturalnej

śmiertelności zimowej. Zagęszczenie zaleŜy takŜe od gatunku (w zaleŜności od gatunku róŜna jest

struktura populacji czy jej rozprzestrzenienie) i atrakcyjności biotopu (bazy Ŝerowej, bogactwa osłon,

miejsc lęgowych).

Dla kaŜdego gatunku w danych warunkach istnieje optymalne zagęszczenie przy którym

populacja jest najlepiej dostosowana do pojemności środowiska. Przy zbyt niskim Z.P. maleje szansa

spotkania się osobników płci przeciwnej i wydania przez nie potomstwa. Jeśli Z.P. jest zbyt duŜe

nasila się konkurencja o zasoby środowiska, co moŜe prowadzić do spadku rozrodczości i wzrostu

śmiertelności.

Wpływ zagęszczenia na funkcjonowanie populacji moŜna sformułować ogólnie w postaci tzw.

reguły Allego - procesy Ŝ yciowe osi ą gaj ą swoje optimum przy okre ś lonym zag ę szczeniu

populacji .

liczbą osobników na 1000 ha (1 km 2 ) powierzchni łowiska - jele ń , ło ś , dzik.

liczbą osobników na 100 ha (1 km 2 ) powierzchni łowiska - zaj ą c, sarna .

III. O GÓLNE ZASADY OCENY LICZEBNO Ś CI ZWIERZYNY .

a) nie jest konieczne liczenie zwierząt na całym terenie. Wystarczy policzyć zwierzynę na

odpowiednio dobranej powierzchni łowiska (powierzchni próbnej) i wyniki przeliczyć.

b) znany jest charakter i wielkość błędu takich liczeń, co pozwoliło na wprowadzenie odpowiednich

poprawek.

c) coroczne liczenie na tych samych powierzchniach tą samą metodą pozwala na porównywania

sytuacji między latami.

d) w metodach liczenia wykorzystano znajomość gatunku, sezonu, jego największej widoczności

oraz pory roku kiedy liczenie jest najwaŜniejsze.

IV. R ODZAJE METOD

Ł OWISKA LE Ś NE

JE L E NIE I DZIKI

M ETODA TROPIE Ń

W metodzie tej wyznaczamy sieć tras inwentaryzacyjnych na terenie ostoi zwierzyny, zazwyczaj sieć

tą stanowią linie podziału powierzchniowego. Liczebność ustalamy na podstawie tropów. Po opadzie

śniegu, obchodzimy wszystkie trasy i zacieramy napotkane tropy zwierząt. Nocą zwierzyna

przemieszcza się i pozostawia ślady na liniach podziału powierzchniowego. Rano ponownie

obchodzimy teren objęty inwentaryzacja i notujemy napotkane ślady, rozpoznajemy gatunek i

kierunek przemieszczania się zwierząt.

Aby określić rzeczywisty stan zwierzyny naleŜy spełnić następujące warunki:

- sieć tras inwentaryzacyjnych musi być moŜliwie gęsta, aby uchwycić nawet stosunkowo niewielkie

przemieszczenia zwierzyny,

- tropienia naleŜy dokonać ściśle w tym samym terminie na terenie całej ostoi populacji zwierzyny,

- wyniki uzyskane przez poszczególnych tropicieli powinny być szczegółowo przeanalizowane i

skoordynowane w ramach całej ostoi populacji.

Stan zwierzyny na podstawie wyników tropień jest nieco zaniŜony w stosunku do rzeczywistego.

Niewskazane jest dokonywanie inwentaryzacji po pierwszej ponowie, gdyŜ następuje wtedy

ograniczenie aktywności dobowej zwierzyny. Ocenę liczebności przeprowadzamy u schyłku zimy,

aby na wynikach nie zawaŜyła naturalna śmiertelność zimowa.

OBSERWACJA MIEJSC ś EROWANIA

Obserwujemy przy uŜyciu lornetki punkty dokarmiania zwierzyny (paśniki, karmniki). Obserwacja

miejsc dokarmiania pozwala nam ustalić strukturę płci i strukturę wieku.

DANIE L E

METODA TROPIENIA .

Daniele mają mniejszy areał Ŝyciowy, więc zagęszczenie tras inwentaryzacyjnych powinno być

większe niŜ w przypadku jeleni i dzików.

METOD Ą BEZPO Ś REDNIEGO LICZENIA

Są mniej płochliwe oraz wykorzystują Ŝerowiska na powierzchniach otwartych równieŜ w porze

dziennej – moŜna oceniać liczebność chmar i pojedynczych osobników, najlepiej z podjazdu.

S ARNY

M ETODA P Ę DZE Ń PRÓBNYCH

UmoŜliwia takŜe uzyskanie informacji o strukturze płciowej i wiekowej (koźlęta) populacji. Nosi

cechy metody bezwzględnej oceny liczebności.

Sieć pędzeń wyznacza się na mapie oddziałowej, stosując równomierny lub losowy system wyboru

tak, aby łączna powierzchnia pędzeń była nie mniejsza niŜ 10% ogólnej powierzchni terenu objętego

inwentaryzacją.

Na 3 bokach powierzchni pędzenia ustawiają się obserwatorzy i kaŜdy liczy zwierzęta wychodzące po

jego lewej stronie. Odległość między obserwatorami ok. 50-70 m. Z czwartego boku rusza naganka.

Liczba jej uczestników zaleŜy od szerokości pędzenia i charakteru drzewostanu. KaŜdy z naganiaczy

liczy zwierzęta uchodzące do tyłu z jego lewej strony. Obserwatorzy skrzydłowi przestają liczyć

zwierzęta z chwilą minięcia ich przez linię naganki. Wyniki liczenia są podstawą do obliczenia

zagęszczenia zwierzyny na 10% powierzchni terenu objętego inwentaryzacją, co łatwo przeliczyć na

całą powierzchnię obwodu.

Z INTEGROWANA METODA P Ę DZE Ń I TROPIE Ń

porównuje się rezultaty uzyskując współczynnik

NP - liczebność z pędzeń,

NT - liczebność na podstawie tropień

Pędzenia poprzedza się tropieniami i porównuje się wyniki - uzyskuje się najczęściej 1,4 - 3,5 dla

sarny; 1,7 - 2,5 dla daniela i łosia, u dzika - 1,5. W praktyce łowieckiej przyjmuje się korekcję

wyników tropień "in plus" co najmniej 1,5 razy.

M ETODA AKTYWNYCH TROPIE Ń

Zasada jest podobna jak przy metodzie pędzeń próbnych. W wyznaczonych oddziałach liczymy

zwierzęta w następujący sposób. Obchodzimy oddział wzdłuŜ linii oddziałowych i zacieramy wszelkie

tropy zwierzyny. Następnie poruszając się zygzakiem w obrębie oddziału staramy się wypłoszyć

zwierzęta poza jego obszar. Następnie ponownie obchodzimy teren wzdłuŜ linii oddziałowych i

notujemy wszelkie napotkane ślady zwierząt, które opuściły dany oddział.

ZAJ Ą CE

M ETODA PRÓBNYCH P Ę DZE Ń

Zające w lesie liczy się zwykle przy okazji inwentaryzowania sarn.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: