ZESTAW PYTAŃ DYPLOMOWYCH na kierunku Finanse i Bankowość
(rok. akademicki 2007/2008)
1. FINANSE : PRZEDMIOT I METODA BADAŃ.
1.2.Współczesne rozumienie finansów:
Przez finanse rozumie się ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka . Związek zjawisk pieniężnych ze sferą realną gospodarki stanowi zatem sens i ekonomiczną treść finansów. Niezależnie od istniejących różnic w poglądach na zakres nauki finansów z rozpoznawczego punktu występuje potrzeba analizowania zjawisk finansowych w co najmniej 4 pojęciach:
· podmiotowym
· przedmiotowym
· instrumentalnym
· funduszowym
Z podmiotowym pojęciem zjawisk finansowych jest związane tzw. instytucjonalne podejście do finansów. Instytucje finansowe to podmioty działające w sektorze finansowym. W ramach tych podmiotów rozróżnia się bankowe instytucje finansowe w tym Bank Centralny oraz poza bankowe instytucje finansowe. Wśród bankowych instytucji finansowych dominują banki komercyjne, rozliczeniowe, instytucje oszczędnościowe, banki inwestycyjne, banki hipoteczne i inne. Do poza bankowych instytucji finansowych należą zwłaszcza :towarzystwa ubezpieczeniowe , towarzystwa funduszy powierniczych, towarzystwa zarządzające funduszami emerytalnymi, inwestycyjnymi oraz inne instytucje pośrednictwa finansów. Rozróżnienie bankowych instytucji finansowych i poza bankowych instytucji finansowych jest istotny ze względu na rożna role w kreacji pieniądza.
Finanse w ujęciu przedmiotowym do zjawisk finansowych występuje koncentracja na przedmiocie w stosunku finansowym. W pojęciu najbardziej ogólnym w ramach stosunków finansowych można wyróżnić:
· transakcje,
· transfery,
· pożyczki.
W ramach przypadku transakcji zawsze następuje ze strony podmiotów zawierających transakcje. Rodzajem transferu są jednokierunkowe przepływy pieniądza między podmiotami. Pożyczki są zaciągane przeróżne podmioty instytucji finansowych. Finanse w ujęciu instrumentalnym Zjawiska finansowe przyjmują zawsze konkretną postać. Są nimi: ceny, stopy procentowe, kursy walutowe, kredyty, podatki, itd.
Finanse w ujęciu funduszowym. Fundusz umożliwia gromadzenie i rozdysponowanie środków pieniężnych przez określone podmioty.
Ich klasyfikacja jest uzależniona od przyjętego kryterium:
-Przyjmując za kryterium własność rozróżnia się fundusz prywatny i publiczny.
-Z punktu widzenia zakresu występują fundusze makroekonomiczne i mikroekonomiczne,
-Przyjmując za kryterium funkcje ekonomiczne podmiotów wyróżnia się: fundusze państwa (rządowy, samorządowy), fundusze banków, towarzystw
ubezpieczeniowych, towarzystw inwestycyjnych.
-Ze względu na kryterium czy znaczenie można wyodrębnić fundusz o przeznaczeniu ogólnym i fundusz specjalistyczny, o przeznaczeniu celowym.
Finanse to zjawisko zarówno elementarne jak i złożone. Zjawiskami elementarnymi są: ceny, procent, podatki itp. Zjawiskami złożonymi są
zjawiska w których pieniądz nabiera cech dynamicznych. Zjawiska finansowe mogą mieć charakter abstrakcyjny, konkretny. W przypadku zjawisk abstrakcyjnych pieniądz ma postać idealna np. miernika wartości. Zjawiska konkretne dotyczą realnych procesów gospodarczych.
Zjawiska finansowe mogą być klasyfikowane z różnych punktów widzenia. Jednym z ważnych kryterium jest statystyka i dynamika zjawisk finansowych, a wiec to czy pieniądz znajduje się w bezruchu czy ruchu. Zjawiska finansowe w których pieniądze znajdują się w bezruchu to zjawiska związane z występowaniem zasobu pieniądza (np: zakumulowany zysk przedsiębiorstw, dług pieniężny)Zjawiska finansowe w których pieniądz znajduje się w ruchu to rozmaite strumienie pieniężne przepływające w czasie miedzy różnymi podmiotami i z różnych tytułów.
