OUN - wykład 13.03.2010
Funkcja – gromadzenie, przetwarzanie, integracja, selekcja
Dojrzałość układu nerwowego – liczba neuronów, szybkość przewodzenia, transmisja synaptyczna.
Aktywność neuronów ośrodkowych zależy od obecności pobudzeń i łączności międzyneuronalnej.
Plastyczność -odnosi się do zdolności mózgu do reorganizacji w odpowiedzi na wpływające z zew. lub wewnętrznych źródeł bodźce
- tworzenie nowych wypustek z częściowo uszkodzonych włókien (regeneracja)
- sąsiedniego nieuszkodzonego (reaktywność)
- jednej gałęzi częściowo uszkodzonego neuronu (kompensacja)
Aktywacja nieczynnych połączeń
Kompensacja - zdolność żywych organizmów do wyrównywania zaburzeń funkcji powstałych w następstwie utraty lub ubytku jakiegoś narządu lub układu. Zależy od:
- stopnia rozwoju filogenetycznego ustroju
- stopnia filo-ontogenetycznej dojrzałości
- stopnia zlokalizowania w morfologicznie odrębnych strukturach OUN
- lokalizacji ogniska uszkodzenia
Pola Brodmana
Powierzchnia boczno-grzbietowa lewej półkuli mózgu
z anatomiczną lokalizacją obszarów funkcji
czuciowych i ruchowych – schematyczne ujęcie
kierunków funkcji aferentnych (wejścia)
i eferentnych (wyjścia).
Homunkulus czuciowy, przekrój w płaszczyźnie czołowej
przez zakręt zaśrodkowy
Ogniska uszkodzenia
1) sama kora
2) drogi nerwowe (skrzyżowanie dróg jednostronne we wzgórzu – porażenie połowicze
3) na poziomie rdzenia (porażenie poniżej miejsca uszkodzenia, obustronne)
Mechanizmy restytucji czynności - przejęcie funkcji przez:
- neurony przetrwałe w ognisku uszkodzenia
- nieuszkodzone neurony sąsiednich okolic i pól korowych
- analogicznie pola przeciwstawnej półkuli
- jądra podstawy mózgu
Kompensacja zaburzeń krążenia mózgowego
- masa 2% (masy ciała mózgowia)
- zużycie glukozy 60-80%
- zużycie tlenu 20%
- rezerwa energetyczna wystarczy na 2h
- rezerwa utlenowania 5-6 min
1. nie wszystkie obszary mózgu są tak samo wrażliwe na utlenowanie najbardziej wrażliwe są obszary nowej kory:
- ośrodek naczynioruchowy : rdzeń przedłużony (uruchamia mechanizmy kompensacyjne)
- układ baroreceptorów: zatoka tętnicy szyjnej, łuk aorty, tętnica płucna)
- nerw błędny
- chemo – i baroreceptory naczyń mózgowych
Koło tętnicze Willisa - układ tętnic zaopatrujących mózgowie
Ułożenie tętnic mózgu w koło tętnicze przeciwdziała niedokrwieniu mózgowia, ponieważ nawet w przypadku zwężenia lub zatoru jednej z nich krew nadal jest rozprowadzana dzięki pozostałym naczyniom. Warunkiem jest drożność wszystkich elementów koła tętniczego, co u człowieka nie zawsze ma miejsce z uwagi na dużą zmienność osobniczą koła. Tkanka nerwowa jest bardzo wrażliwa na niedotlenienie, a zmienność osobnicza koła tętniczego u człowieka jest wysoka.
Gałęzie koła tętniczego mózgu zaopatrują całe mózgowie, zawartość oczodołu, okolice nosa oraz część opony twardej
Podstawowe objawy chorób układu nerwowego
- zaburzenia ruchowe
- zaburzenia napięcia mm.
