FINASE PUBLICZNE
* dochody publiczne,
* środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi,
* przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,
b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych;
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,
* przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł. Środkami publicznymi mogą gospodarować jednostki nie zaliczane do sektora finansów publicznych.
* daniny publiczne, do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw,
* pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych, do których zalicza się:
a) opłaty,
b) dochody z mienia, w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału,
c) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, nic stanowiące przy chodów ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych a także przychodów z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
d) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej,
e) inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów, o ile pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki, sektora finansów publicznych.
- przychód jest to nabycie wpływów środków pieniężnych, którego następstwem będzie wypływ środków pieniężnych, lub wypływ, którego wcześniej był wpływ.
- mogą być ponoszone na cele i wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.
Wydatki publiczne powinny być dokonywane:
* w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;
* w sposób umożliwiający terminową realizacje zadań;
* w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
* spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
* wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe;
* udzielone pożyczki.
* organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki,
* jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
* fundusze celowe,
* państwowe szkoły wyższe,
* jednostki badawczo-rozwojowe,
* samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
* państwowe lub samorządowe instytucje kultury,
* Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,
* Kasy Chorych,
* Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
* państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
Dwie części składowe: tj. sektor rządowy i samorządowy.
- finanse publiczne są jawne:
* jawność sejmowej debaty budżetowej i debat budżetowych JST;
* publikację budżetu państwa i budżetu JST;
* jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i debat nad wykonaniem sprawozdań budżetowych JST;
* podawanie do publicznej wiadomości kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów JST;
* zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych przez Ministra Finansów;
* udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek należących do sektora finansów publicznych.
- zajmuje się:
* planowaniem finansowym;
* ewidencją zjawisk finansowych;
* sporządzaniem stosownych sprawozdań.
Stworzona zastała funkcja głównego księgowego budżetu i jednostki organizacyjnej finansów publicznych, która ma specjalny status, wyznaczany zakresem obowiązków oraz uprawnień. RM określa w drodze rozporządzenia prawa i obowiązki głównego księgowego.
- ogół działań przez które kierownik jednostki otrzymuje obiektywną i niezależną ocenę funkcjonowania danej jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności i gospodarności, celowości, rzetelności, przejrzystości, jawności. Badanie dokumentacji, efektywność działania. Audytor wewnętrzny jest zatrudniony w danej jednostce. Jednostki podlegające audytowi- katalog jest otwarty. Audytor po przeprowadzeniu w danej jednostce sporządza sprawozdanie, które otrzymuje kierownik. Kierownik jest zobowiązany w terminie 2 miesięcy do podjęcia działań w celu usunięcia niezgodności.
- pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z zasobów budżetowych, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu JST. Prowadzi gospodarkę finansową według zasad określonych w ustawie o finansach publicznych. Planowane dochody i wydatki jednostki budżetowej są w pełnych kwotach ujęte w budżecie. Sposób powiązania jednostek budżetowych z budżetem nazywany jest niekiedy budżetowaniem brutto, tj. pełnymi kwotami dochodów i wydatków. Posiada swoje rachunki bankowe, służące do realizacji ich wydatków na które to rachunki przekazywane są środki z budżetu. Istnieją też specjalne rachunki (bądź tzw. subkonta rachunków) służące jedynie pobieraniu przez jednostki dochodów, tworzących zasoby budżetowe. Organ założycielski likwidując określa przeznaczenie mienia, znajdującego się w użytkowaniu jednostki.
- jednostka organizacyjna, która wykonuje swoje zadania w sposób odpłatny i pokrywa koszty swej działalności ze swoich dochodów, np. zakłady komunikacji. Są powiązane z określonym budżetem- państwowym bądź samorządowym. Z budżetem i jego zasobami powiązany jest metodą netto (budżetowanie netto). Może otrzymać z budżetu dotację przedmiotową, oraz dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Nowo tworzonemu ZB może być przekazana jednorazowa dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Łącznie dotacje dla ZB nie mogą przekroczyć 50% jego dochodów własnych, nie dotyczy to dotacji inwestycyjnych. W planie finansowym ZB mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu. Likwidując ZB organ określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu. Posiada swój rachunek bankowy, na który wpływają jego dochody i z którego może dokonywać wydatków do wysokości zgromadzonych zasobów.
- wyodrębnione z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna. GP tworzy, przekształca w inną formę organizacyjno-prawną i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego, wojewody lub zarządu JST. GP pokrywa co do zasady koszty swojej działalności, (inaczej- może dokonywać wydatków) z uzyskiwanych przychodów własnych. Może otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe.