Ze względu na przedmiot zjawiska finansowe dzieli się na:
1.zjawiska przychodowe ze sprzedaży towarów i usług np. : majątki , transfery
2.zjawiska dochodowe,
· źródła dochodów w sensie finansowym są min. Zjawiska przychodowe
· w sensie ekonomicznym są działalności gospodarcze dochody z kapitału, renty, z praw majątkowych
3. zjawiska rozchodowe polegające na wszelkim rozdysponowaniu pieniądza
związanym z prowadzona działalnością gospodarczą
4. zjawiska wydatkowe-przeznaczenie środków pieniężnych na zakup
towarów oraz usług
5. zjawiska kosztowe, związane z pokrywaniem kosztów
6. zjawiska kredytowe, związane z zasilaniem podmiotów w środki
7. zjawiska pożyczkowe, związane z kreacja nowego pieniądza
8. zjawiska gotówkowe, związane z transakcjami w gotówce
9. zjawiska bezgotówkowe, w postaci idealnej-komputerowej
10. zjawiska transferowe- dotyczące przepływu pieniądza którego skutkiem nie są bezpośrednio ruchy towarów
11. zjawiska oszczędnościowe- dotyczą gromadzenia i wykorzystania oszczędności pieniężnych różnych podmiotów gospodarczych
12. zjawiska ubezpieczeniowe- związane z różnymi rodzajami ryzyka
Stosunki finansowe- relacje pieniężne o różnym charakterze i stopniu
złożoności powstający miedzy podmiotami w procesach gospodarczych i
społecznych.
1.4Metoda badan nauki finansów jako element nauki ekonomii
1.4.1Posługuje się metodą ekonomii politycznej. Celem stosowanej metody jest poznanie praw, które rządzą procesem gospodarczym. Głównym elementem metody ekonomii politycznej to następujące po sobie 3 postępowania badawcze;
a) abstrakcja- myślowe wyodrębnienia istotnych elementów procesu gospodarczego oraz zachodzących między nimi związków
b) stopniowa konkretyzacja-polega na wprowadzeniu do praw ekonomicznych także elementów nieistotnych, a wiec uwzględnieniu coraz bardziej szczegółowych cech badanej rzeczywistości
c) weryfikacja-polega na empirycznym sprawdzeniu rezultatów uzyskanych z dwóch pierwszych elementów występowania badawczego ekonomii politycznej
1.4.2 Metoda prakseologiczna.
a)Metoda porównywania nakładów z efektami.
Ma szczególne znaczenie w kontakcie finansowym tj. ceny, przychody, koszty, dochody. Występuje w dwóch odmianach:
· maksymalizacji efektów przy danych nakładach
· minimalizacji nakładów przy danych efektach
Zastosowanie tej metody pozwala określić efektywność ekonomiczną przedsiębiorstw
b)Metoda porównywania kosztów i korzyści
Stosuje się w chwili rozpoczynania danego przedsięwzięcia albo podczas już prowadzonej działalności
c)Metoda bilansowa
Pozwala ustalić stan równowagi lub nierównowagi badanego elementu rzeczywistości. Bilanse finansowe klasyfikuje się zatem ze względu na: podmiot, przedmiot, treść, zakres, formę, czas, charakter zjawisk finansowych.
d)Metody statystyczne i dynamiczne
· strumieniowe-strumienie pieniądza przepływające przynajmniej dwoma podmiotami, ale najczęściej wieloma podmiotami
· zasobowe-badanie zjawisk finansowych w czasie. Metoda zasobowa jest nazywana inaczej metodą majątkową czyli majątek jest efektem kumulacji i dochodów w przeszłości. Majątek może mieć postać rzeczowa lub finansowa.
· strumieniowo-zasobowa- umożliwia rozpoznanie zjawisk finansowych w ujęciu zarówno dynamicznym jak i statycznym
2. PODSTAWOWE KATEGORIE PRODUKCJI I DOCHODU.
Działalność gospodarcza jest efektywna wówczas, gdy podmioty osiągają z zaangażowanego kapitału nadwyżkę ekonomiczną Nadwyżka ta w zależności od rodzaju kapitału może przebierać różne formy. Może ona występować pod postacią przychodów (utarg, produkcja, sprzedaż) wyznaczanych jako iloczyn ilości sprzedaży i ceny pojedynczego dobra. Przychody pomniejszone o koszty materialne to dochód uzyskiwany i działalności gospodarczej. Ten zaś, pomniejszony o koszty osobowe [płace) daje zysk.
Nadwyżką wypracowaną przez kapitał pożyczkowy jest procent, Jest to wynagrodzenie, jakie otrzymuje wierzyciel od dłużnika za odstąpienie na określony czas prawa dysponowania określoną sumą pieniężną. Dochodem z kapitału udziałowego jest dywidenda, czyli należność akcjonariusza spółki akcyjnej z tytułu posiadania akcji, wypłacana i zysku spółki. Jeśli kapitałem zaangażowanym w działalność gospodarczą są nieruchomości wówczas dochodem z tego tytułu jest czynsz dzierżawny, jaki otrzymuje ich właściciel. Jeśli natomiast kapitałem tym jest ziemia to nadwyżkę ekonomiczną jaką uzyskuje jej właściciel, określa się mianem renty (w sensie formalno-prawnym jest opłatą za ziemię, w sensie ekonomicznym jest to ta część wartości produktu, jaką przedsiębiorca musi wygospodarować na pokrycie kosztów dzierżawy ziemi). Nadwyżka ekonomiczna powstaje również w wyniku zaangażowania w działalność gospodarczą kapitału ludzkiego. Jest nią w tym przypadku płaca, czyli wynagrodzenie, jakie otrzymuje pracownik za swoją pracę.
