ubezpieczenia gospodarcze.doc

ROZWÓJ HISTORYCZNY UBEZPIECZEŃ Przyczyn powstania ubezpieczeń należy upatrywać w stosunkach gospo­darczych. Związek pomiędzy prawem ubezpieczeniowym a podłożem ekono­micznym działalności człowieka jest bowiem oczywisty, a znany jako zjawisko integracji zewnętrznej prawa, w którym rolę wyprzedzającą zarówno dla samego powstania, jak i rozwoju tego prawa spełniają warunki gospodarcze właściwe dla danego miejsca i czasu.

Powstanie ubezpieczeń

Jeśli przyjąć, że w znaczeniu podmiotowym kultura jest dążeniem poprzez sztukę, religię i naukę, do osiągnięcia tego, co w danym miejscu i czasie określa się jako pełnię człowieczeństwa', to świadomość tego mogła się rozwinąć dopie­ro z powstaniem życia osiadłego. Człowiek zrozumiał, że łącząc się w grupy, będzie znajdował pomoc, ważną w sprawach bezpieczeństwa i gospodarczych.

PRAWO UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Dawał to system rodowy i plemienny. Trzeba pamiętać, że wzrost kultury zawsze cechował przede wszystkim ludy rolnicze. Dalszą konsekwencją życia osiadłego było powstanie rękodzieła związanego z podziałem pracy, a więc specjalizacja w postaci rzemiosła. To ostatnie pozwoliło na rozwój gospodarki wymiennej, która wymagała podróży handlowych do centrów wymiany, zarów­no drogą lądową, jak i następnie morską. Podróże te wiązały się z niebezpie­czeństwem utraty życia oraz przewożonych dóbr. Tak powstała potrzeba zabez­pieczania się przed możliwymi szkodami.

W nauce przyjmuje się, że u podstaw ubezpieczeń znajduje się możliwość i chęć oszczędzania w celu zabezpieczenia sobie bytu na wypadek powstania szkód wywołujących zmniejszenie się poziomu jakości życia. Celowość zabez­pieczania się w określonych okolicznościach zrodziła potrzebę współdziałania. Przykładem może tu być łączenie się w karawan na czas podróży w celu obrony przed zagrożeniem spowodowanym warunkami przyrodniczymi oraz napadami złoczyńców, a następnie wspólne wynajmowanie ludzi zawodowo trudniących się ochroną.

Niezależnie od form ochrony stosowanych w wypadku konkretnej przy­czyny, łączono się tworząc stowarzyszenia dla celów długofalowych. W staro­żytnym Egipcie (4500 lat przed Chrystusem) powstało stowarzyszenie tych, którzy trudnili się budową grobowców i balsamowaniem zmarłych. Członkowie związku uiszczali obowiązkowo składki, z których następnie pokrywano koszty pogrzebu, balsamowania oraz budowy grobowca dla zmarłego członka związku lub jego rodziny.

Podobną funkcję spełniały potem w starożytnym Rzymie tzw. bractwa lub kolegia o charakterze religijnym lub zawodowym, np. collegiae funerabilia (pogrzebowe) lub collegiae opifficum (rzemieślnicze).

Jakkolwiek pierwsze powstały ubezpieczenia lądowe, to jednak nie były one tak zorganizowane jak morskie. Pojawiła się tzw. pożyczka morska która była wysoko oprocentowana. Jeżeli w podróży nie było żadnych strat, to przewoźnik zwracał ją swoim zleceniodawcom. O ile natomiast były straty, to pokrywał je z tej pożyczki. Wypada zauważyć, że pojęcie foenus nauti­cum zostało pierwszy raz użyte w VI w. po Chrystusie w Kodeksie Justyniana.

Wspomnieć też wypada o pierwszej informacji z IV w. przed Chrystusem dotyczącej umowy tzw. awarii morskiej opartej na solidarności interesów właś­ciciela statku oraz właścicieli ładunku. Zapis takiej umowy znaleziono przy renowacji portu w Pireusie w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Zgodnie z brzmieniem tej umowy za rejs z Aten do Bosforu i z powrotem zapłacono 3000 drachm, z zastrzeżeniem zwrotu jeżeli rejs będzie szczęśliwy, a z dodat­kiem 675 lub 900 drachm, jeżeli powrotny rejs odbędzie się w okresie niebez­piecznym dla żeglugi. Z wpłaconej należności miano opłacić należność armatora oraz ewentualne szkody do jakich mogło dojść wskutek warunków atmosferycz­nych lub napadu piratów. To quasi ubezpieczenie stosowano później w antycz­nym Rzymie pod nazwą „Lex Rhodia de iactu". Koszty ewentualnej szkody dzielono pomiędzy właściciela okrętu i właściciela ładunku. Dokonywał tego przewoźnik wyposażony w tzw. actio conducti; na jej podstawie dochodził od tych, których ładunek został uratowany, zwrotu równowartości odpowiedniej części powstałej szkody. Równocześnie poszkodowanym przysługiwała „actio locati" o odszkodowanie z tytułu poniesionej straty.