- zaburzenia czucia
- ból
Zaburzenia ruchowe (pozapiramidowe)
Objawy ubytkowe (niedowłady, porażenia)
- ośrodkowe - obwodowe
dezorganizacja złożonych automaty zmów ruchowych (zaburzenia równowagi, ruchy mimowolne, drżenia)
Niedowłady ośrodkowe (piramidowe, centralne, uszkodzenia komórek kory lub ich wypustek biegnących do rdzenia – drogi piramidowej)
Wzmożone napięcie mm. Obecność odruchów patologicznych i współruchów
Uszkodzenie kory ruchowej (pole 4 Brodmana)
- niedowłady ograniczone (twarz, jedna kończyna)
- napięcie mm. niezaburzone
- przy uszkodzeniu płata ciemieniowego zaniki mm. i zmiany troficzne porażonych kończyn
- rzadkie występowanie zaburzeń czucia
Uszkodzenie drogi ruchowej w obrębie torebki wewnętrznej - piramidowej
- masywny przeciwstronny niedowład połowiczy (silniej wyrażony w kończynach górnych)
- masywne zaburzenia czucia (wzorców czucia ruchu i ułożenia)
- wzmożone napięcie mm. (zginacze Kg, prostowniki kD, -sylwetka Wernickiego-Mana (charakterystyczna dla uszkodzenia drogi piramidowej w obrębie torebki wewnętrznej postawa ciała wynikająca ze wzmożonego napięcia mięśniowego zginaczy kończyny górnej oraz prostowników kończyny dolnej po stronie przeciwnej do uszkodzenia. Towarzyszy jej tzw. "chód koszący" polegający na zakreślaniu półkola kończyną dolną z niedowładem przy próbie chodzenia oraz braku skoordynowanych z kroczeniem ruchów kończyny górnej po tej samej stronie.)
Uszkodzenie drogi ruchowej w obrębie pnia mózgu
- niedowład połowiczy przeciwstronny (naczyniowe), 4-kończynowy (urazowe)
- toż stronne uszkodzenie nerwów czaszkowych
- zaburzenia wegetatywne
- mutyzm akietyczny, stan apalityczny (uszkodzenie tworu siatkowatego) –gdy wydaje się ze pacjent jest przytomny ale nie jest w stanie nawiązać kontaktu ruchowego. Odpowiedzialny jest twór siatkowaty – zaburzenia świadomości.
Uszkodzenie na poziomie rdzenia kręgowego
- spastyczne niedowłady kończyn poniżej poziomu uszkodzenia (tetra- i paraparezy)
- wiotkie porażenia mm. na poziomie uszkodzenia (choroba Heinego-Medina – uszkodzenie komórki nerwowej
- zaburzenia wszystkich rodzajów czucia
Niedowłady obwodowe
Uszkodzenia – komórek rogu przedniego rdzenia, jader opuszki, nerwów obwodowych, nerwów czaszkowych
- porażenia mm.
- obniżenie napięcia mięśniowego
- osłabienie lub brak odruchów
- drżenia początkowe
- zmiany w EMG (odczyn zwyrodnienia elektrycznego, potencjały denerwacyjne)
Układ pozapiramidowy – struktury
- pozapiramidowe części kory mózgu (pole6)
- jądra wzgórza połączone z prążkowaniem
- ciało prążkowane
- podwzgórze
- istota czarna
- jądro czerwienne
- twór siatkowaty
- móżdżek
Napiecie mięśniowe – objawy uszkodzenia OUN
- asynchroniczny skurcz włókien ekstrafuzalnych (zewnątrzwrzecionkowych) w reakcji na impulsację z zakończeń pierścieniowo-spiralnych(wewnątrzwrzecionkowych) pobudzających motoneurony // arefleksja, hiporefleksja, odruchy patologiczne, hiperrefleksja//
REGULACJA NAPIĘCIA MM
napięcie mięśniowe
- przezwyciężenie siły ciężkości, utrzymanie ciała w określonej postawie i równowadze przestrzennej. Odruchy postawne szyi i tułowia, narząd wzroku, narząd równowagi, proprioceptory i zakończenia nerwowe obszaru głowy
- pomocnicze wykonywanie czynności zamierzonych (kora mózgowa)
- spoczynkowe
Neurony α pobudzają włókna zewnątrzwrzecionkowate (ekstrafuzalne)