- tworzone w sytuacjach określonych w przepisach o finansach publicznych. Nie są wyodrębnione organizacyjnie z jednostki budżetowej, wyodrębnienie ogranicza się jedynie do sfery finansowej.
Są środkami finansowymi, gromadzonymi przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych:
* na podstawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących JST;
* z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej; * z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź w użytkowanie;
* z tytułu sprzedaży zapasów środków materialnych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.
Gospodarowanie zasobami odbywa się w oparciu o plan finansowy.
- Fundusz celowy jest urządzeniem wyspecjalizowanym, służącym finansowaniu wąskiej zazwyczaj grupy celów, w oparciu o zasoby gromadzone z niewielkiej zwykle grupy- choć niekiedy bardzo wydajnych- źródeł dochodów.
Rodzaje funduszy celowych-
* z budżetem (utonomiczne, powiązane finansowo z budżetem oraz tzw. wewnątrzbudżetowe).
Konstrukcja prawna funduszy autonomicznych nie pozwala na transfer ani z budżetu do funduszu celowego, ani z funduszu celowego do budżetu. Z funduszu celowego mogą być finansowane zarówno na cele publiczne gospodarki finansowej, które finansowane są ponadto z zasobów budżetowych ( komplementarność funduszy i budżetu), jak i te cele, które wyłączone zostały z budżetu (substytucyjność funduszy wobec budżetów).
Konstrukcja prawna funduszy celowych powiązanych z budżetem pozwala na dotowanie ich z budżetu lub też umożliwia przekazanie nadwyżek zasobów ponad potrzeby do budżetu.
Fundusz wewnątrzbudżetowy- gdy przepisy dotyczące budżetu pozwalają na finansowanie jednego z celów jedynie w takich granicach, w jakich osiągane są wpływy z określonego źródła dochodów budżetowych.
* fundusze scentralizowane- tworzą jednolitą konstrukcję, a ich zasoby znajdują się najczęściej w dyspozycji określonego ministra jako wykonawcy planu finansowego funduszy (Fundusz Alimentacyjny); fundusze zdecentralizowane- stanowią zespoły jednorodzajowych funduszy, znajdujących się w dyspozycji, np. poszczególnych wojewodów; fundusze będące osobami prawnymi, np. wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej;
* fundusze, które stanowią tylko formę organizacyjną zasobów pieniężnych, np. Fundusz Alimentacyjny;
* fundusze państwowe- plany przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych będzie zawierała ustawa budżetowa;
* fundusze samorządowe- uchwała budżetowa JST.
Gospodarka finansowa funduszy celowych odbywa się na podstawie ich rocznych planów finansowych. Odpowiednio sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej zawiera dane o przychodach i wydatkach państwowych funduszy celowych. Środki funduszy celowych są gromadzone w bankach na odrębnych rachunkach. Wydatki funduszu mogą być dokonywane zasadniczo tylko w ramach posiadanych środków finansowych. Wyjątkowo fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki, ale tylko wtedy, gdy ustawa tworząca fundusz na to zezwala.
Sposób finansowania Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Podmioty prowadzące tzw. zakłady pracy chronionej, tj. zakłady zatrudniające określoną ilość osób niepełnosprawnych, są zwolnione z części podatków. Jednak kwoty, których dzięki skorzystaniu z tych ulg i zwolnień podatnicy nie uiszczą na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie pozostają w całości do ich swobodnej dyspozycji. Część z nich musi być przekazana na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (lub zakładowe fundusze rehabilitacji osób niepełnosprawnych). Fundusze mogą prowadzić w ograniczonym zakresie działalność zarobkową, np. obejmując udziały w spółkach.
Fundusze celowe:
* Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oraz związany z nim Fundusz Rezerwy Demograficznej;
* Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników;
* Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
* Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
* Fundusz Alimentacyjny;
* Fundusz Pracy;
* Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej;
* Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych;
* Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa.
- podstawowy plan finansowy państwa, charakter dyrektywny, obejmuje dochody i wydatki o charakterze bezzwrotnym, uchwalany przez parlament na okres przyszły, zwykle roczny. Budżet obejmuje swym zakresem zasadniczą część dochodów i wydatków państwa lub JST.
Budżet:
* instytucja finansowoprawna- zespół norm prawnych, służy planowej organizacji zasobów pieniężnych, podmiotu publicznoprawnego, np. państwa;
* plany finansowe związku publicznoprawnego (państwa, gminy)- plan dochodów i wydatków w pewnym odcinku czasowym;
* synonim SP- wszystkie dochody wrzucane są razem, wydatkowanie niezależnie skąd pochodzi.
- wiążące polecenie, nakaz starannego działania.
