R1-3 zaburzenia psychiczne.doc

Rozdział I – Sposoby rozumienia normalności, Rosenhan, Seligman

Co to znaczy, gdy mówimy, że ktoś jest nienormalny? Skąd wiemy, że dana osoba jest nienormalna?: przypadek Joyce BrownJ

Nie ma precyzyjnych definicji patologii, ani wolnych od błędów sposobów jej rozpoznawania. Mimo to patologia jest rozpoznawana wszędzie, w każdej kulturze i niemal przez każdego. Czasem wrażenie nienormalności pojawia się w sposób wyraźny i jednoznaczny, w innych przypadkach pojawią się spory co do takiej oceny (przykłady: przypadki Dona, Vanessy i Carli).

Trudność w definiowaniu patologii: nie istnieje żaden element (właściwość), który byłby wspólny wszystkim przypadkom patologii, czyli warunek konieczny, oraz żaden element (właściwość) wspólna wszystkim przypadkom normy, wyróżniająca przypadki nienormalności od przypadków normalności, czyli warunek wystarczający.

Podobieństwo rodzinne: jako sposób rozpoznawania patologii: czy dane zachowanie, myśl, lub osoba zawiera rodzinne podobieństwo (wiele wspólnych cech) do zachowań myśli i osób, których wszyscy uznajemy za nienormalnych. Wymaga to stworzenia listy właściwości patologii, różnych elementów, które przemawiają za nazwaniem danego zachowania nienormalnym, a im więcej ich jest i wyraźniejszych, tym bardziej prawdopodobne, że dane zachowanie, myśl, osoba uznane zostaną za nienormalne.

ELEMENTY (WŁAŚCIOWOŚCI) NIENORMALNOŚCI:

1)     Cierpienie:

·         Patologia boli; nazywamy ludzi nienormalnymi gdy przeżywają cierpienie psychologiczne; im bardziej cierpią, tym bardziej jesteśmy pewni patologii

·         Cierpienie nie jest warunkiem konieczny, nie musi być obecne w zachowaniu uznanym za nienormalne

·         Cierpienie nie jest też warunkiem wystarczającym, bo jest powszechne w normalnym życiu; przy braku innych elementów nienormalności, smutek i cierpienie nie zostaną za takie uznane

2)     Trudności w przystosowaniu:

·        Zasadniczy element w procesie diagnozy nienormalności: czy zachowanie jest: funkcjonalne, adaptacyjne, czy umożliwia osiąganie pewnych celów

·        Biologiczna miara adaptacyjności zachowania, lub cechy:

§        Umożliwia zachowanie gatunku

§        Umożliwia dobre funkcjonowanie jednostki

§        Umożliwia dobre funkcjonowanie społeczności

·         Znaczenie adaptacyjności w psychologii: umożliwienie dobrego funkcjonowania jednostki i społeczeństwa

·         Dobre funkcjonowanie jednostki: zdolność do pracy, utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów z innymi ludźmi, miłości i poczucia osobistego szczęścia; zaburzają je lęk i depresja

·         Dobre funkcjonowanie społeczeństwa: np. mordercy, tzw. psychopaci (ale: dobrze radzi sobie w życiu społecznym, czuły mąż ojciec, a popełnia przestępstwa bez wyrzutów sumienia)

3)     Nieracjonalność i dziwaczność:

·         Zachowanie nienormalne: pozbawione sensu, niezrozumiałe

·         Rodzaj dziwaczność (ważny w diagnozie patologii): zaburzenia myślenia: główny objaw schizofrenii; absurdalne, dziwaczne przekonania, spostrzeżenia, nie mające podstaw w obiektywnej rzeczywistości; nieskładne procesy umysłowe, błąkając się miedzy oderwanymi od siebie myślami

4)     Nieprzewidywalność i utrata kontroli:

·         Założenie, że: zachowanie ludzi cechuje pewna stałość w czasie dzięki czemu możemy przewidywać ich reakcje w różnych sytuacjach, i że w znacznym stopniu kontrolują samych siebie

