Administracja opiera się na kryterium podmiotowym, jest to pewien rodzaj organizacji, którą tworzą różnorodne jednostki organizacyjne, są one skupione wokół organów rozumianych jako struktury organizacyjne wyposażone w kompetencje określone w ustawach i tworzące pewien zamknięty układ organizacyjny, którego celem jest organizacja zadań państwowych lub publicznych, albo jednych i drugich.
Kryterium podmiotowe: administracja składa się z jednostek organizacyjnych: 1) wyłącznie z państwowych, i wtedy jest ona częścią aparatu państwowego, 2) państwowe jednostki organizacyjne oraz inne instytucje i organizacje samorządowe; 3) pozapaństwowe jedn. org. które są tworzone na mocy ustawy i drogą ustawową wyposażone w kompetencje pozwalające im realizować zadania publiczne.
Kryterium funkcjonalne: rodzaj działalności podejmowanej przez określone podmioty:1) administracja [państwowa w ścisłym tego słowa znaczeniu, wyodrębniona w związku z działalnością prowadzoną przez Państwo; 2) administracja państwowa w szerszym ujęciu – działalność prowadzona przez Państwo i inne jednostki organizacyjne nie zaliczające się do aparatu państwowego; 3) działania podejmowane przez organy i instytucje niepaństwowe - administracja publiczna.
Prawo administracyjne: 1) w znaczeniu szerokim: obejmuje zbiór norm prawnych, które regulują organizację i zachowanie się administracji państwowej jako części aparatu państwowego, a także zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nienormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa: prawo o ustroju administracji – zespół norm prawnych, które regulują organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwowego; prawo materialne – zawiera normy, które ustanawiają stosunki prawne pomiędzy organami admin. państwowej a podmiotami z zewn. admin. jako części aparatu państwowego; prawo proceduralne – obejmuje normy prawne, przy pomocy których następuje wykonanie norm prawa ustrojowego i materialnego. 2) w ujęciu wąskim: prawo admin. to zbiór norm dwustronnie wiążących, ustanawiających określone uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej oraz podmiotów niepodporządkowanych im organizacyjnie.
Źródła prawa w Polsce: 1) powszechnie obowiązujące: na całym obszarze Polski; na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Rodzaje źródeł prawa: konstytucje – wszystkie akty niższego rzędu nie mogą być z nią sprzeczne i powinny być zgodne tzn. Stanowiły wykonanie postanowień Konstytucji. Ustawy: podporządkowane Konstytucji; akty uchwalane wyłącznie przez Sejm i Senat; jest to akt parlamentarny; w ustawach muszą być uregulowane: struktura aparatu władzy i jego kompetencje; prawa, wolności, obowiązki obywateli. Ratyfikowane umowy międzynar. – umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli tej ustawy nie da się pogodzić z umową. Ratyfikacji dokonuje Prezydent po uprzedniej zgodzie wyrażonej w ustawie przez Sejm. Rozporządzenie – akt wykonawczy do ustawy; umożliwia wykonanie ustaw; może być wydane tylko na podstawie i w celu wykonania upoważnienia zawartego w ustawie; rozporządzenie musi być precyzyjne, musi jasno wyrażać treści, które muszą być w rozporządzeniu.
2) prawo wewnętrzne: rodzaje aktów normatywnych: uchwały – wydaje Rada Ministrów; zarządzenia – wydaje Prezes Rady Min. I Ministrowie. W tych aktach obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, który je wydał; mają one charakter wewnętrzny. Wobec zarządzeń obowiązuje zasada, że są wydawane na podstawie ustawy. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Praworządność formalna – prawo musi być w określony sposób uchwalone, nie bierze się pod uwagę treści normy.
Praworządność materialna – społeczne oczekiwanie stanowienia tzw. „dobrego prawa” (odpowiada kryteriom, które w danej społeczności uważa się za właściwe.
Władztwo organizacyjne – polega na tym, że podmiotowi przysługują uprawnienia do tworzenia zmiany i znoszenia podmiotów administracyjnych w celu utworzenia podmiotu administracyjnego musi być wydany akt prawny, w którym muszą być uregulowane niezbędne elementy.
