Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
Bezrobocie i kwestia społeczna bezrobocia
Zmiany gospodarcze i polityczne jakie dokonały się w Polsce w latach ‘89 i ‘90 doprowadziły do tego, że Polska dołączyła do grupy krajów o gospodarce rynkowej, co z kolei spowodowało ujawnienie się problemu bezrobocia na szeroką skalę. Trwające przemiany ustroju gospodarczego wywołały wiele procesów społecznych mających różnorodny wpływ na polski rynek pracy. Jednym ze zjawisk o negatywnych skutkach stało się bezrobocie. Jest ono definiowane w różnorodny sposób, ale podstawą każdej definicji jest założenie, że zjawisko to charakteryzuje się pewną liczbą osób bez pracy. Jak podaje słownik terminów ekonomiczno prawnych bezrobocie, to zjawisko, które polega na tym, że pewna liczba pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia[1][1]. Jest to wynik braku równowagi pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę. Ponadto, w literaturze naukowej wyróżnia się następujące rodzaje bezrobocia:
- bezrobocie strukturalne – mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mięć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania.
- bezrobocie frykcyjne – związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych. Jest to spowodowane niedostatecznie szybkim przepływem informacji między pracodawcami a pracownikami, zatem musi upłynąć czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy. Decyzje o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innego zajęcia podejmują sami pracownicy, a czas poszukiwania nowej pracy jest stosunkowo krótki bowiem wynosi mniej niż 3 miesiące.
- bezrobocie długookresowe – dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.
- bezrobocie długotrwałe (chroniczne) – trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe.
- bezrobocie ukryte – rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.
Trafną z punktu socjologicznego definicję bezrobocia podał Mieczysław Kabaj.[2][2] Autor określa bezrobocie jako przesunięcie zasobów pracy ze sfery pracy do sfery bierności zawodowej, w której nie uczestniczy się w procesach pracy. Bierze się udział natomiast w podziale produktu wytworzonego przez innych pracowników.
Osoby bezrobotne to osoby nie pobierające nauki w szkole dziennej, zdrowe i gotowe do podjęcia pracy w danym zawodzie, ale z powodu braku zatrudnienia zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla miejsca zameldowania. Należy pamiętać, ze osoby te powinny także oprócz powyższych, spełniać warunek ukończenia osiemnastu lat oraz warunek pozostawania w wieku aktywności zawodowej.
Podane wyjaśnienie „bezrobotni” zasięgnięto z ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobocia z późn. zm.[3][3] Obecnie w ustawie nastąpiły znaczne zmiany dotyczące również tego pojęcia jednak ze względu na okres, który brany jest pod uwagę (patrz tytuł) nie zostały one uwzględnione.[4][4]
Rynek pracy to miejsce zetknięcia się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia tych elementów.
Bezrobocie – większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i jej poszukujących nie znajduje zatrudnienia. O tym, że bezrobocie stało się kwestią społeczną świadczyła dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej.
Brak pracy jest czynnikiem, który mam wpływ na zaspokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Prowadzi też do narastania kwestii społecznych jak: kwestia ubóstwa, edukacyjna, zdrowotna itd.
Bezrobocie jako kwestia społeczna – dotyczy dużych grup społecznych, jest odbierana przez tę grupę jako nieprawidłowe, zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój, jest źródłem napięć społecznych. Nie może być w pełni rozwiązane w ramach grupy przy wykorzystaniu dostępnych jej metod i możliwości, może być rozwiązane tylko drogą podjęcia szerokich działań przez państwo.
Charakterystyka bezrobocia w Polsce:
- wysoki odsetek młodzieży wśród bezrobotnych (1/3)
- wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych
- duża skala zróżnicowania regionalnego
- bardzo duży odsetek osób pozbawionych prawa do zasiłku
- znaczny odsetek osób pochodzących ze wsi
Problemem związanym z bezrobociem jest kwestia niedostosowania poziomu i struktury kwalifikacji zasobów pracy do potrzeb rynku pracy (bezrobocie strukturalne).
Walka z bezrobociem – jest możliwa przez kompleksowe działania w sferze ekonomicznej mające na celu wzrost gospodarczy i tworzenie nowych, trwałych miejsc pracy. Zadania polityki społecznej w sferze walki z bezrobociem koncentrują się wokół:
a) problem ochrony pracowników przed utratą zatrudnienia m. in. przez ochronę prawną, przed zwolnieniami indywidualnymi i grupowymi
b) ochronę egzystencji jednostki i rodziny dotkniętej brakiem pracy
c) kreowanie zatrudnienia i pomoc w znalezieniu pracy.