Rozpad państwa rzymskiego spowodował upadek gospodarki towarowo--pieniężnej; powrócono do gospodarki naturalnej, a każde gospodarstwo stało się samowystarczalne. Zmiany nastąpiły w związku z wyprawami krzyżowymi, które doprowadziły do kontaktów z wysoko kulturowo rozwiniętymi krajami arabskimi.

Pod koniec XII w. znane stały się weksel oraz inne środki zaciągania kre­dytu, głównie we Włoszech. W Genui rozwinął się szczególnie handel z krajami w basenie Morza Śródziemnego oraz w związku z tym pożyczka morska. Flo­rencja stała się znana z operacji pieniężnych i kredytowych.

Pierwsze wzmianki dotyczące umowy ubezpieczenia zachowały się w księ­gach kupieckich we Florencji i pochodzą z 1313 r., jakkolwiek mówi się też o wcześniejszych latach wymieniając nawet 1200 rok. W każdym razie znana jest umowa ubezpieczenia z Genui z 1347 r. Weszły w życie umowy bankowe o charakterze losowym, a nawet spekulacyjnym, których przedmiotem było wy­płacenie renty z chwilą dożycia określonego wieku. To z kolei prowadziło do przestępczości w postaci zabójstw celem wcześniejszego uzyskania renty. Po­wstała instytucja maklerów, a także organizowano giełdy co z kolei tworzyło ry­nek i informacje o ryzyku wiążącym się z konkretnymi operacjami handlowymi. Zaistniała możliwość oceny ryzyka handlowego a w końcu i ubezpieczeniowego.

W drugiej połowie XVII w. pojawiają się spółki ubezpieczeniowe do czego bodźcem stał się wielki pożar Londynu w 1666 r. Wzrost ubezpieczeń nastąpił w drugiej połowie XVIII w. wraz z kolonializmem, zwłaszcza w Anglii. Nie­małe znaczenie miał też, szczególnie w Anglii, rozwój manufaktury a następnie przemysłu. Ten ostatni czynnik wpłynął następnie na rozwój ubezpieczeń w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.

Reasumując, nie byłoby zasadne porównywanie współczesnych ubezpie­czeń z formami zabezpieczania się przed szkodami w okresach dawnych. Zawsze bowiem zachodzi zjawisko korelacji pomiędzy określoną instytucją prawną a aktualnymi warunkami społecznymi i ekonomicznymi. Wypada natomiast mówić o zabezpieczeniu się przed szkodami w formach, które były dopiero początkiem ubezpieczeń w dzisiejszym znaczeniu. Po raz pierwszy znalazły one ten wyraz prawny w Kodeksie Napoleona2.

Ubezpieczenia w gospodarce wolnorynkowej

Znaczny rozwój ubezpieczeń nastąpił w gospodarce wolnorynkowej. Przy­czynił się do tego dalszy rozwój handlu oraz powstanie manufaktur a w końcu przemysłu w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Jako istotne cechy tego rozwoju ubezpieczeń należy wymienić:

1) rozbudowę ubezpieczeń poprzez wprowadzenie nowych i licznych typów wypadków ubezpieczeniowych, jako okoliczności będących podstawą udzielenia ochrony ubezpieczeniowej;

2) reasekurację wielostopniową;

3) powstanie i wzrost ubezpieczeniowej aktywności państwa, które poczęło wprowadzać ubezpieczenia obowiązkowe, określane jako publiczne;

4) koncentrację kapitału ubezpieczeniowego, będącą wynikiem handlowej działalności ubezpieczeniowej, opartej na osiąganym zysku; zwiększenie zys­ku towarzystw ubezpieczeniowych wymagało bowiem skoncentrowania ka­pitału ubezpieczeniowego.

Współcześnie wypada zwrócić uwagą na łączenie się banków i zakładów ubezpieczeniowych w jeden organizm gospodarczy działający w strukturze hol­dingu. Sprzyja temu podobna rola banków i zakładów ubezpieczeń gospodar­czych w gospodarce finansowej.

