Rzeźba Stare Państwo.doc

Rzeźba Stare Państwo, okresy przejściowe i średnie państwo

Pierwsze zabytki rzeźbiarskie zachowały się głównie w pochówkach z IV w. p.n.e. W pierwszym okresie rzeźba ograniczała się do niezgrabnie kształtowanych figurek ceramicznych kobiet i mężczyzn. Z I poł. IV tyś. pne. Pochodzą kamienne palety. Często przedstawiają kontury zwierząt i ryb. W poł. 2 tyś. pojawia się dekoracja reliefowa palet i noży oraz maczug.

Nóż z Gebel-el-Arak, 3300 – 3200 pne

·         25,5 cm

·         Przedmiot ceremonialny – bogata dekoracja rękojeści kojarzy się z Mezopotamskim panem i władcą zwierząt

·         Ikonografia i styl przypomina sumeryjski strój i broda

·         Kompozycja pasowa za scenami walki

·         Niej jest to import z Mezopotamii, bo motywy są czysto egipskie

·         Łodzie nilowe, polowanie i sceny walki – b. popularne

Paleta łowcy, 3100 p.n.e.

·         66,5 cm

·         Sceny polowań

·         Dwugłowy byk – symbol władzy

Palety, nagada

·         Początkowo były dekorowane rytowaniem

·         Z cienkich płyt kamiennych

·         Służyły do mieszania barwników do makijażu

·         Wydziela się okrągłe pole do mieszania barw – stworzenia zwierzęce – SERPORARD nie znana symbolika (wąż zwierzę kotowate, drapieżniki)

·         Egipt był Francją swojej Europy – najlepsze kosmetyki, które służyły nie tylko dla upiększenia ale i do higieny i czynności rytualnych

·         Barwnik nakładano na posągi, gdyż wierzono, że są ożywione

·         Rzeźba była nieukończona do czasu rytuału otwarcia ust – przy pomocy noża, posąg –naczynie na pierwiastek duchowy, który gwarantuje życie wieczne (trwałe materiały)

·         Relief wklęsły i wypukły

Paleta Narmera, dynastia 0 ok. 3200 pne.

·         63,5 cm

·         Najważniejsza historycznie, znaleziona w Hierakonpolis

·         Jeden z najstarszych hieroglifów – oznacza Narmera – flankowany przez półludzkie półkrowie głowy – Hathor

·         Bardzo niskie relief – postać władcy z maczugą uniesioną do zadania ciosu niewolnikowi

·         Maczuga z kamienną głowicą – symbol królestwa regalia, król w koronie Górnego Egiptu

·         Motyw 6 łodyg papirusu (1 łodyga = 1000 głów – nabite na hak)

·         Hierarchizacja postaci

·         Za władcą na ½ wys. Postać wysokiego urzędnika – nosiciel sandałów

·         Podstępami faraona powyginane postacie jeńców

2 strona palety:

·         3 pasy

·         Góra : faraon w koronie Dolnego Egiptu, urzędnik za nim, wezyr – przed nim 4 żołnierzy

·         dalej 2 rzędy ciał bez głów

·         pochód żołnierzy ze sztandarami

·         2 seropardy (zwierzęta drapieżne, kotowate z szyjami węży) – trzymane przez żołnierzy

·         byk szarżuje na mury miasta, depcząc ciała

·         Byk i lew symbole władzy

Sztuka Starego Państwa przypada na III-VIII dyn. Czyli 2707-2170 pne.  Cechą odróżniającą sztukę okresu predynastycznego od ery faraońskiej to pojawienie się linii podstawy, na której powstawała kompozycja figuralna. Obiekty przedstawiano tak aby były najlepiej rozpoznawalne.

Za IV dynastii istniał już ukształtowany zastaw proporcji, czyli kanon, który decydował o sposobie przedstawiania obiektów do okresu rzymskiego. Sztuka faraońska nie miała tylko przedstawiać czy rejestrować jakiś wizerunek ale miała zapewniać mu życie. Sceny i posągi w świątyniach oraz grobowcach miały stwarzać i podtrzymywać doskonały świat, dlatego zupełnie nie ma obrazów chorób, starości, niedoskonałości ludzi i rzeczy też przedstawia się idealnie, bo też miały stać się rzeczywistymi przedmiotami w idealnym świecie. Ostatnim aktem twórczym był ceremoniał otwarcia ust, podczas której rytualnym narzędziem dotykano ust przedstawionej postaci by umożliwić jej przyjmowanie pożywienia.

