Co to jest system?
FAKTOGRAFIA – konkretne, jednostkowe dane statystyczne, zjawiska gospodarcze przeniesione na liczby.
PRAWIDŁOWOŚĆ ROZWOJU GOSPODARCZEGO – w przestrzeni analiza przyczyn ich terytorialnego rozmieszczenia, uwarunkowań i konsekwencji nierównomierności rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów i regionów.
Jak gospodarka jest zróżnicowana w przestrzeni i jakie są przyczyny jej aktualnej struktury przestrzennej?
Jakie są relacje zjawiska gospodarczych w przestrzeni do środowiska przyrodniczego?
Analizujemy zachowania człowieka podejmującego określone decyzje gospodarcze.
KIERUNKI GEOGRAFII EKONOMICZNEJ
· regionalny (historyczny) w przeszłości był ważny. Zmierzał do uogólnienia zmiennego charakteru powierzchni ziemi. Uogólnienie w celu wydzielenia jednostek terytorialnych – regionów. Potem poddawano je opisowi. Przy wydzieleniu regionów stosowano kryterium jednorodności obszaru z punktu widzenia cech uznawanych za ważne. Kryterium spójności obszaru.
· ekologiczny – badanie wzajemnego oddziaływania środowiska przyrodniczego i społecznego.
· przestrzenny – głównymi problemami badawczymi tego kierunku są przestrzenne struktury i procesy różnorodnych zjawisk społeczno – gospodarczych, ich rozmieszczenie, organizacja i oddziaływanie w przestrzeni.
Społeczeństwo wybiera lokalizację dla działalności gospodarczej, buduje infrastrukturę techniczną i ekonomiczną. Rozwija sieć osadniczą i użytkuje ziemię w różnych formach.
Co to jest system – to zbiór elementów i zbiór relacji zachodzących między tymi elementami. Systemy mogą mieć różną strukturę i skalę.
Mogą składać się z obiektów kosmicznych, komórek, fabryk, domów, miast, regionów a także równań matematycznych. Skalę systemu określa stopień złożoności a nie jego wielkość fizyczna.
Podejście systemowe do procesów i zjawisk w przestrzeni polega na ujmowaniu obiektów i zdarzeń (elementów systemu)
A) jako części większej całości
B) w roli jaką te obiekty i zdarzenia spełniają w procesach rozwojowych
STRUKTURA – układ klas wielkości danego zjawiska (gałęziowa, zatrudnienia, gospodarki narodowej)
DZIAŁY
rolnictwo przemysł usługi
Możemy także wyjąć jeden dział i zrobić strukturę gałęziową przemysłu i znowu możemy określić procentowe udziały.
GOSPODARKA NARODOWA – 3 działy (rolnictwo, przemysł, usługi)
Jaka jest struktura tych trzech działów ?
Wśród wielu elementów związanych z dynamicznie rozwijającym się procesem współczesnych społeczeństw tworzących globalną wioskę, szczególne znaczenie przypada ustaleniu optymalnych relacji społeczno – gospodarczych, potrzebami a możliwościami ich zaspokojenia. Określenie tych relacji nie jest możliwe bez identyfikacji głównych elementów systemu człowiek i jego środowisko.
1. PODMIOT ŚRODOWISKA
v Istota żywa, wtedy mamy środowisko biotyczne – ożywione
v Pasmo górskie, dolina rzeki – środowisko abiotyczne
2. PODMIOT ŚRODOWISKA – czynniki otaczające podmiot
3. Zbiór relacji i oddziaływań, występujących między podmiotem a przedmiotami środowiska.
Mówiąc o środowisku musimy odpowiedzieć na dwa pytania:
Czyje jest to środowisko ? (pytamy o podmiot)
Może być geograficzne, społeczne, kulturowe, ekonomiczne.
Jakie jest to środowisko ?
MODEL ŚRODOWISKA
Środowisko można traktować jako określony podsystem przyrodniczy, społeczny lub ekonomiczny. Z punktu widzenia teorii ekonomii dane środowisko można również jako specyficzny zasób. Stąd w przypadku podniesienia nakładów na reprodukcję danego środowiska, jego elementy należy traktować jako czynnik produkcji, co przesądza o ich uznaniu jako kategorię ekonomiczną.