Aparat centralny – (terytorialny układ władzy) pozycja egzekutywy oparta jest na trójpodziale władzy, której autorem jest Montesiusz ® władza jest podzielona tzn. że wyodrębniamy 3 rodzaje władzy: a) ustawodawczą; b) wykonawcza; c) sądowniczą. Założenie tej koncepcji jest takie aby zapobiec kumulacji władzy w jednym rynku. Można także wyróżnić zasadę jedności władzy państwowej – oparta na założeniu przeciwstawnym do władzy wykonawczej, a mianowicie zakłada, że władza jest jedna i niepodzielna.
Władza skumulowana – w najwyższym stopniu zagraża wolności człowieka następstwem tej władzy jest przerost i wynaturzenie, realnie rzecz biorąc brak jest praktycznie możliwości należytej kontroli władzy.
Egzekutywa – jest wyposażona w pewne środki powściągania sejmu: prawo rozwiązania parlamentu. Montesiusz (w przypadku przegłosowania votum) zakładał, że egzekutywa może rozwiązać parlament (należy to do głowy państwa).
Skład Rady Ministrów: Prezes, Ministrowie mogą być viceministrowie, oraz przewodniczący komitetów określonych w ustawach.
Prezes R.M.: zajmuje szczególną pozycję, co oznacz, że zajmuje on pozycje kierownika rządu lub premiera (formalnie to nie to samo).
Premier – jego pozycja jest ograniczona, bez szczególnych uprawnień jest to „pierwszy wśród równych”®primus inter pares; jego funkcja sprowadza się do organizacji. (tylko w kategoriach prawnych).
Hierarchiczna struktura Rady Ministrów: Premier (prawnie prezes) ma silną władzę; funkcje Prezesa: zapewnia on wykonywanie polityki R.M. i określa sposoby jej wykonywania; koordynuje i kontroluje pracę członków R.M.; Prezes R.M. jest uprawniony powoływać tzw. ministrów bez teki, którym on sam wyznacza zadania, bowiem zgodnie z Konstytucją występują w Polsce 2 kategorie Ministrów: ministrowie kierujący określonym działem admin. rządowej; tzw. ministrowie bez teki, którzy wykonują zadania wyznaczone im przez Premiera.
Funkcje Rady Ministrów – można stwierdzić, że R.M. prowadzi politykę wewn. i zagraniczną Polski, i jest to charakterystyczne dla systemu opartego na trójpodziale władzy; można powiedzieć, że jest to uprawnienie wyłączne R.M., Parlament i Sejm w zasadzie nie określa kierunku polityki; nie obowiązują już uprawnienia Prezydenta; do R.M. należą sprawy polityki Państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego tj. zasada domniemania kompetencji R.M.; R.M. kieruje admin. rządową, natomiast minister kieruje określonym jej działem lub wypełnia zadania wyznaczone mu przez Prezesa R.M. (minister kierujący działem admin. rządowej wydaje rozporządzenia; chroni interesy skarbu państwa, zapewnia bezpieczeństwo zewn. i wewn. państwa oraz zapewnia porządek publiczny, określa organizację i tryb swojej pracy.
Samorząd – instytucja, na którą składają się: ludzie zamieszkujący dany obszar; terytorium.
Samorząd terytorialny – nie jest instytucją dobrowolną, ma charakter obligatoryjny, wspólnota ludzi, powstaje z mocy ustawy, sam. powstaje z nadania Państwa, Państwo przesądza o jego istnieniu i o istnieniu jego różnych form.
Zadania samorządu: własne i zlecone.
Zakres działania a funkcje (kompetencje): działa w zakresie wyznaczonym ustawą (korzysta z władztwa), działa na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. Powołanie sam. teryt. (jako instytucji) jest formą decentralizacji admin. państwowej.