- poglądy spostrzeżenia:
Ø nie mają charakteru normatywnego;
Ø są formułowane przez różnych autorów, nie są identyczne w swej treści;
Ø treść może zmieniać się w czasie;
Ø rzadko kiedy realizowane są w pełnym zakresie przez ustawodawcę.
* zasada zupełności budżetu- budżet powinien obejmować wszystkie dochody i wydatki państwa;
* zasada jedności budżetu- całość dochodów i wydatków budżetowych w jednym dokumencie budżetowym;
* zasada szczegółowości budżetu- dochody i wydatki mają być ukazane nie tylko w globalnych kwotach, ale także w układzie analitycznym, pozwalającym na ustalanie przewidzianej wydajności poszczególnych źródeł dochodów oraz kierunków i proporcji wydatków bieżących;
* zasada jawności budżetu- otwartość obrad parlamentu nad projektem budżetu, publikowaniu ustawy budżetowej, popularyzowaniu jej treści w środkach masowego przekazu;
* zasada jasności budżetu- potrzeba takiego klasyfikowania i grupowania dochodów i wydatków budżetowych, aby budżet dawał obraz podstawowych kierunków gospodarki finansowej państwa;
* zasada równowagi budżetowej- zachowanie odpowiednich relacji pomiędzy ogólną kwotą dochodów i wydatków budżetowych.
- rok budżetowy przyjęto na rok kalendarzowy. Rok budżetowy nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym, rozpoczynając bieg w trakcie jednego roku kalendarzowego, a kończąc - po upływie 12 miesięcy - w trakcie kolejnego.
Planowanie kroczące - dwuletnie - polega na corocznym uchwalaniu budżetu na rok następny oraz ogólnych założeń budżetu na kolejny rok budżetowy. W kolejnym roku te ogólne założenia stanowią ramy dla budowy kolejnego, szczegółowego budżetu rocznego; obok niego uchwalane są założenia budżetu na rok następny itd.
Planowanie wieloletnie - na okresy pięcioletnie – towarzyszyć ma w założeniu planowaniu rocznemu: uchwalane są na okresy pięcioletnie ramowe plany dochodów i wydatków, natomiast coroczne, szczegółowe budżety mają w założeniu realizować stopniowo zadania objęte planami pięcioletnimi.
- zamieszczenie w budżecie państwa lub jednostki samorządu terytorialnego dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań prawnych wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Podstawę taką stanowić mogą jedynie odrębne przepisy, np. przepisy dotyczące wynagrodzeń urzędników państwowych w zakresie wydatków państwa.
- części odpowiadają zasadniczo organom władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej.
Odrębne części posiadają m. in. Kancelaria Prezydenta; Sąd Najwyższy; NSA; TK; NIK; RPO; RPDz; W odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się subwencje ogólne dla JST, rezerwę ogólną, rezerwy celowe, obsługę długu Skarby Państwa.
Poszczególnymi częściami dysponują kierownicy organów, właściwi ministrowie, przewodniczący określonych w odrębnych ustawach komitetów wchodzących w skład RM, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie. Nazywani są oni dysponentami części budżetowych. W przypadkach gdy jeden minister kieruje więcej niż jednym działem administracji rządowej, minister ten jest dysponentem wszystkich części budżetu wyodrębnionych dla tych działów.
* wydatki bieżące budżetu związane z zapewnieniem stałego funkcjonowania instytucji państwowych:
Ø subwencje ogólne dla IST;
Ø subwencje dla partii politycznych;
Ø dotacje;
Ø wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane;
Ø inne świadczenia na rzecz osób fizycznych;
Ø zakupy towarów i usług;
Ø inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań.
Dotacje są rozliczane przez podmiot, który udzielił dotacji:
* celowe- większa kontrola, wydawane na wskazany cel, na realizację konkretnego zadania, np. IST;
* podmiotowe- służą dofinansowaniu działalności bieżącej konkretnego podmiotu, nie są więc związane bezpośrednio z jakimś świadczeniem z jego strony;
* przedmiotowe- przyznawanie dopłaty do określonego rodzaju towaru lub usługi, kalkulowane według stawek jednostkowych;
* dopłata oprocentowania kredytów bankowych;
* dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.
- obejmują wydatki za zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz niektóre dotacje celowe, o ile przeznaczone są one na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Łączna kwota dotacji przyznanej na daną inwestycję we wszystkich latach jej realizacji nie może zasadniczo przekroczyć 50% jej planowanej wartości kosztorysowej.
- wszelkie wydatki SP służące obsłudze jego długu: wydatki z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych; oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez SP poręczeniami i gwarancjami.
...
umkc