PRZYRODNICZE – ogół czynników biotycznych i abiotycznych stworzonych przez przyrodę (najczęściej mamy do czynienia ze środowiskiem przyrodniczym przekształconym przez człowieka) np. lasy (drzewa jednorodne gatunkowo).
NATURALNE – przyrodnicze o pierwotnym charakterze (parki narodowe, puszcza kampinoska, itd.).
GEOGRAFICZNE – tworzą elementy środowiska przyrodniczego + elementy ahtropogeniczne.
SPOŁECZNE – całokształt struktury społeczno – ekonomicznej, danej zbiorowości + jej kultura duchowa.
ANTROPOGENICZNE – sztuczne (miast, drogi), stworzył je człowiek.
– podmiot
– czynniki przyrodnicze
– czynniki społeczne
– czynniki duchowe
1. region strefowy – powierzchniowy są to obszary pod pewnymi względami jednorodne np. regiony rolnicze (np. pas kukurydziany w USA)
2. regiony węzłowe obszar ciążeń lub powiązań ekonomicznych z pewnym ośrodkiem centralnym, dla danego regionu (np. region warszawski), jest jakiś system powiązań wewnętrznych.
3. Region kompleksowy ma wykształcony terytorialnie obszar produkcyjny, jedno – lub wielokierunkowy specjalizacji produkcji (np. Śląsk) – jest to obszar o dużym zainwestowaniu.
REGIONALIZACJA – jest procedurą wydzielania regionów. Jest to pewna forma klasyfikacji przestrzeni wg podobieństwa cech.
Czynność regionalizacji dokonywana jest dla różnych celów:
· cele poznawcze (badania naukowe regionu)
· cele administracyjne (województwa)
REGIONALIZM – pojęcie regionalizmu odnosi się do stanu świadomości społecznej, oraz do aktywności gospodarczej, kulturowej lub politycznej danej zbiorowości.
INFRASTRUKTURA – to podstawowe urządzenia i instytucje świadczące usługi niezbędne do funkcjonowania działu gospodarki i zapewniające odpowiednie warunki buty ludności.
Infrastruktura techniczno – ekonomiczna tworzy układy liniowe:
ü KOMUNIKACYJNE (transport + łączność)
ü ENERGETYCZNE (sieci przemysłowe)
ü WODNO – SANITARNE
Infrastruktura społeczna tworzy układy punktowe:
ü np. szkoły, szpitale, urzędy, sądy, obiekty kulturowe, teatry, kina
¨ zapewnienie właściwego funkcjonowania poszczególnych działów gospodarki narodowej
¨ integracja układów przestrzenno – ekonomicznych
¨ zaspokajanie potrzeb cywilizacyjnych człowieka
1. charakter służebny – obsługuje ona sferę produkcyjną i konsumpcyjną
2. bryłowatość – czyli nie podzielność urządzeń – oznacza to, że ze względu na ekonomię i wymogi techniczne należy tworzyć całe obiekty aby zapewnić im minimalny zasięg działania
3. kapitałochłonność – konieczność ponoszenia wysokich nakładów przez długi lata i to na wyrost, wyprzedzając rozwój danej dziedziny gospodarki (np. przemysłu czy miasta), problem uzbrojenia terenu (np. 1 km autostrady = 5,000.000 EURO – program budowy autostrad pochłania 12 mld $)
4. skokowy sposób powstawania kosztów – wynika z nie podzielności urządzeń infrastrukturalnych
5. długowieczność
6. immobilność – urządzenia są bezwładne i trwale związane z obszarem
Związek infrastruktury z procesami gospodarczymi ma charakter sprzężeń zwrotnych.
1. Rozwój przemysłu, rolnictwa, miast jest ściśle związany z poziomem zagospodarowania infrastrukturalnego;
2. Poziom zagospodarowania infrastrukturalnego zależy od poziomu rozwoju gospodarczego;
Wśród wielu układów infrastrukturalnych wiodącą rolę odgrywają systemy transportowe, ponieważ pełnią one szereg funkcji np..