·         Potrzeba sprawowania kontroli nad otoczeniem i zachowania własnej wolności: opiera się na założeniu, że ludzie są przewidywalni

·         W nieprzewidywalnym świecie: czujemy się bezbronni i zagrożeni

·         Zachowanie niekontrolowane – dwa warunki:

§         Pękniecie zwykłych hamulców i zasad kierujących zachowaniem

§         Przyczyny zachowania są nie znane

·         Kontrola elastyczna: umiejętność utrzymania, lub wycofania kontroli w zależności od własnej woli i wymagań sytuacji – zasadnicza cech dobrego funkcjonowania psychologicznego

5)     Wyrazistość i niekonwencjonalność:

·         Ludzie akceptują, uważają za normalne i konwencjonalne zachowania, które sami chcieliby przejawiać; oceniają patologię czyjegoś zachowania na podstawie własnego

·         To co w danym społeczeństwie uznane jest za konwencjonalne i przyjęte stale się zmieniają: przewodzący zmianom są zawsze bardziej widoczni, niekonwencjonalni, czy uznawani za dewiantów i nienormalnych

·         Zachowania rzadkie (lub tak spostrzegane) + niepożądane społecznie = zachowania bardziej widoczne = patologia

·         Zachowania rzadkie + pożądane społecznie = „dar losu” (np. geniusz, kryształowa moralność)

6)     Dyskomfort obserwatora:

·         Dyskomfort obserwatora wywołują osoby: bardzo zależne, nadmiernie schlebiające, lub wrogie

·         Są takie zasady, których nikt nasz nie uczy, ale poznajemy je intuicyjnie i odgrywają ważną rolę w naszym zachowaniu:

§         Odległość twarzy: 20-25 cm; wyjątek: atak złości, lub współżycie seksualne

§         Płynność mówienie: nie należy się jąkać

§         Okrywanie okolic genitalnych

7)     Naruszenie ideałów i norm moralnych:

·         Zachowanie skierowane przeciwko normom moralnym i ideałom, obowiązującym w świecie poprawnie myślących i słusznie postępujących ludzi

Im więcej tych elementów (właściwości) jest obecnych i im wyraźniejsze są, tym bardziej jesteśmy pewni, że dane zachowanie, myśl, czy osoba są nienormalne. Można mówić o nienormalności gdy przynajmniej jeden z nich jest obecny. Występowanie wszystkich razem jest niezwykle rzadkie.

Nienormalność jako przedmiot oceny społecznej:

·         Ocena normalności ma charakter społeczny

·         Elementy (właściwości) nienormalności wymagające obecności innych ludzi:

§         Dyskomfort obserwatora

§         Wyrazistość i niekonwencjonalność

§         Niezgodność i ideałami i norami moralnymi

·         Przekonania społeczne (na których opiera się diagnoza patologii) łatwo mogą być nadużywane: np. orędownicy przemian i dysydenci uznawani za nienormalnych – przyczyna: brak bardziej obiektywnych kryteriów oceny nienormalności

Zastosowanie elementów definicji normalności: zastosowanie zasady podobieństwa rodzinnego – przypadek Ralpha (tekst str: 16-17J) – skłonność do oceny człowieka na podstawie jego zachowań i myśli: nienormalne zachowania i myśli = nienormalna osoba

Patologia a diagnoza psychologiczna:

·         Patologia: termin ogólny – wskazuje jedynie, że zachowanie, czy osobowość człowiek nie jest w porządku w sensie psychologicznym

·         DSM – III – R: Podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) – wydanie trzecie, poprawione, opublikowane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w roku 1987 – opisuje dokładny sposób oceny stopnia patologii u ludzi; organizacja jednostek opiera się na zasadzie podobieństwa rodzinnego (opis elementów charakterystycznych dla danego zaburzenia i kryteriów rozpoznawania ich obecności) – im większa zgodność między zachowaniem jednostki a elementami zawartymi w klasyfikacji tym większa pewność diagnozy