Rozwój i przemiany ubezpieczeń w Polsce

Początki ubezpieczeń w Polsce sięgają okresu średniowiecza i dotyczą ubezpieczeń morskich, a powstały i były stosowane w Gdańsku. Wraz z rozwo­jem gospodarki kapitalistycznej także i w Polsce ubezpieczenia poczęły rozwijać się obejmując coraz szersze dziedziny życia. Historycznie zasługuje tu na uwa­gę:

a) powstanie w 1785 r. w Kwidzyniu pierwszego ubezpieczenia od ognia, tzw. Dyrekcji Ogniowej dla Prus Zachodnich,

b) zorganizowanie w latach 1803 i 1804 w zaborze pruskim Towarzystwa Ogniowego dla Miast i Towarzystwa Ogniowego dla Wsi,

c) powstanie w 1860 r. w Krakowie - Krakowskiego Towarzystwa Ubezpieczeń „Florianka",

d) utworzenie w 1870 r. instytucji o nazwie Warszawskie Towarzystwo Ubez­pieczeń,

e) zorganizowanie w 1873 r. w Poznaniu Banku Wzajemnych Ubezpieczeń „Vesta" prowadzącego ubezpieczenia na życie.

Rozwój systemu ubezpieczeń już w niepodległej Polsce nastąpił w okresie międzywojennym. Cechy tych ubezpieczeń były podobne jak w zachodniej Europie, lecz ze względu na warunki ekonomiczne, panujące w ówczesnej Pol­sce, nie występowały w tak szerokim zakresie, co charakteryzowało się niższym stopniem ich rozbudowy, jak również mniejszą koncentracją i centralizacją kapitałów ubezpieczeniowych. Ubezpieczenia prowadziły liczne towarzystwa ubezpieczeniowe ze znaczną przewagą kapitału obcego; w ubezpieczeniach państwowych, tj. prowadzonych przez zakłady państwowe, istniał kapitał krajo­wy.

Przemiany polskiego prawa ubezpieczeniowego, jak zresztą całej organiza­cji ubezpieczeń, nastąpiły w okresie po 1945 wraz ze zmianą i przebudową wa­runków ustrojowych.

Ogólnie, począwszy od ustawy z 2 grudnia 1958 r. o ubezpieczeniach ma­jątkowych i osobowych3 prawo ubezpieczeniowe poczęły cechować:

a) rozszerzenie zakresu prewencji i zrównanie jej znaczenia z kompensacją,

b) ustanowienie kontroli społecznej nad działalnością ubezpieczeniową poprzez powołanie w PZU „rady ubezpieczeniowej" jako reprezentanta ubezpieczonych i zainteresowanych organizacji oraz instytucji państwowych a także społecznych,

c) zasada dobrowolności w zakresie ubezpieczeń umownych w stosunku do niepaństwowych jednostek gospodarki uspołecznionej,

d) przesunięcie punktu ciężkości z ubezpieczeń obowiązkowych na dobrowolne, z czym nie stało w sprzeczności wprowadzenie w dniu l grudnia 1961 r obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego następstw nieszczęśliwych wypadków (N.W.) i odpowiedzialności cywilnej (O.C.), a w następnym roku również auto - casco (AC)4.

Zawieszono działalność prywatnych zakładów ubezpieczeniowych. Prowa­dzenie ubezpieczeń oddano działającym już w okresie międzywojennym Po­wszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń Wzajemnych (PZUW) oraz podporząd­kowanemu mu Poznańskiemu Zakładowi Ubezpieczeń Wzajemnych (ZUW). W okresie od 1945 r. do chwili wejścia w życie ustawy z dnia 2 grudnia 1958 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych, ubezpieczenia były prowadzone na zasadzie monopolu właśnie przez PZUW dla ubezpieczeń krajowych oraz Towarzystwo Reasekuracji „Warta" Spółka Akcyjna w Warszawie, wyłącznie w zakresie operacji reasekuracyjnych dotyczących obrotu z zagranicą. W tym czasie ograniczono ochronę ubezpieczeniową jednostek gospodarki państwowej od czego w pewnym stopniu odstąpiono ustawą z dnia 2 grudnia 1958 r., o któ­rej już była mowa.

