ROZBICIE DZIELNICOWE część II
W czasach rozbicia dzielnicowego pojawiły się monety beznapisowe. Można je było rozpoznać/przypisać władcy za pomocą:
§ Herbu – ale dopiero od XIII w
- linia Kujawska – pół orzeł/pół lew
- linia dolnośląska – półksiężyc lub półksiężyc z krzyżem na piersi orła
- reszta: orzeł
§ Analizy ikonografii (explozja ikonografii związana z renovatio monete)
ð Mieszko Stary – aż 50 typów monet
§ Miejsca znalezienia monety (rozrzut znalezisk potencjalnie wskazuje na monetę danego regionu
§ Analizy parametrów metrologicznych i technicznych monety (próba, stopa, waga etc.)
Ikonografia:
§ przedstawienia władcy (głowa, popiersie, całopostaciowe, konne)
§ przedstawienia wielopostaciowe
ð X + jego żona – ten typ pojawiał się tylko w czasie rozbicia dzielnicowego
§ samodzielne motywy roślinne lub zwierzęce (mogą być traktowane jako znaki władzy)
ð motyw roślinny (gałązki) może być traktowany jako oznaka władzy: berło zwieńczone
motywem roślinnym ma pierwowzór w prostych laskach
§ kultura stołu
§ myślistwo – zarezerwowane dla elity, doskonalono wtedy umiejętności wojskowe. Przedstawiano sceny myśliwskie z sokołem oraz (poza granicami PL) polowanie na grubego zwierza (niedźwiedź, dzik).
ð Typ myśliwski pojawia się często na pieczęciach księżnych
Źródło inspiracji:
- przedstawienie władcy oraz motywy sakralne z tradycji antycznej
- zwierzęta i rośliny na polecenie władcy? Mincerz raczej sam nie wymyślał motywów, był to raczej program ideowy władcy
Przy brakteatach ilość motywów ulegnie ograniczeniu (bo tylko 1 strona dla przedstawień)
Bolesław Kędzierzawy – ptak (orzeł?) z uniesionymi skrzydłami
Typ 73 – motyw roślinny + DUX MESCO
Typ 79, 85 – władca zasiadający na tronie, na ręce ma sokoła
ð ten typ także na pieczęciach (ale najczęściej konno a nie na tronie)
pieczęć Leszka Białego – poluje konno na dużego zwierza (jest ona dość zniszczona, więc nie wiadomo dokładnie na jakiego)
MIESZKO STARY (panowanie z przerwą od 1173 do 1202) – mennictwo z napisami hebrajskimi:
Typ 109, 110 – X z gałązkami (atrybuty władzy X)
ð używanie tego typu ikonografii jest potwierdzone na pieczęciach z XIII/XIV
Wyobrażenia zwierzęce:
Typ 124 – głowa władcy w koronie + lew
Typ 134 – lew
Typ 137 – centaur
Typ 140 – ptak
ð jakie było źródło inspiracji w/w motywów? – hipoteza (=> artykuł Drzwi gnieźnieńskie i brakteaty), że mają one związek z Drzwiami gnieźnieńskimi (ufundowanymi w czasach Mieszka Starego) . Być może Drzwi były inspiracją dla niektórych motywów (obok scen figuralnych w bordiurach pojawiają się sceny ze zwierzętami, stworami fantastycznymi i roślinami)
§ hipocentaur – z rogiem w ręce. 3 typy monet
§ smok – na monecie uskrzydlony, a na drzwiach nie
§ 2 ptaki – na monecie zwrócone ku sobie, na drzwiach w innym układzie
§ Ptak dziobiący kiść + postać (moneta)
ð nawiązanie do św. Stanisława? Raczej nie, bo typ ikonografii św. Stanisława był ściśle ustalony a ten motyw do tego kanonu nie należał
§ ptak zasiadający na drzewku
§ zwłoki św Wojciecha złożone na marach, strzeżone przez orła (ale na monecie wygląda jak gołąb)
§ rycerz walczący ze lwem
§ kozioł kroczący + motyw roślinny
ð kozioł, jak i lew czy smok nie zawsze musiały wiązać się z demonem. Treści pozytywne niósł zwłaszcza kozioł górski
Zapisy legend:
§ tradycyjnie wokół obrzeża (powinna się zacząć od h 12:00 i lecieć zgodnie z ruchem wskazówki zegara, ale dla okresu wczesnego są odstępstwa od tej reguły)
§ napis hebrajski w 4 wierszach
§ pas a na nim napis
§ napis w 4 łukach – typ 158, 159 (w środku przedstawienie X)
ð jednak nie wiadomo, czy nie jest to falsyfikat. Pewne szczegóły są zbyt dobrze wykonane (np. orzeł na tarczy). Wątpliwości wzbudza szczególnie zapis imienia X (Przemysła I) – PREMISLAVS – jest to forma zapisu typowa dla XIX w, w średniowieczu zapisywano je PREMISL
2 rodzaje fałszerstw:
§ w przeszłości na szkodę pana menniczego. Za takie przewinienie groziła kara śmierci. Falsyfikaty były zwykle niedoskonałe technicznie i gorsze metrologicznie (mniej srebra)
§ na rzecz kolekcjonerów – trudne do wykrycia (fałszerze mają dużą wiedzę numizmatyczną). Pojawienie się nowych typów monet z tego okresu jest bardzo prawdopodobne, co jest na rękę fałszerzom, którzy mogą wyprodukować nowe, własne, unikatowe.
tomek3tam