© FUNKCJA TRANSPORTOWA – przesyłanie towarów, informacji
© FUNKCJA USŁUGOWA dla podmiotów gospodarczych lub ludności
© FUNKCJA LOKACYJNA – funkcja w jakimś stopniu generująca powstawanie zakładów przemysłowych, usługowych, czy sieci osadniczej
© FUNKCJA INTEGRACYJNA – dla gospodarki jak i dla społeczeństwa
Istniejący współcześnie w Polsce układ sieci transportowej powstał w historycznym procesie rozwoju pod wpływem takich czynników jak:
Û czynniki fizjologiczne – ukształtowanie terenu
Û czynniki ekonomiczne
Û czynniki społeczne
Û czynniki polityczne
1. Dysproporcje przestrzenne w rozmieszczeniu ludności i produkcji żywności
2. Dysproporcje przestrzenne w rozkładzie podaży i popytu na surowce i energię
3. Występujące coraz jaskrawiej zróżnicowanie regionalne nędzy i bogactwa
4. Występuje złożony kompleks problemów związanych z ochroną środowiska o charakterze tak globalnym jak i regionalnym (global: efekt cieplarniany, dziura ozonowa)
Przestrzeń zdefiniować można jako zbiór dowolnych przedmiotów między, którymi ustalone zostały pewne relacje natury geometrycznej np. odległość.
Zjawiska na powierzchni ziemi rozpatrywać można pod względem ich właściwości przestrzennych np. lokalizacji i relacji do innych zjawisk, w przyjętym przez nas układzie odniesienia.
Ten trójwymiarowy układ odniesienia nazywamy PRZESTRZENIĄ GEOGRAFICZNĄ.
Jedną z najważniejszych właściwości jednostek i zbiorowości ludzkich jest zmienność, zwłaszcza w przestrzeni geograficznej.
W bazie zasobowej świata zbiorowość ludzka kreuje procesy gospodarcze, przetwarzając różne zasoby.
Jak człowiek korzysta z przestrzeni ?
1. działa na obszarach (powierzchniach) produkcyjnych np. rolnictwo, leśnictwo
2. działa w punktach np. zakład przemysłowy
3. działa wzdłuż linii np. komunikacja, budowa urządzeń infrastrukturalnych
W strukturze przestrzeni geograficznej można wyróżnić 3 kategorie (podprzestrzenie):
☼ przestrzeń przyrodnicza
☼ przestrzeń społeczno – gospodarcza
☼ przestrzeń kulturowa
` W strukturze przestrzeni przyrodniczej wyróżnia się:
P podłoże geologiczne
P warunki klimatyczne
P środowisko wodne
P ukształtowanie powierzchni
P gleby
P świat roślinny
P świat zwierzęcy
` Elementy podprzestrzeni społeczno – gospodarczej
P rolnictwo
P przemysł
P sieć komunikacyjna (transport, łączność)
P sieć usług oraz innych instytucji
P środowisko demograficzne
P sieć osadnicza (miejska i wiejska)
P zasoby kapitałowe i finansowe
` Przestrzeń kulturowa
P zasoby kultury materialnej
P zasoby kultury duchowej
P poziom wykształcenia ludności
P aspiracje społeczne
P zasoby intelektualne
P świadomość społeczna
P świadomość kulturowa
Przestrzeń jest dobrem ekonomicznym, jest dobrem ograniczonym. Ograniczoność przestrzeni wynika z pewnych jej cech:
h skończoność (podaż powierzchni ziemi jest stała)
h zróżnicowanie (niektóre fragmenty ziemi są dla człowieka niedostępne
h wypełnienie (są miejsca gdzie jest straszne wypełnienie elementami)
Przestrzeń jako dobrem ekonomicznym jest dobrem rzadkim.
GOSPODARKA PRZESTRZENNA – może oznaczać działania praktyczne, zmierzające do zagospodarowania, kształtowania, przekształcania przestrzeni antropogenicznej.
POJĘCIE ŁADU PRZESTRZENNEGO, A PRAKTYKA GOSPODARCZA. UPORZĄDKOWANIE ELEMENTÓW W PRZESTRZENI.
...
stary_hipis