Należy zwrócić uwagę na wiele wprowadzonych w 1961 r. rozporządzeń dotyczących tzw. ubezpieczeń obowiązkowych, a w tym szczególnie komuni­kacyjnych. Rozporządzenie wielokrotnie uchylano, aby w miejsce poprzedniego wprowadzić nowe uregulowanie problemu. W 1964 r. wprowadzono też mode­lową regulację prawa ubezpieczeniowego w kodeksie cywilnym (art. 805-834).

Kolejną zmianę w obowiązującym systemie ubezpieczeń wprowadziła ustawa z dnia 20 września 1984 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobo­wych5. Należy przede wszystkim podkreślić, że zezwolono nią na działalność zakładów ubezpieczeń niepaństwowych (spółdzielczych oraz spółek).Ustawa ta była też pierwszą próbą kompleksowego unormowania prawa ubezpieczeń gospodarczych. Niemniej, regulując zagadnienia organizacji ubezpieczeń oraz ich stronę merytoryczną, pozostawiła nadal przepisy k.c. o ubezpieczeniu, jako będące podstawowymi w tym przedmiocie.

Wypada zwrócić uwagę na to, że tą ustawą wprowadzono termin ubezpie­czenia ustawowe określane poprzednio jako ubezpieczenia obowiązkowe. Ustawa zastąpiła więc dawny podział ubezpieczeń na obowiązkowe i dobrowol­ne dzieląc je na ustawowe i dobrowolne. Rozszerzono nadto zakres ubezpieczeń ustawowych w porównaniu z ustawą z 1958 r. Uregulowano bardziej szczegó­łowo tryb postępowania w sprawach roszczeń ubezpieczonych. Należy też pod­kreślić uregulowanie stosunku między unormowaniami kodeksowymi i ustawą, przyjmując zasadę pomocniczości przepisów k.c.

W dniu 17 maja 1989 r. uchwalono ustawę" nowelizującą ustawę z dnia 20 września 1984 r. Wprowadzono nią wiele zmian przepisów dotychczasowych. W szczególności należy zwrócić uwagę na następujące:

a) zmniejszono zakres oraz ilość ubezpieczeń ustawowych,

b) zniesiono podział zakresu działalności Państwowego Zakładu Ubezpieczeń i Spółki Akcyjnej „Warta", dopuszczając działanie obu zarówno w kraju, jak i za granicą.

Dopuszczono również spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Zakłady ubezpieczeniowe uzyskały też możność prowadzenia działalności gospodarczej poza ubezpieczeniową.

W 1990 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca o działalności ubezpie­czeniowej7; ma ona charakter organizacyjny i wypada ją zaliczyć do gałęzi prawa administracyjnego. Zgodnie z art. 2 oraz 30 ustawy podjęcie działalności w zakresie ubezpieczeń jest możliwe po uzyskaniu zezwolenia Ministra Finan­sów, który wydaje je po wyrażeniu opinii przez organ nadzoru.

Art. 30.2 ustawy precyzuje treść wniosku o prowadzenie działalności ubez­pieczeniowej a art. 31.1 określa dane i warunki niezbędne do zapewnienia trwa­łej zdolności ubezpieczyciela do wykonywania jego zobowiązań. Ustawa precy­zuje przedmiot działalności, na którą wydaje się zezwolenie, a nadto oczywiście przesłanki cofnięcia zezwolenia.

Ustawowe określenie wydania zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej, a więc zgody na nią, wskazuje na koncesjonowanie działal­ności. Należy jednak pamiętać o dwóch możliwych formach koncesyjnych, tj. legalnej i uznaniowej. W pierwszym wypadku władza musi wydać koncesję, jeżeli wniosek o zezwolenie spełnia wszystkie warunki przewidziane prawem. W drugim natomiast wypadku władza ma swobodę oceny zasadności wniosku i wydaje decyzje zależnie od powziętego przekonania. Jak słusznie zauważono, przy koncesji uznaniowej możliwe jest prowadzenie elastycznej polityki ubez­pieczeniowej.

Jakkolwiek cytowane na wstępie przepisy wskazują koncesjonowanie działalności w trybie legalnym, to jednak analiza ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. w określonych zakresach przewiduje uznaniowość władzy. Stąd też obowiązują­cy w Polsce system należałoby w stosunku do działalności ubezpieczeniowej uznać za koncesyjny o charakterze legamo-uznaniowym". Wypada podkreślić nowelizację omawianej ustawy w 1998 r., związaną z możliwością działalności na obszarze Polski od dnia l stycznia 1999 r. począwszy, zagranicznych zakła­dów ubezpieczeń. Działalność tę zagraniczne zakłady ubezpieczeń mogą prowa­dzić tylko opierając się na prawie polskim. Ponadto uznała ona działalność ubezpieczeniową za gospodarczą o charakterze usługowym. Zlikwidowała także ustawowe źródło powstania ubezpieczeń, podając katalog ubezpieczeń obowiąz­kowych oraz przyjmując zasadę branżowego podziału działalności ubezpiecze­niowej (rozdzielenie działalności ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczeń osobowych od majątkowych)10.

