Resocjalizacja - Podstawowe Pojęcia.docx

PODSTAWOWE POJĘCIA - RESOCJALIZACJA

NORMA – w odniesieniu do zachowań mamy trzy kategorie norm:

·         Normy rygorystyczne - nakładają obowiązek przestrzegania zasad, ich niedopełnienie powoduje uruchomienie sankcji wobec jednostki – kodeksy karne, cywilny, drogowy.

·         Normy tolerowane – są to normy optymalne, bo nie spełnienie jej nie wywołuje sankcji, natomiast jej przestrzeganie, nie daje gratyfikacji (mogą one być, ale jeżeli się nie spełni to nic się nie stanie) np. zachowania: działalność charytatywna, altruizm, awanse, wysiłki w pracy

·         Normy z obszaru maksymalizmu moralnego – ich spełnienie powoduje uruchomienie gratyfikacji – są to zachowania określane mianem bohaterski: ratowanie czyjegoś życia z narażeniem własnego.

Zachowanie ludzkie oceniane jest wg dwóch norm:
1. Norma statystyczna – traktowana, jako przeciętność, czyli odnoszącej się do cech, które posiada większość jednostek (picie alkoholu na powietrzu, ustawa antyaborcyjna)
2. Norma o charakterze oceniającym – oznacza normalność, czyli posiadanie wartości akceptowanej przez większość.

ADAPTACJA – jest to przystosowanie – najważniejszym jej elementem jest homeostaza, która jest procesem utrzymania równowagi pomiędzy jednostką, a jej otoczeniem. Homeostaza nie jest procesem biernym, ale polega na przekształceniu zachowań jednostek w zależności od warunków środowiska oraz z drugiej strony na strukturalizacji środowiska zgodnie z możliwościami jednostki.
W ramach adaptacji wyróżniamy:
1. Asymilacja – która polega na przyjmowaniu informacji ze świata zewnętrznego, porządkowanie ich i włączanie ich do systemy doświadczeń (to włączanie może być lepsze i gorsze, są osoby, które muszą przekonać się na własnej skórze)
2. Akomodacja – to proces przekształcania pierwotnego schematu, który powstał w wyniku asymilacji wg dalszego działania okoliczności zewnętrznych

KRYTERIA PRZYSTOSOWANIA
1. Kryterium biologiczne – jest to dążenie do zachowania własnej egzystencji i przetrwania w środowisku naturalnym i społecznym.
2. Kryterium psychologiczne – są to optymalne sposoby redukcji napięć wewnętrznych, utrzymania wewnętrznej homeostazy (równowagi psychicznej)
3. Kryterium społeczne – polega na zgodności postępowania z powszechnie akceptowanymi normami i wzorami.
4. Kryterium pedagogiczne – jest to dążenie do samourzeczywistnienia autonomii, samowychowania i rozwoju.

WYCHOWANIE – to proces celowego, świadomego kształtowania ludzkich zachowań, postaw, ról społecznych i osobowości zgodnie z wcześniej założonym ideałem pedagogicznym, który chcemy ukształtować w toku wychowania.

PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA – jest to dyscyplina teoretyczna i praktyczna, zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, to znaczy osobami które wykazują:
1. Objawy niedostosowania
2. Objawy wykolejenia
3. Objawy paraprzestępczości – są to zachowania, które nie są czynami przestępczymi np. nadmierne picie alkoholu, zażywanie narkotyków, ucieczki z domu.
4. Objawy przestępczości – są to osoby wobec których nie powiódł się proces socjalizacji i wychowania.
Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjaśnienie określonych procesów zachodzących między wychowankiem, a wychowawcą, natomiast jako dyscypliny naukowej (nauki praktyczne) istotą jest formowanie zaleceń, czyli opracowanie, uzasadnianie i wdrażanie projektów określonych zmian w procesie. kształtowania człowieka i jego środowiska wychowawczego.
W obrębie pedagogiki resocjalizacyjnej wyróżniamy trzy działy:
1. Technologię wychowania – określanie celów
2. Teoria wychowania – w jaki sposób osiągać te cele
3. Metodykę wychowania – jakimi środkami.

WYCHOWANIE RESOCJALIZUJĄCE – jest to wychowanie, które stosuje się wobec osób, które wykazują zaburzenia socjalizacji, a przejawem są zachowania aspołeczne lub antyspołeczne.
Wobec dzieci i młodzieży wymagających specjalnych oddziaływań na procesy psychiczne w taki sposób, by wywołać zmiany czynności jednostki. Zmiany te mają polegać na eliminowaniu reakcji negatywnych na określone naciski społeczne np. zlecenia zadaniowe, naciski w postaci norm.

SOCJALIZACJA – są to zmiany w procesie zachowania powstałe w wyniku oddziaływania grupy na jednostkę. Socjalizacja jest to całokształt wpływów wywieranych przez środowisko społeczno – kulturowe na jednostkę, są to oddziaływania niezależne od wysiłków i starań nauczycieli. Jest to proces spontaniczny, mało kontrolowany i nieintencjonalny. W szerokim ujęciu socjalizacja nie obejmuje problemu wadliwej socjalizacji. W wąskim znaczeniu są to oddziaływania grupy wytwarzającej kulturę i wynikiem tych oddziaływań jest przyswajanie wartości akceptowanych przez grupę.

