W�z�owe problemy opieki i wychowania w domu dziecka pod redakcj� ZDZIS�AWA D�BROWSKIEGO Wy�sza Szko�a Pedagogiczna � Olsztyn 1997 Spis tre�ci Wst�p do wydania pierwszego Zdzis�aw D�browski ................... 13 Wst�p do wydania drugiego Zdzis�aw D�browski .................... 15 1. OG�LNA CHARAKTERYSTYKA METODYKI OPIEKI I WYCHOWANIA W DOMU DZIECKA Zdzis�aw D�browski .......... 17 1.1. Uwagi wst�pne ................ . . ................ 17 1.2. Og�lne poj�cie metodyki opieki i wychowania w domu dziecka ........ 18 1.3. Metodyka a wiedza og�lna ............................ 20 1.4. Twierdzenia i dyrektywy w metodyce ...................... 23 1.4.1. Twierdzenia diagnozy (modelu realnego) ................. 24 1.4.2. Twierdzenia modelu-wzorca ........................ 25 1.4.3. Twierdzenia funkcji ............................ 26 1.4.4. Twierdzenia zada� ............................. 27 1.4.5. Twierdzenia zasad ............................. 28 1.4.6. Twierdzenia form ............................. 30 1.4.7. Twierdzenia metod ............................. 30 1.4.8. Twierdzenia zale�no�ci ........................... 34 1.4.9. Twierdzenia oceniaj�ce .......................... 37 1.5. �r�d�a tre�ciowe metodyki ............................ 40 1.5.1. Charakterystyka og�lna .......................... 40 1.5.2. Wiedza og�lna ............................... 41 1.5.3. Wiedza z zakresu opieki zak�adowej ................... 42 1.5.4. Do�wiadczenia wynikaj�ce z praktyki wsp�czesnej ........... 43 1.5.5. Statut domu dziecka ............................ 44 1.5.6. Tw�rczy wk�ad autor�w ........................... 45 1.6. Metodyka i jej realizatorzy w praktyce ..................... 46 1.6.1. Niezb�dno�� metodyki w praktyce .................... 46 1.6.2. Praktyczne wykorzystywanie metodyki .................. 47 1.6.3. Metodyka a samodzielne i tw�rcze dzia�anie ............... 51 1.6.4. Realizacja dyrektyw metodyki a dyspozycje osobowo�ciowe wychowawcy ................................ 52 1.6.4.1. Wiedza og�lna .......................... 53 1.6.4.2. Postawa zaanga�owania ..................... 53 1.6.4.3. Umiej�tno�ci praktyczne ..................... 55 1.6.4.4. W�a�ciwo�ci zespo�u pracowniczego ............... 56 1.7. Funkcje metodyki ................................. 57 1.7.1. Og�lne poj�cie i rodzaje funkcji metodyki ................ 57 1.7.2. Funkcje metodyki w odniesieniu do wychowawc�w dom�w dziecka . 59 1.7.3. Funkcje metodyki dotycz�ce procesu opieku�czo-wychowawczego i sytuacji wychowank�w .......................... 60 l .7.4. Funkcje metodyki w odniesieniu do instytucji kszta�cenia i doskonalenia ............................... 61 2. PROBLEMATYKA MODELU DOMU DZIECKA Albin Kelm ......... 65 2.1. Zastosowanie modelu w nauce ........;................. 65 2.2. Przes�anki modelu plac�wki opieku�czo-wychowawcz�j. ........... 65 2.3. Przes�anki modelu domu dziecka ......................... 67 2.4. Zakres rozwa�a� modelowych .......................... 70 2.5. Funkcja spo�eczna i typologia plac�wek opieku�czo-wychowawczych .... 71 2.6. Prognoza rozwoju potrzeb opieki ........................ 72 2.7. Funkcja spo�eczna domu dziecka i dob�r wychowank�w ........... 74 2.8. Zadania domu dziecka wobec wychowank�w .................. 