Metoda tworzenia posągów. Na początku projekt zaznaczano czerwoną ochrą na kamiennym bloku, następnie z bloku wycinano ogólny kształt figury. W przypadku stosowania twardego kamienia modelowanie polegało na uderzaniu kulą dolerytu oraz ścieraniu powierzchni kamieniami różnej wielkości za pośrednictwem materiału ściernego (piasku kwarcowego). Na ostatnie etapy pracy składało się modelowanie detali metodą delikatnego obtłukiwania i polerowania, wykonanie inskrypcji i malowanie. Posągi były polichromowane a jego oczy wypełniała inkrustacja.

Egipską rzeźbę statuaryczną można podzielić na królewską i prywatną. W pierwszych 3 dyn rzeźba ogranicza się do przedstawiania wizerunku pojedynczej siedzącej osoby – mężczyzny lub kobiety. Od IV dyn postać staje się bardziej kanciasta, a jej proporcja wydłużone.

Nowe typy rzeźby: postaci stojącej i pary, postać siedząca po turecku ze zwojem na kolanach.  Król stojący miał zawsze wysuniętą do przodu lewą nogę, ręce swobodnie wyciągnięte wzdłuż boków, a w zaciśniętych dłoniach trzyma, krótki zwój o niejasnym dziś znaczeniu. Nakryciem Glowy króla była korona lub nemes. Strój stanowi plisowana przepaska zwana snedżot. Portrety władcy nie wszystkie są do siebie podobne – różne warsztaty.

W tym okresie posągi prywatne umieszczano w kaplicach i komorach grobowych, królewskie w świątyniach poświęconych kultowi króla – serdab, król przez okienko mógł wyglądać na świat. (Abydos)

Chasechemui, III dyn. Ok. 2700 BC

Posągi siedzące: prawa ręka o zaciśniętej dłoni jest oparta na prawym udzie, lewa zaś płasko wyciągnięta na lewym.

·         Ciasna szata – zbliżona kształtem do szlafroka

·         Pojedyncza korona Górnego Egiptu

·         Gest – prawa ręka zaciśnięta w pięść, lewa skośnie

Wielki Sfinks w Gizeh, IV dyn. Ok. 2590 BC

·         Dł. 73,5 m wys. 20m

·         Najstarsza monumentalna rzeźba gipska

·         Portret Chafre (Chefren) jako lew z głową ludzką – ciało jest atrybutem nadludzkiej siły, a głowa – tożsamość, wyidealizowany portret

·         Łączy w jednej postaci różne gatunki biologiczne

Głowy rezerwowe, IV dyn.

·         W mastabach wysokich urzędników

·         Ofiarowane przez króla jego krewnym lub dworzanom

·         Płasko zakończoną podstawę – mogły być ustawiane, włosy zaznaczano schematycznie

·         Rezerwa dla ka, gdyby posąg uległ zniszczeniu

·         Raczej nakładano  peruki

·         Idealnie symetryczne, gładkie

Hemon, IV Dyn. Ok. 2560 BC

·         Główny architekt piramidy Cheopsa, wezyr, syn Snofru i brat Cheopsa

·         Postać w pozycji jak faraon, naturalnych rozmiarów

·         Siedzi na tronie, naturalnej wielkości

·         Przepaska - sendżot

·         Nie idealizowany brak insygniów, troska o oddanie podobieństwa modela, oczy były inkrustowane – nie zachowały się, dziś uzupełniano je gipsem

·         Gra konwencji – nie musiał być tłusty w rzeczywistości ale musiał się odróżniać od władcy

Mykerinos siedzący na tronie, 2490-2772 p.n.e.

·         2,36 m

·         Alabaster

·         Zbyt szerokie ramiona głowa za mała w stosunku do ciała

Grupa Mykerinosa, ok. 2520 BC

·         96 cm wys.