Pułapki zasady podobieństwa rodzinnego:

·         Pomyłka społeczna: społeczeństwo może się mylić nazywając kogoś nienormalnym; pojęcie patologii przypisuje się, często błędnie, wszystkim tym zachowaniom, które uważa się za niewłaściwe (niepożądane społecznie), wzbudzające dyskomfort u obserwatora, lub zachowania ludzi, którzy działają wbrew ideałom przyjętych przez innych, a służą wiernie ideałom własnym

·         Brak zgody pomiędzy obserwatorami: w ocenie poszczególnych zachowań i jednostek, czy dany element patologii w ogóle zaistniał, czy pojawiła się ich wystarczająca ilość i czy wystąpiły z odpowiednią intensywnością. Problemem jest  fakt, że elementy patologii nie są precyzyjne i policzalne – im są bardziej drastyczne i dłużej trwające, tym większa zgodność wśród obserwatorów

·         Brak zgody między aktorem i obserwatorem: aktorzy są mniej skłonni uznać swoje zachowanie za nienormalne – trzy przyczyny:

§         Aktor ma więcej informacji na temat swojego zachowania; nie występuje u niego dyskomfort obserwatora

§         Ludzie z zaburzeniami psychicznymi nie mają ich cały czas – obserwatorzy błędnie zakładają ciągłe (stałe) istnienie pewnego stanu psychologicznego

§         Mamy skłonność do spostrzegania siebie w bardziej przychylnym świetle niż obserwatorzy

Normalność: norma – jest po prostu brakiem patologii; jest przedmiotem oceny i perspektywy społecznej, kwestią stopnia nasilenia pewnych cech i istnieją w związku z nią ogromne obszary niepewności

Słowa mogą być używane w formie pozytywnej i negatywnej: forma pozytywna – jest dokładnie zdefiniowana; forma negatywna – jest jej zaprzeczeniem; słowo pozytywne jest w tej parze wiodące, a negatywne uzyskuje znaczenie, tylko przez zanegowanie pozytywnego –nie znając znaczenia słowa pozytywnego nie zrozumiemy negacji. Jednak nie zawsze tak jest – czasem znaczenie pierwotne wiąże się ze słowem negatywnym, a słowo pozytywne jest negacją negatywnego: pojęcie nienormalności jest pierwotne (słowo negatywne) – normalny nie znaczy nic więcej jak nie nienormalny (negacja słowa negatywnego). Określając normę sprawdzamy brak elementów patologii (co wtedy gdy jest jeden lub dwa? – wątpliwościJ).

Bycie normalnym powinno oznaczać także dobry sposób życia – nie tylko unikanie patologii, bo to pomija pozytywne strony normy (np. przyjemności, spełnienia, olśnienia, sukcesy, mądrości, radości życia), stanowiące dobrą obronę przed patologią.

Dobry sposób życia określany jest jako: samoaktualizacja; pozytywne zdrowie psychiczne (termin medyczny – wskazuje na możliwość choroby); u Rosenhana, Seligmana: optymalne życie: jest kwestią stopnia nasilenie pewnych cech, a nie ich rodzaju; nikt nie żyje optymalnie przez cały czas (tak jak z patologią); jest to nasz cel do osiągnięcia, od którego raz dzieli nas więcej, a raz mniej.

Kryteria optymalności według Jahody:

1.      Pozytywne nastawienie do siebie: samoakceptacja: wiedza o sobie samym, akceptacja tego i dobre samopoczucie.

2.      Wzrost i rozwój osobisty:

§         Brak stagnacji

§         Dążenie do wykorzystania swych umiejętności

§         Poświęcenie się misji lub powołaniu

§         Wyznaczanie sobie odległych celów

§         Życie na pełnych obrotach

§         Zatracenie się w pracy, twórczości, lub kontaktach z innymi

3.      Autonomia:

§         Emocjonalna niezależność od najbliższego otoczenia społecznego

§         Postępowanie według własnych wewnętrznych standardów

...