Aktywne instrumenty polityki rynku pracy – wspierają politykę gospodarczą w obszarze rynku pracy przy bezrobociu koniunkturalnym; skłaniają do pobudzenia aktywizacji zawodowej; prace interwencyjne i roboty publiczne nie są stałą pracą.
Aktywne instrumenty polityki rynku pracy: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, szkolenie i przekwalifikowanie zawodowe, prace interwencyjne, roboty publiczne, pożyczki dla bezrobotnych lub dla pracodawców, dopłaty dla pracodawców zatrudniających bezrobotnych.
Pasywne instrumenty polityki rynku pracy – nie zachęcają bezrobotnych do poszukiwania pracy; łączą się z tym funkcje: rekompensaty za brak pracy i motywacyjna za poszukiwanie pracy. Niestety, obie te funkcje wykluczają się wzajemnie.
Pasywne instrumenty polityki rynku pracy: zasiłki dla bezrobotnych, świadczenia socjalne, wcześniejsze emerytury.
Lata 1990-1991 – ujawnianie się kryzysu gospodarczego, wzrost bezrobocia (pojawiło się). Wcześniej nie występowało pojęcie rynku pracy. Kryzys – skutek przekształceń ustroju społeczno-gospodarczego. Bezrobocie narastało, a wraz z nim degradacja. Przyczyną (bezrobocia) był też spadek popytu konsumpcyjnego w wyniku urynkowienia cen.
Plan Balcerowicza – obniżenie dochodów realnych ludności – przyśpieszył występowanie i rozwój bezrobocia.
Załamanie się inwestycji – kolejna przyczyna.
Załamanie eksportu – głównie powiązań eksportowych z Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG.
Polityka fiskalna programu związanego z planem Blacerowicza – walka z inflacją prowadzona zbyt radykalnie. Polegało to na:
- zaostrzeniu rygorów kredytowych wobec przedsiębiorstw;
- urealnienie (urynkowienie) cen nośników energii;
- ograniczaniu wzrostu płac (tzw. popiwek), przez to ograniczenie siły nabywczej ludności;
- wzrost cen towarów, wyrobów i usług;
- spadek popytu konsumpcyjnego (spadek poziomu życia).
Likwidacja bezrobocia ukrytego do roku 1990. Rynek pracy poszukiwał pracowników. Następną przyczyną bezrobocia był niedorozwój gospodarczy niektórych z regionów kraju lub też likwidacja jedynego zakładu pracy w danej części kraju.
Restrukturyzacja gospodarki – zmiany w strukturze zatrudnienia zarówno w przemyśle, jak i w branży własnościowej.
Sektory zatrudnienia.
I sektor – rolnictwo i leśnictwo – 25% zatrudnienia
II sektor – przemysł i budownictwo – 35% zatrudnienia
III sektor – usługi, banki, ubezpieczenia – 40% zatrudnienia
Zmiany zatrudnienia w sektorze II i III następują wraz z popytem na pracę np. sezonową.
Rodzaje bezrobocia:
Bezrobocie frykcyjne – krótkotrwałe (do 3 m-cy), nie dolegliwe;
Bezrobocie strukturalne – niedostosowanie pod względem kwalifikacji;
Bezrobocie koniunkturalne – kryzys gospodarczy, zbyt mały popyt na dobra, usługi, spadek zatrudnienia;
Bezrobocie technologiczne – powstaje przez uprzemysłowienie, rozwój technologii, informatyki;
Bezrobocie jawne – zarejestrowane (da się określić);
Bezrobocie ukryte – głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej – przerost administracji);
Bezrobocie sezonowe – uzależnione od pór roku (np. budownictwo);
Bezrobocie krótkookresowe – do 3 m-cy bez zatrudnienia;
Bezrobocie średniookresowe – od 3 do 12 m-cy bez zatrudnienia;
Bezrobocie długookresowe – powyżej 12 m-cy bez zatrudnienia.
Skutki społeczne bezrobocia ujawniają się średnio po 18 miesiącach pozostawania bez pracy.
[1]
[2]
[3]
[4]
stary_hipis