76 2.9. Cele i warto�ci w pracy opieku�czo-wychowawcz�j domu dziecka ...... 77 2.10. Dob�r i rola kadry w domu dziecka ...................... 78 2.11. Uk�ad strukturalny plac�wki .......................... 79 2.11.1. Og�lna koncepcja opieki wychowawczej ................ 80 2.11.2. Elementy sk�adowe dom�w dziecka .................. 81 2.11.3. Planowanie uk�adu wn�trz ....................... 82 2.11.4. Bud�et domu dziecka .......................... 83 2.11.5. Kontakty domu dziecka ze �rodowiskiem ............... 84 2.12. Uk�ad funkcjonalny plac�wki .......................... 85 2.12.1. Koncepcja grupy wychowawczej .................... 85 2.12.2. Programowanie pracy .......................... 86 2.12.3. Rozk�ad zaj�� .............................. 87 2.12.4. Uk�ad zaj�� pracownik�w ....................... 87 2.12.5. Ukierunkowanie wi�zi domu dziecka ze �rodowiskiem ........ 88 2.13. Rola samorz�du wychowank�w ........................ 89 2.14. Integracja spo�eczno�ci domu dziecka ..................... 91 2.15. Status zawodowy wychowawcy domu dziecka ................. 92 2.16. Tendencje rozwojowe dom�w dziecka ..................... 93 2.17. Przewidywane warianty rozwi�za� modelowych ................ 95 2.18. Koncepcja jednostek metodycznych pracy opieku�czo-wychowawcz�j w plac�wkach opieku�czo-wychowawczych .................. 96 3. PODSTAWOWE WYZNACZNIKI, ZA�O�ENIA I ELEMENTY MODELU-WZORCA DOMU DZIECKA Zdzis�aw D�browski .......... 103 3.1. Poj�cie i funkcje modelu ............................. 103 3.2. Wyznaczniki modelu-wzorca domu dziecka ................... 106 3.2.1. Uwagi og�lne ................................ 106 3.2.2. Zapotrzebowanie spo�eczne ........................ 107 3.2.3. Wymagania opieki ............................. 108 3.2.3.1. Uwagi wst�pne .......................... 108 3.2.3.2. Aksjomaty i prawid�owo�ci ................... 109 3.2.4. Wymagania wychowania .......................... 112 3.2.4.1. Zasada modyfikacji wychowawczej opieki ........... 112 3.2.4.2. Wychowanie przez prac� ..................... 113 ............ 61 Kelm ......... 65 ............ 65 !j. ........... 65 ............ 67 ............ 70 ychowawczych .... 71 ............ 72 w ........... 74 ............ 76 nu dziecka ...... 77 ............ 78 ^ . .......... 79 '............ 80 ............ 81 h ^ "' e'5 ^. ........... 82 i '............ 83 l ............ 84 l ............ 85 | ............ 85 ............ 86 ............ 87 1 ............ 87 viskiem ........ 88 E ............ 89 ............ 91 ............ 92 ............ 93 ............ 95 wychowawczej ............ 96 IENTY vski .......... 103 : ............ 103 ............ 106 ............ 106 ............ 107 ............ 108 ............ 108 ............ 109 ............ 112 � ........... 112 K^. . ........ 113 3.2.4.3. Wsp�rz�dzenie i wsp�gospodarzenie ............. 3.2.4.4. Tworzenie �rodowiska wychowawczego ............ 3.3. Za�o�enia modelu-wzorca domu dziecka ................... 3.3.1. Uwagi wst�pne .............................. 3.3.2. Postulowany model - funkcj� warto�ci, konieczno�ci i mo�liwo�ci . 3.3.3. Standard warunk�w �ycia analogiczny jak w przeci�tnej normalnej rodzinie ...................... ...".