Źródła prawa ubezpieczeń gospodarczych

Aktualnie w Polsce obowiązują następujące podstawowe akty prawne re­gulujące ubezpieczenia gospodarcze:

1. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z dnia 28 lipca 1990 r.".

2. Kodeks spółek handlowych - ustawa z dnia 15 września 2000 r.12.

3. Kodeks Cywilny art. 805-834, a poza tym te przepisy k.c., które pośrednio wiążą się z prawem ubezpieczeń gospodarczych, a więc np. dotyczące za­warcia umowy, stosunku prawnego, odszkodowania.

4, Rozporządzenia Ministra Finansów statuujące ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych. Na podstawie art. 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej z 1990 r. do obowiązkowych należą:

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdów mecha­nicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów z dnia 24 marca 2000r.13,

- ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych z dnia 3 kwietnia 1997 r.14,

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grud­nia 1993 r.)15,

- inne ubezpieczenia wynikające z dotąd obowiązujących ustaw lub umów międzynarodowych, a to:

- prawo atomowe",

- konwencja dotycząca ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szko­dy spowodowane zanieczyszczeniem morza olejami, podpisana w Bruk­seli w dniu 29 września 1969 r. z n. zm.'7; postanowienia tej konwencji są objęte art. 337 i 338 kodeksu morskiego,

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych na podstawie ustawy z dnia 13 paź­dziernika 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie18, ubezpiecze­nie odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności do­radztwa podatkowego (Rozporządzenie z dnia 18 lutego 1997 r.19),

- ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków zawodnika wyni­kłych na skutek uprawiania sportu na podstawie ustawy z dnia 18 stycz­nia 1996 r. o kulturze fizyczne

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej komorników za szkody, które mogą wyniknąć w związku z ich działalnością egzekucyjną na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji21,

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotów prowadzących działalność brokerską, na podstawie art. 37 „i", ust. l p. „f ustawy ubez­pieczeniowej z 1990 r.,

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przyjmującego zamówienie na świadczenie zdrowotne za szkody wyrządzone przy udzielaniu tych świad­czeń (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 listopada 1998 r..

Z kolei art. 5.1 powołanej ustawy nakłada na Ministra Finansów obowiązek określenia ogólnych warunków ubezpieczeń (o. w. u.). Zgodnie z jego dalszą treścią obowiązkowe o. w. u. winny zawierać datę powstania obowiązku zawar­cia umowy ubezpieczenia, podstawowy zakres odpowiedzialności ubezpieczy-ciela, najmniejszą dopuszczalną sumę gwarancyjną oraz prawa i obowiązki stron umowy. Rozporządzenie ustala też podstawy systemu taryf, który uzależnia daną taryfę od okresu bezszkodowego, a także przewiduje porównywalność taryf różnych ubezpieczycieli. Trzeba podkreślić, że zakłady ubezpieczeń w systemie taryf mogą brać pod uwagę także inne czynniki wywierające wpływ na powsta­nie szkód (art. 5.2).

Do gestii danego zakładu ubezpieczeń należy określenie stawek ubezpie­czeniowych z tym, że jest niedopuszczalne ich ustalanie, w celach konkurencyj­nych, poniżej kosztów świadczenia ochrony ubezpieczeniowej (art. 5.3). Sposób potwierdzenia wykonania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia określa Minister Finansów. Ubezpieczyciel prowadzący ubezpieczenia obowiązkowe nie może odmówić zawarcia umowy takiego ubezpieczenia (ust. 4 i 5 art. 5).