Wynikiem w skali całej gospodarki, który odpowiada bieżącym wysiłkom gospodarczym jest produkt społeczny, obejmujący produkt krajowy i wartość dodaną. Produkt społeczny oznacza sumę wartości wytworzonych przez wszystkich wytwórców w ciągu roku. Wartość dodaną uzyskuje się po odjęciu od produktu społecznego tak zwanego zużycia pośredniego (wartość środków wytworzonych w poprzednich okresach produkcyjnych i wykorzystanych w danym okresie).
3. FINANSE A INNE DYSCYPLINY EKONOMICZNE.
Rodzaje dyscyplin finansowych:
2.1 Kryterium metody ze względu na stosowana metodę w ujęciu najbardziej ogólnym rozróżnia się następujące dyscypliny finansowe:
· opisowe, w ramach których wyodrębnia się dyscypliny zajmujące się jakościowym opisem zjawisk finansowych oraz dyscypliny zajmujące się ilościowym opisem zjawisk finansowych
· historyczne
· teoretyczne
· praktyczne
Według kryterium metody (funkcji) poznawczej można wyróżnić następujące dyscypliny finansowe:
a) ekonomikę teorii finansów-bada ona naturę i treść zjawisk finansowych, a także ich rolę w gospodarce i społeczeństwie
b) historie- ma za zadanie dostarczać niezbędnej wiedzy i informacji o przebiegu zjawisk finansowych tak aby możliwe było budowanie adekwatnej do rzeczywistości teorii finansów. Zadaniem historii finansów jest nie tylko opis zjawisk w następstwie czasowym lecz także poszukiwanie prawidłowości zachodzących w czasie z dziedziny finansów.
c) naukę o polityce-zajmuję się rozpoznawaniem celów, podmiotów prowadzących politykę finansową oraz hierarchizację ich celów. Nauka o polityce obejmuje dwa obszary zjawisk finansowych:
· militarny
· fiskalny
d) statystykę finansową-jej celem jest gromadzenie i przetwarzanie danych liczbowych charakteryzujące rozmaitą działalność finansową
e) naukę prawa finansowego-ma na celu systematykę i opis analityczny instytucji prawych funkcjonujących w dziedzinach finansowych
f) inżynierię finansową-
g) matematykę finansową- zwraca uwagę na jej silnie sformalizowaną metodę badawczą opierającą się na modelach matematycznych. Wykorzystanie instrumentów finansowych w celu przyjęć lub powiększenia rynkowej wartości firmy bez istotnej poprawy faktycznych wyników działalności.
h) socjologię finansów- bada społeczne warunki i skutki funkcjonowania pieniądza (socjologia pieniądza i finansów),
i) psychologię finansów- bada przesłanki i skutki reakcji podmiotów stosunków finansowych podczas podejmowania decyzji z sferze finansów
2.2 Kryterium funkcji ekonomicznej:
Zastosowanie kryterium funkcji ekonomicznej prowadzi do podziału nauk finansowych na:
· finanse publiczne- zajmują się badaniem oraz wskazówkami praktycznymi w zakresie finansowej działalności państwa i jego organów,
związków publiczno-prawnych w tym władz samorządowych
· finanse skarbowości-obejmuje działalność państwa której przedmiotem były: majątki , dochody publiczne, wydatki publiczne, dług publiczny
· finanse przedsiębiorstw- obejmują zjawiska finansowe zachodzące w przedsiębiorstwie. Podstawowym przedmiotem teorii finansów jest efektywny wybór środków pieniężnych(kapitału) oraz ich odpowiednie zastosowanie.
· finanse zarządcze-ich celem jest rozpoznawanie istoty i zjawisk finansowych powstających w obszarze działalności podmiotów i na tej podstawie praktyczne wykorzystanie finansów(instrumentów finansowych) do zarządzania daną działalnością podmiotu jej elementami
· finanse bankowości-w zakres wchodzi zarówno działalność banku emisyjnego(centralnego)jak i baków komercyjnych. Bankowość podobnie jak finanse przedsiębiorstw jest wspomagana przez matematykę finansową, która jest przydatna w procesie modelowania rozwoju banku ,w zarządzaniu aktywami i pasywami w banku w teorii inwestowania.