-^-�-�-^^,.,",__"._� 3.3.4. Przyswojenie humanistycznych wzor�w �ycia .... "_._._J"_,"- ,--. 3.3.5. R�wnowaga i zgodno�� wewn�trzno-zewn�trzna ........... 3.3.6. Zoptymalizowane po��czenie element�w formalnego i nieformalnego uk�adu opieku�czego .......................... 3.3.7. Wielofunkcyjno�� w granicach realnych mo�liwo�ci .......... 3.3.8. Urzeczywistnianie warto�ci opieki rodzinnej .............. 3.3.9. Zachowanie swoisto�ci uk�adu egzystencjalno-opieku�czego ..... 3.3.10. Zasilanie materialne zewn�trzno-wewn�trzne ............. 3.3.11. Zasilanie psychiczne wewn�trzne ................... 3.3.12. Postulowany uk�ad - dobrze poj�t� elementarn� szko�� �ycia . . . 3.4. Elementy struktury formy opieki - teren realizacji za�o�e� modelowych . 3.4.1. Uwagi wst�pne .............................. 3.4.2. Poziom pierwszy - "czystej formy" .................. 3.4.3. Poziom drugi - funkcji i tre�ci specyficznych ............. 3.4.4. Poziom trzeci - niezmienniki (inwariancje) opieki .......... 3.4.5. Formy opieki: zupe�ne, podstawowe i elementarne .......... 4. URZECZYWISTNIANIE MODELU-WZORCA DOMU DZIECKA (droga systemowa) Miko�aj Winiarski........................ 4.1. Na czym polega kreowanie modelu-wzorca domu dziecka? ......... 4.2. Specyfika orientacji systemowej ........................ 4.3. Dom dziecka jako system opieki i wychowania ................ 4.4. Post�powanie systemowe ............................ 4.5. Diagnoza rzeczywisto�ci opieku�czo-wychowawczej ............. 4.6. Mechanizm dzia�alno�ci systemotw�rczej ................... 5. MATERIALNE PODSTAWY DZIA�ALNO�CI OPIEKU�CZO-WYCHOWAWCZEJ Zdzis�aw D�browski..................... 5.1. Uwagi wst�pne ................................. 5.2. Lokalizacja i rozmieszczenie dom�w dziecka ................. 5.3. Budynek i jego otoczenie ............................ 5.4. Bud�et i jego realizacja ............................. 5.5. Zaplecze gospodarcze .............................. 5.6. �ywienie ..................................... 5.7. Osobiste wyposa�enie wychowank�w ..................... 6. STRUKTURA ORGANIZACYJNA ZESPO�U WYCHOWANK�W I WYCHOWAWC�W Zdzis�aw D�browski .................... 6.1. Og�lne poj�cie struktury i jej funkcji ..................... 6.2. Struktura rodziny a opieka i wychowanie ................... 6.3. Struktury rodzinne w opiece zak�adowej .................... 183 6.4. Struktura organizacyjna zespo�u wychowank�w i jej elementy sk�adowe ... 185 6.5. Opieku�czo-wychowawcze walory i trudno�ci realizacyjne rozwojowo- -koedukacyjnej grupy wychowawczej ...................... 189 6.6. Struktura zespo�u wychowawc�w ........................ 194 7. PODSTAWOWE ZADANIA DOMU DZIECKA W DZIEDZINIE ROZWOJU UMYS�OWEGO I NAUKI SZKOLNEJ WYCHOWANK�W Jadwiga Raczkowska .................................. 199 7-1. Uwagi wst�pne .................................. 199 7.2. Sytuacja szkolna wychowank�w ......................... 200 7.3. Przyczyny niepowodze� szkolnych wychowank�w ^.............. 202 7.4. Zadania domu dziecka w dziedzinie rozwoju umysfowego wychowank�w . . 207 7.5. Mo�liwo�ci rozwoju umys�owego wychowank�w w domu dziecka ...... 209 7.6. Sposoby wspomagania rozwoju umys�owego wychowank�w ......... 211 7.6.1. Ranga prob...
AGARR