Instytucje sam. terytorialnego w Polsce: (tylko na szczeblu gminy®podstawowa jednostka sam. terytorialnego), nie powołuje żadnych instytucji samorządowych na
Stosunek prawny – stosunki, w których wyznaczona przez normy prawne sytuacja prawna jakiegoś podmiotu jest połączona z sytuacją prawną drugiego podmiotu. Rodzaj stosunku prawnego, który jest regulowany normami prawa administracyjnego.
Stosunek administracyjno-prawny: występuje między organem administracji a podmiotem organizacyjnym niepodporządkowanym administracji np. obywatelem.
Najważniejszą cechą stosunku admin. jest nierównorzędność stron. Administracja działa władczo i w konsekwencji decyduje o treści stosunku administracyjnego. Sądownictwo administracyjne – jako podmiot niezależny i niezawistny przeprowadza kontrolę legalności działania administracji.
Podmioty stosunku administracyjnego – organ administracji upoważniony do żądania określonego zachowania się, albo świadczenia i podmiot, do którego jest skierowany nakaz lub zakaz, albo który żąda określonego zachowania się ze strony administracji.
Podmiotowość – w stosunku administracyjnym jest uregulowana normami prawa administracyjnego i nie ma z nią związku podmiotowość cywilno-prawna.
Treścią stosunku administracyjnego są obowiązki i uprawnienia, które polegają na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. Treść stosunku admin. jest uregulowana przepisami prawa materialnego, w ogóle nie jest dopuszczalne swobodne ustalanie treści stosunku administracyjnego. Uprawnienia i obowiązki wynikające ze stosunku admin. mają charakter osobisty i w konsekwencji
nie mogą być przenoszone na inne osoby.
Nawiązanie stosunku admistracyjno-prawnego – powstaje wyłącznie na podstawie ustawy. Stosunek admin. może mieć 3 źródła: ustawę (np. obowiązek podatkowy); akt administracyjny; działania faktyczne (np. korzystanie z urządzeń gminy-wodociągi, komunikacja).
Rodzaje stosunków administracyjnych: 1) stosunek oparty na normach regulujących postępowanie administracyjne®s. proceduralno-administarcyjny (ma charakter przejściowy, jego cechą jest czasowość); 2) stosunek oparty na normach regulujących postępowanie przed śądem administracyjnym®s. sporno-admin. (dot. Rozstrzygnięcia sporu pomiędzy oprganem administracji a podmiotem z zewn. admin. i toczącym się przed sądem administracyjnym, zrównanie pozycji podmiotów); 3) wynika z norm prawa materialnego®s. materialno-administracyjny.
Podstawą działania administracyjnego jest NORMA PRAWNA. Najważniejszym kryterium podziału form działania admin. jest kryterium prawne. Działania prawne dzielimy na: 1) czynności prawne – czynność prawna – przejaw woli organu administracji, którego celem jest wywołanie określonych skutków prawnych. Celem czynności prawnych jest wywołanie skutku prawnego, natomiast w odniesieniu do działań admin. taki skutek następuje czasem i nie jest bezpośrednim celem takiego działania; 2) inne działania administracji – działania społeczno-organizatorskie, które polegają na organizowaniu różnego rodzaju akcji społ., kursów, instruktarzy; działania faktyczne, do których zaliczamy np. prowadzenie rejestrów; zwykłe poświadczenia.
Rodzaje aktów w zależności od podstawy prawnej: 1) pozytywne i negatywne – to takie akty, które w całości uwzględniają żądania adresata. Aktami negatywnymi nazywamy takie, które chociażby w części nie uwzględniają żądania strony i nakładają na nią obowiązek prawny, bądź ustalają taki obowiązek; 2) jedno i dwustronne – jednostronny to taki, który wydawany jest niezależnie od woli adresata; akt dwustronny wydaje się za jego zgodą (np. nominacja nauczyciela akademickiego). Akt dwustronny polega na tym, że musi być ujawniona zgoda na wydanie aktu jednostronnego czyli jednostronne założenie sprawy; 3) a. admin. nakazujące (zawiera nakazy lub zakazy, zobowiązujące do określonego zachowania się np. zakaz zgromadzeń publicznych) ustalające (prawo lub prawnie istotną właściwość osoby, np. ustalanie prawa do emerytury); kształtujące (prawo- ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny lub status prawny, np. nominacja urzędnika, zmiana nazwiska);
innych szczeblach, ale dopuszcza możliwość powołania innych jednostek aniżeli gmina tj. powołanie jednostek samorządu regional.
albo lokalnego i regionalnego
Wszystkie jednostki sam. terytorialnego od dnia wprowadzenia nowej konstytucji mają osobowość prawną.