Zakład ubezpieczeń ustala ogólne warunki ubezpieczeń dobrowolnych. Nadto do jego właściwości należy też ustalenie taryfy i wysokości stawek ubez­pieczeniowych z wyłączeniem ubezpieczeń obowiązkowych (art. 6.1). Treścią tych ogólnych warunków ubezpieczeń są w szczególności przedmiot i zakres ubezpieczenia, sposób zawarcia umowy, zakres i czas trwania odpowiedzial­ności zakładu ubezpieczeń, prawa i obowiązki stron, sposób ustalania wysokości szkody, a nadto wypłaty odszkodowania albo świadczenia (art. 6.2). Zakład ubezpieczeń jest zobowiązany bez wezwania do doręczenia stronie ubezpiecza­jącej w chwili zawierania umowy tekstu ogólnych warunków ubezpieczeń, podpisanego co najmniej przez dwóch członków zarządu. W związku z powołanym wyżej art. 6.2 ustawy trzeba pamiętać o treści art. 812 oraz 385 § l k.c.

Art. 812 k.c. w § l nakłada na zakład ubezpieczeń obowiązek podania (ubezpieczającemu) do wiadomości tekst o.w.u., które stały się podstawą za­wartej umowy. Treść tego o.w.u. należy zamieścić w dokumencie ubezpiecze­nia. Z kolei w świetle § 2, jeżeli o.w.u. „były ogłaszane lub wyłożone do pu­blicznej wiadomości", to wystarczy, aby zakład ubezpieczeń w dokumencie ubezpieczenia powołał się na nie lub zamieścił z nich wyciąg obejmujący naj­istotniejsze postanowienia, informując zarazem, gdzie te o.w.u. ogłoszono lub wyłożono do publicznej wiadomości.

W związku z tym zgodnie z art. 385 § 2 k.c. wzorzec umowy winien być ustalany jednoznacznie i zrozumiale. Istotna jest treść § l tego artykułu, w którym stwierdza się, że w wypadku sprzeczności między treścią umowy i jej wzorcem strony wiąże umowa.

ODRĘBNE INSTYTUCJE I POJĘCIA PRAWA UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Instytucje prawa ubezpieczeń gospodarczych

W związku z działalnością ubezpieczeniową ustawodawca powołał pewne instytucje o charakterze:

l. Usprawniającym prowadzenie ubezpieczenia; chodzi o ubezpiecze­nia posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

Nowelą z dnia 8 czerwca 1995 r. do ustawy o działalności ubezpieczenio­wej z dnia 28 lipca 1990 (art. 90 a i n tekstu jednolitego) zostało powołane Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Obligatoryjnie jego członka­mi są oczywiście zakłady ubezpieczeń, prowadzące ubezpieczenia komuni­kacyjne w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC, jeżeli zakresem tego ubezpieczenia są objęte obszary znajdujące się poza granicami Polski. Biuro ma osobowość prawną i jego siedzibą jest Warszawa. Przede wszystkim przedmiotem działalności tej instytucji jest:

- wystawianie dokumentów ubezpieczenia ważnych w innych krajach, a nad­to zawieranie umów z zagranicznymi biurami ubezpieczeń komunikacyj­nych o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych,

- organizowanie likwidacji lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowa­nych na obszarze Polski przez pojazdy z rejestracją zagraniczną,

-ustalenie zasad i trybu dystrybucji przez zakłady ubezpieczeń krótko­terminowych umów ubezpieczenia dla pojazdów wjeżdżających do Polski bez ważnego dokumentu ubezpieczenia oraz ustalenie wzorów tych doku­mentów, jak i ich ewidencja.

Szczegółowe zadania, organizację oraz zasady działania i gospodarki fi­nansowej Biura ustala jego statut.

Ustawać działalności ubezpieczeniowej z dnia 28 lipca 1990 r. w art. 51, ust. l powołano do życia Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, którego zadaniem jest wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 4, p. l i 3 ustawy. Obowiązek od­szkodowania dotyczy szkody na osobie, gdy zachodzi odpowiedzialność cy­wilna posiadacza pojazdu lub kierującego nim a nie ustalono ich tożsamości i nie zidentyfikowano pojazdu (art. 51 ust. 2), a nadto gdy chodzi o odpowie­dzialność cywilną rolnika, którego tożsamości nie ustalono (art. 51 ust. 2, p. Ib). Z kolei, gdy chodzi o szkodę na mieniu i osobie odpowiedzialność Funduszu zachodzi, jeżeli posiadacz pojazdu niezidentyfikowanego nie po­siadał obowiązkowego ubezpieczenia OC, a także gdy rolnik nie był ubez­pieczony od OC, a szkoda była skutkiem zachowania jego lub osoby pracują­cej w jego gospodarstwie rolnym i w związku z prowadzeniem tego gospo­darstwa rolnego. Wypada dodać, że w opisanej wyżej sytuacji art. 51.2.2 Fundusz przejmuje kompensacje powstałej szkody jedynie w tej części, w ja­...