·         W świątyni, triada. Triady – król pomiędzy Hathor a bóstwem nomu, czyli jednostki terytorialnej, rodzaj powiatu. Przypuszcza się, że triad było tyle ile nomów.

·         Tronująca Hathor (tarcza słoneczna pomiędzy rogami krowy), po lewej król (korona Górnego Egiptu – biała korona), po prawej bogini

·         Rzeźby te wyznaczają klasyczny ideał rzeźby boskiej

·         Muskularne ciało, masywne łydki, mała głowa, wąska talia

·         Zaciśnięte pięści

·         Gdy stoją nie ma podparcia

·         Płaskorzeźby – ekran za plecami bóstw i faraona, bardzo wysoki relief wynikający z ograniczeń materiału

·         Twarz mężczyzny -mocniej zaznaczony kościec, broda

·         Końcówki nemesu zaokrąglone

·         Oczy Mykerinosa – charakterystyczne brwi przedłużone do skroni

Książe Ankhof, IV dyn. XXVI w BC

·         Rzeźba w stiuku, bardzo plastyczna

·         Uszy przymocowywane

·         Polichromia

·         Ciało męskie – brązowe, kobiece – białe – konwencja obrazowania

Skryba z Luwru, IV dyn. 2500 BC

·         Masywne łydki

·         Doskonałe obserwowanie natury

·         Trzyma zrolowany papirus i trzcinkę do pisania

·         Nie jest zbudowany atletycznie - otyły

·         Zapadnięte policzki

·         Inkrustowane oczy - bliskie realiów

·         Mogła mieć rzęsy, tęczówka z kamienia

Grobowce prywatne wysokich urzędników i bliskich krewnych króla były dekorowane płaskorzeźbami. Jednym z najstarszych przykładów jest

relief z Hesire

·         wyobraża właściciela grobowca (derwniany). Potem zaczęły się pojawiać reliefy kamienne.

·         Głównym tematem tych przedstawień jest zmarły w otoczeniu rodziny siedzący przed stołem zastawionym ofiarami. (wyobrażenie stawało się rzeczywistością, aby zapobiec zniszczeniu reliefu umieszczano ostrzeżenia i klątwy grożących ewentualnym niszczycielom)

·         Sceny umieszczano pasowo. Zajmowały albo całą szerokość ściany, albo umieszczano kilka scen w jednym pasie logicznie ze sobą powiązanych.

·         Kompozycję cechuje symetria i układów i harmonia. Do szczególnie popularnych tematów należy procesja nosicieli ofiar.

·         Wszystkie płaskorzeźby były w tym czasie polichromowane.

·         Nie troszczono się o perspektywę. Wszystko przedstawiano na pierwszym planie, a gdy zachodziła konieczność postacie na drugim planie umieszczano trochę wyżej. Dla Egiptu charakterystyczny jest relief wgłębny, polegał on na tym, że tło pozostawiano nienaruszone, natomiast kontury przedmiotów wycinano dość głęboko, a wnętrze modelowano.

Średnie państwo to okres w historii starożytnego Egiptu między istnieniem Starego i Średniego Państwa charakteryzujący się upadkiem silnej, scentralizowanej władzy, wewnętrznymi walkami o panowanie nad całym krajem i niepokojami społecznymi wywołanymi pogorszeniem się sytuacji uboższych warstw społeczeństwa. Około 2050 r. p.n.e. władca Teb Mentuhotep III (XI dynastia) zjednoczył Egipt, rozpoczynając okres Średniego Państwa.

W Średnim Państwie po konsolidacji państwa i umocnieniu się centralnej władzy. Najlepsze przykłady znamy ze świątyni w Deir-el-Bahari. Płaskorzeźba znowu była podporządkowywana kononowi. Za XI dyn przyjęto nowy sposób ustalania proporcji – wyrysowując człowieka w siatkę. W tym systemie nic nie było przypadkowe, wszystkie wymiary były ściśle ustalone

Odrodzenie się sztuki egipskiej – relief Mentuhotepa II ( czarny kolor – kolor boga śmi...