Neurony γ pobudzają część obwodową wrzecionka nerwowo-mm
(kontrola : kora mózgu, ośrodki podkorowe, móżdżek)
- zakończenie pierścieniowo-spiralne wrzeciona nerwowo-mięśniowego (statyczne włókno krótkie i dynamiczne włókno długie γ1 )pobudza czuciowe włókno AI zakończone na synapsie neuronu α
- zakończenia groniaste, bukietowa te w części obwodowej (statyczne) pobudzają zakończenia czuciowe włókna AII
zakończenie na - synapsie neuronu α – pola czuciowe kory mózgu
Receptory β (narządy golgiego) zlokalizowane w ścięgnach
- pobudzają włókna BI
- zakończenie przez interneurony hamujące substancji szarej rdzenia na neuronie ruchowym rdzenia α
- działanie hamujące na zakończenia P-S i bukietowa te
największą czynność hamującą mają ośrodki korowe:
- motoneurony α
- duże (pobudzające mm. dystalne, szybkie fazowe, białe-ruchy dowolne zamierzone)
- małe (pobudzające mm. tułowia i proksymalne, toniczne, czerwone wolne – działanie antygrawitacyjne)
- motoneurony γ unerwiają obwodową część wrzeciona nerwowo-mm ( γ1-szybki skurcz, γ2 –powolny skurcz)
Impulsacja hamująca motoneuronów α
- pierwszorzędowe pole tłumiące czynność ruchową
- dodatkowe pole tłumiące czynność ruchową – bezpośrednio
Pośrednio:
- jądro czerwienne (pobudza)
- układ siatkowaty (pobudza/hamuje)
- jądro przedsionkowe boczne (pobudza)
- jądro podstawne mózgu
ODMÓŻDŻENIE – (sztywność prostowników kończyn)
ODKOROWANIE – (sztywność całych kończyn)
- połączenia korowo – siatkowate przekazujące bodźce hamujące z pól ruchowych i pobudzające z pól okoruchowych.
SPASTYCZNOŚĆ
- wzmożona aktywność układu gamma pobudzająca zakończenia pierścieniowo-spiralne (reakcja na rozciąganie – następuje wzmożone napięcie następnie to napięcie ustępuje) „ objaw scyzorykowy”
SZTYWNOŚĆ
Równoczesne pobudzenie z zakończeń pierścieniowo spiralnych i bukietowatych.
- przerwanie połączeń ośrodków mózgowia z ośrodkami rdzenia poniżej jądra czerwiennego (sztywność odmóżdżeniowa) Objaw rury ołowianej, koła zębatego.
CZYNNŚCI OBNIŻAJĄCE CZYNNOŚĆ MIĘŚNIOWĄ
Czynniki biomechaniczne
1) zabiegi ruchowe bierne
- ułożenie głowy, tułowia i kk
- stymulacja (eksteroceptywna ) masaż, ruchy zginania, prostowania, ruchy oklepywania.
- stymulacja proprioceptywna
2) zabiegi ruchowe czynne
- ćw oporowe, ćw muzyczno-taneczne
Czynniki fizyczne
1) ciepło
- zabiegi wodne (kapiele okłady 36-380)
- okłady parafinowe (1-15 min)
- zabiegi cieplne elektryczne DKF
- stymulacja antagonistów, wibracje elektryczne)
2) Zimno – lód, zimna woda, krioterapia
Czynniki chemiczne.
Leki działające miejscowo – alkoholizacja, -fenolizacja, -toksyna botulinowa
Leki działające ogólnie – miorelaksujące, - p/lękowe
Leczenie operacyjne
- na OUN (korzenie czuciowe, korzenie ruchowe, nerwy obwodowe: (fenolizacja, alkoholizacja, przecięcie chirurgiczne)
- na rdzeniu kręgowym (mielotomia czołowa)
- na ukł. mm. (wydłużenie ścięgna, transpozycja przyczepów mm. )
BÓL - czucie nocyceptywne
Przewodzenie bólu
1) Receptorowe (włókna A 130m/s, włókna C 0,7 – 2,3m/s)
2) Z narządów wew. - trzewny
- współczulne włókna czuciowe w nerwach trzewnych
Włókna A
– droga rdzeniowo – wzgórzowa – jądro boczno – brzuszne tylnego wzgórza – kora ciemieniowa (zakręt zaśrodkowy)
Włókna C
– wieloneuronowy układ wstępujący MAS (wokół kanału środkowego, istota galaretowata) – twór siatkowaty, układ rąbkowy, podwzgórze, niespecyficzne obszary kory mózgowej.