· finanse międzynarodowe-przedmiotem są zjawiska związane z rozliczeniami międzynarodowymi, teorią kursów walutowych, działalnością międzynarodowych instytucji finansowych tj. Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy. Fundusze międzynarodowe zajmują się analizą zjawisk powstających na rynkach międzynarodowych
· finanse ubezpieczeń-ubezpieczenia i ich rola polega na ograniczaniu różnych rodzajów ryzyka, które są nieuchronnie związane z działalnością gospodarczą, z życiem człowieka oraz różnymi zdarzeniami losowymi dotykającymi pojedyncze osoby zbiorowości ludzkiej, podmioty gospodarcze. Ubezpieczenia są typową instytucją finansowa to znaczy ma ona silny związek z gromadzeniem i dzieleniem pieniądza. Dzielą się na:
· ubezpieczenia gospodarcze-Celem jest zysk. Funkcjonują na zasadach rynkowych , komercyjnych(wyjątek stanowią ubezpieczenia wzajemne)
· ubezpieczenia społeczne- Opierają się na zasadzie solidaryzmu społecznego Oznacza to że celem działalności jest ochrona ubezpieczonych osób, która dokonuje się przez sprzedaż ochrony ale i działalność zaopatrzeniową wymagającą redystrybucji dochodów. Idea ubezpieczeń społecznych jest zabezpieczeniem na okoliczność zdarzeń losowych o charakterze zarówno naturalnym (starość) jak i nadzwyczajnym(choroba ,niezdolność do pracy).
· finanse teorii rynków kapitałowych-Obserwujemy zjawiska powstające na rynku kapitałowym, zachowanie się podmiotów na tym rynku, różnych strategii stosowanych przez inwestorów, a także instrumenty inwestowania .Nadrzędnym celem poznawczym jest jednak obserwowanie i analizowanie podstawowych funkcji ekonomicznych rynków kapitałowych. Jedną z funkcji rynku kapitałowego jest transformacja oszczędności pieniężnych w kapitał, alokacja kapitału między różne segmenty gospodarki. Inna funkcją tego rynku jest weryfikacja przedsiębiorstw poprzez wycenę ich akcji.
Teoria runku kapitałowego zajmuje się instytucjami tego rynku takimi jak:
· giełda papierów wartościowych
· centralna tabela ofert
· komisja nadzoru finansowego
· komisja papierów i giełd
· krajowy depozyt papierów wartościowych
· biura maklerskiej firmy ubezpieczeniowej
2.3 Finanse a inne nauki:
1)Finanse a nauki ekonomiczne:
Finanse należą do nauk ekonomicznych. W najściślejszym związku pozostają finanse z teorią ekonomii, oraz z jej podstawowymi działami: mikroekonomią i makroekonomią. Wśród nauk ekonomicznych szczególny związek zachodzi między finansami a rachunkowością.
2)Finanse a matematyka:
Jest ona przydatna zwłaszcza w budowaniu i weryfikowaniu różnych modeli makro-finansowych oraz modeli finansowych przedsiębiorstwa, banku, towarzystwa ubezpieczeniowego, itp.
3)Finanse a socjologia:
Jest związana z badaniami nad sytuacją materialną różnych grup społeczeństwa. przyczynami takiego a nie innego rozkładu dochodów w społeczeństwie skutkami polityki finansowej państwa dla różnych grup społecznych. W teorii podatków możemy się spotkać z socjologiczna teoria podatku. Socjologia badając zachowanie się różnych grup społecznych uwzględnia aspekt finansowy a dokładniej to w jakim stopniu na zachowanie się tych grup wpływają zachodzące min. relacje.
4)Finanse a psychologia:
Podmiot tych zjawisk jest oparty na zachowaniu a nie kruszcach.
5)Finanse a etyka:
Działalność człowieka w sferze finansowej zawsze miała i ma kontekst etyczny. W historii pieniądza i finansów znane są negatywne zjawiska lichwiarskiego procentu, praktykach monopolistycznych , zysk monopolowy, itp.
4. DŁUŻNE KATEGORIE FINANSOWE ( POŻYCZKA PIENIĘŻNA, KREDYT PIENIĘŻNY, DEFICYT FINANSOWY, DŁUG FINANSOWY)
Dłużne kategorie finansowe ( pożyczka pieniężna, kredyt pieniężny, deficyt finansowy, dług finansowy).
POŻYCZKA PIENIĘŻNA
Pieniądz jest dobrem ograniczonym, co powoduje, że podmioty gospodarcze mogą napotkać barierę pieniądza. Jego brak może uniemożliwić prowadzenie działalności gospodarczej, powiększanie jej rozmiarów, itp. jedną z metod przełamania tej bariery jest zaciąganie pożyczek.
Pożyczki mogą być zaciągane z różnych przyczyn, przez różne podmioty, w różnej formie i u różnych pożyczkodawców. Można je klasyfikować przyjmując jako kryteria np.:
· wpływ na wielkość obiegu pieniężnego w gospodarce,
...
m.pokora