Nadzór nad sam. terytorialnym stanowią: prezes R.M. i wojewodowie; finanse-regionalne izby obrachunkowe(RIO).
Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.
GMINA: podstawowa jednostka samorządowa; jest uprawniona do tworzenia sołectw, dzielnic, osiedli i in.
Zakres działania organów w gminie (nie są to kompetencje) – wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, które nie zostały zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zakres ten to: ład przestrzenny, ochrona środowiska i gospodarka terenami, wodociągi, lokalny transport, oświata, ochrona zdrowia.
Gmina jest uprawniona tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami w celu realizacji swoich zadań.
Związki porozumienia międzygminne: ich zadaniem jest wspólne wykonywanie zadań publicznych. Gminy mogą tworzyć stowarzyszenia, których celem jest ochrona idei samorządowej i ochrona wspólnych interesów. Do tych stowarzyszeń stosuje się prawo o stowarzyszeniach.
Władze gminy: rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (referendum) oraz za pośrednictwem organów gminy. Pewne kwestie wyłącznie w referendum: samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne; odwołanie rady gminy pod wpływem kadencji. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym.
Właściwości Rady Gminy: wyłączne-uchwalanie statusu gminy, wybór zarządu, uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego, uchwalanie programów gospodarczych. Kontroluje działalność zarządu. Zarząd jest organem wykonawczym w gminie, skład: wójt, burmistrz lub prezydent miasta oraz zastępcy i pozostali członkowie. Zarząd gminy wykonuje uchwały Rady Gminy i zadania do niej należące.
Zadania zarządu: przygotowywanie projektów uchwał R.G. i określanie sposobów ich wykonania; gospodarowanie mieniem komunalnym; wykonanie budżetu.
Przepisy gminne (prawo miejscowe): organy gminy mogą wydawać przepisy wykonawcze i porządkowe (statusy); przepisy wykonawcze są wydawane na podstawie upoważnienia; przepisy porządkowe są wydawane na podstawie ustawy o samorządzie gminnym. W przypadku, gdy jest to niezbędne dla ochrony zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku publicznego.
Nadzór nad działalnością gmin: realizacja zadań zleconych-kryteria rzetelności, gospodarności, celowości.
SAMORZĄD POWIATOWY: ustawa z dn. 5.06.1998 – powiat ma osobowość prawną.
Zakres działań: zadania paradygminne; nie mogą naruszać zakresu działania gminy.
Zadania powiatu: edukacja publiczna, pomoc społ., transport i drogi, gospodarka wodna, ochrona środowiska.
Powiat jest uprawniony do zawierania z organami admin. rządowej porozumień w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu admin. rządowej. Może także zawierać porozumienia z województwem i jednostkami samorządu lokalnego.
Władze powiatowe: organy-rada i zarząd powiatu; ustawa przewiduje również referendum powiatowe. Zarząd-organ wykonawczy; rada-organ stanowiący i kontrolny. Starosta – (przewodniczący) ustawa przewiduje przyznanie radzie powiatu kompetencji do wykonywania pewnych zadań na zasadzie wyłączności. Zadania: uchwalanie budżetu, stanowienie o kierunkach działania powiatu.
Zadania zarządu: przygotowywanie i wykonywanie uchwał rady, wykonywanie budżetu, gospodarowanie mieniem.
Miasta na prawach powiatu: pow. 100 tys. Mieszkańców; nie jest siedzibą wojewody od dn. 31.12.1998r.
stary_hipis