Rozległa reakcja wzbudzania różnych części ukł. Nerwowego powodująca stany napięcia emocjonalnego, cierpienia, obj. Wegetatywne, bóle przewlekłe)
Modulatory reakcji bólowej – p/bólowe
ð Substancja P – przekaźnik bólu, wykryty w rogu tylnym rdzenia
ð ciała bólowe (neurokinina, bradykinina) występują w wysiękach zapalnych
ð enkefaliny – produkowane przez mózg działają na receptory pnia mózgu
ð steroidy
Rodzaje bólu
ð receptorowy
7 powierzchowny (skórny, śluzówkowy, rogówkowy)
7 głęboki (narządowy, naczyniowy, mięśniowy, kostno – stawowy)
ð przewodowy : neuralgia, kauzalgia, ból sznurowy
ð ośrodkowy : wzgórzowy, fantomowy, psychopochodny
Leczenie
FARMAKOTERAPIA
- środki p/bólowe, neuroleptyki, tymoleptyki, steroidy
- środki znieczulające - blokady, infiltracje, jonoforezy
FIZYKOTERAPIA
- zabiegi cieplne (DKF, solux, parafina, krioterapia
- elektrostymulacja – p/skórna, przewodowa
Akupunktura
Intensywne ćw fizyczne (poprawa ukrwienia)
Psychoterapia
Chirurgiczne leczenie bólu.
Operacje na ukł. autonomicznym (blokady zwojów współczulnych, sympatektomie przedzwojowe, usuwanie zwojów współczulnych)
Operacje w zakresie korzeni i nerwów obwodowych (neurotomia, radiculotomia)
Przecięcie dróg przewodzących ból w rdzeniu kręgowym
Operacje w obszarze mózgu
Jednostka funkcjonalna odruchu jest łuk odruchowy
Elementy łuku odruchowego:
1. receptor
2. droga dosrodkowa, wstepujaca, czuciowa, aferentna - na
obwodzie reprezentowana przez włókno protoneuronu
(pierwszy neuron drogi aferentnej, którego ciało znajduje sie
w zwoju miedzykregowym na korzonku grzbietowym rdzenia
kregowego)
3. osrodek nerwowy (wszystkie nuerony OUN boirace udział w nitegracji erakcji odurchowej, w skrajnym
przypadku reprezentowany przez jedna synapse osrodkowa ( odruchy proprioreceptywne) lub kilka
interneuronów (neuronów posredniczacych) (obronne odruchy zgiecia konczyny)
4. droga odrsodkowa, sztepujaca, ruchowa, feerentna - na obowdzie erprezentowana przez włókno
motoneuronu ( ostatni neuron drogi eferentnej, którego perikarion znajduje sie w rogu przednim rdzenia
5. efektor (miesien lub gruczoł)
M - zwykłe komórki mięśniowe, zwane włóknami ekstrafuzalnymi
W - wrzeciono nerwowo-miesniowe, el,ace pomiedzy
zwykłymi włóknami miesnia ( zbudowane z kilku (6-8)
włókien wewnatrzwrzecionowych = intrafuzalnych,
które sa pra_kowane tylko w czesciach dystalnych. Ich
czesc srodkowa, bez pra_kowania, otoczona jest przez
zakonczenie pierscieniowo-spiralne)
od zakonczenia pierscieniowo-spiralnego odchodzi
włókno czuciowe (Ia) protoneuronu, które wnika do
rdzenia kregowego i łaczy synapsa z motoneuronem a.
motoneuron g - le,y w rogach przednich rdzenia,
unerwia boczne, pra,kowane czesci włókien
intrafuzalnych, otrzymuje impulsacje głównie z układu
siatkowatego (droga siatkowato-rdzeniowa) a tak,e z receptorów skórnych (silne bodzce dotykowe i
termiczne)
baksztag