SKUTKI SOCJALIZACJI
1. Kształtowanie zachowań prospołecznych
2. Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych
3. Pełnienie ról społecznych w sposób akceptowany.
Wadliwa socjalizacja – to wykolejenie, niedostosowanie społeczne. Zaburzona, wadliwa socjalizacja objawia się w postaci społecznego niedostosowania i wykolejenia społecznego.
Niedostosowanymi społecznie nazywamy osoby, które nie są zdolne lub nie mogą pełnić ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami, ze względu na brak dyspozycji wykonawczych, u osób tych występuje zaburzenie procesów orientacyjnych, intelektualnych i motorycznych. Natomiast jednostki, które nie są zdolne pełnić ról społecznych na skutek negatywnego ustosunkowania się wobec oczekiwań społecznych nazywamy wykolejonymi społecznie.

Wykolejenie może mieć charakter:
1. Wykolejenia przestępczego
2. Wykolejenia obyczajowego
Wykolejenie wiąże się z naruszeniem norm paraprzestępczych obyczajowych (prostytucja, narkomania, alkoholizm). Wykolejenie przestępcze – łamanie norm prawa.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SOCJALIZACJĘ
1. Uleganie (modelowanie) podporządkowujemy się takiego zachowania jest chęć uzyskania nagrody lub uniknięcia kary, natomiast nie wynika to z wewnętrznego zachowania. Nagrody i kary mogą mieć charakter: a) formalny, rzeczowy
b) nieformalny
Otrzymanie nagrody rzeczowej, uzyskanie przywilejów, pochwała, aprobata, akceptacja grupy; kara pieniężna, odebranie przywilejów, dezaprobata od osoby znaczącej, odrzucenie przez grupę, odsunięcie od danej osoby. Ukarać go można lepiej przez odsunięcie od grupy. Wadą tego mechanizmu jest jego nietrwałość (musi być wyraźna perspektywa nagrody lub kary). Nieuchronność, to podstawowy wymóg skuteczności tego mechanizmu.
2. Identyfikacja – polega ona na przestrzeganiu określonych norm, a motywem jest chęć upodobnienia się do określonej osoby lub osób. Skuteczność tego mechanizmu wiąże się z „atrakcyjnością wzoru” i z trwałością zachowania się wzoru. Mechanizm ten jest zdecydowanie trwalszy aniżeli uleganie. Nie podlega on stosowaniu nacisku zewnętrznego, ale na wewnętrznej potrzebie upodobnienia się do kogoś. Skuteczność tego mechanizmu zależy od stałej obecności osoby stanowiącej wzór.
3. Internalizacja – polega na przestrzeganiu norm, a wynika z włączenia tychże norm i przekonań do indywidualnego systemu wartości. Mechanizm ten jest najtrwalszy i najskuteczniejszy. Trwałość wynika z faktu, że jest wywołana wiarygodnością osób, od których uzyskuje się informację, co powoduje, że informacje te traktowane są jako słuszne i skuteczne. Zachowania niezgodne ze zinternalizowanym systemem wartości wywołują napięcie psychiczne, które musi być zredukowane. Jest to kara wymierzona samemu sobie. Efektem resocjalizacji musi być zmiana systemu wartości.

NAUKI NIEUKIERUNKOWANE – są to nauki, które dają teoretyczne podstawy dotyczące jakiejś dziedziny rzeczywistości np. psychologia, biologia, socjologia, filozofia, fizyka. Dają one podstawy teoretyczne dotyczące jakiejś dziedziny. Nie dają one praktycznych podstaw, nie wskazują rozwiązań , praktycznych wskazówek.

NAUKI UKIERUNKOWANE – skoncentrowane są na analizach teoretycznych, stanowiących podstawę rozwiązań praktycznych określonego zagadnienia. Tworzą konkretne podstawy oddziaływań np. wychowawczych. Są to nauki, które poprzez swój rozwój dają możliwość zastosowania w praktyce np. kryminologia, psychopatologia, psychologia kliniczna (zajmują się wyjaśnianiem zaburzeń).

NAUKI PRAKTYCZNE – nauki stosowane i wdrożeniowe
1. Nauki stosowane – szukają odpowiednich środków do osiągnięcia wyznaczonego celu praktycznego – resocjalizacja, reedukacja.
2. Nauki wdrożeniowe – realizują wyniki uzyskane w naukach stosowanych – metodyka oddziaływań penitencjarnych.

PEDAGOGIKA SPECJALNA – jest to nauka o charakterze teoretycznym i praktycznym, stąd też w systemie nauk zajmuje miejsce między naukami ukierunkowanymi i praktycznymi. Jest to subdyscyplina, w której możemy wyróżnić działy:
1. Digofrenopedagogika – (upośledzenia umysłowe) – ustalenie przyczyn i metody rewalidacji
2. Tyflopedagogika – jednostki z zaburzeniami wzroku
3. Surdopedagogika – pedagogika jednostek z zaburzeniami słuchu
4. Pedagogika terapeutyczna – zajmuje się jednostkami przewlekle chorymi
5. Pedagogika resocjalizacyjna – która zajmuje się teorią i praktyką wychowania jednostek, u których występują zaburzenia w relacjach z innymi ludźmi, mające charakter nieaprobowany społecznie
Pedagogika resocjalizacyjna jest częściowym podziałem pedagogiki specjalnej.