BUDOWA SKÓRY
SKÓRA
- Największy narząd ciała chroniący narządy wewnętrzne
- Pokrywa zewnętrzną powierzchnię ciała, oprócz rogówki i spojówki
- Najgrubsza skóra: podeszwy stóp, dłonie i grzbiet karku
- Najcieńsza skóra: okolice oczu
FUNKCJE SKÓRY
- Chroni ustrój przed utratą wody i elektrolitów
- Stanowi barierę ochronną
- Bierze udział w regulacji cieplnej organizmu
- Jest narządem czucia
- Jest organem wydzielniczym
- Wytwarza struktury keratynowe: włosy, paznokcie
- Decyduje o barwie ciała
- Wytwarza witaminę D3
- Bierze udział we wchłanianiu
Skóra zbudowana jest z trzech warstw, od zewnątrz są to:
• Naskórek
• Skóra właściwa
• Tkanka podskórna
NASKÓREK
- Stanowi bezpośrednią granicę między organizmem a otaczającym światem zewnętrznym
- Zewnętrzna warstwa skóry pełniąca funkcje ochronne
- W naskórku dominują keratynocyty
- Inne komórki naskórka to: melanocyty, komórki Merkela i komórki Langerhansa
- Grubość naskórka: 0,1 mm- powierzchnia tułowia, 2 mm- podeszwy stóp i dłonie
- Nie posiada naczyń krwionośnych i limfatycznych
- Zbudowany jest z pięciu warstw: podstawnej, kolczystej, ziarnistej, jasnej i rogowej
WARSTWA PODSTAWNA
- Najgłębsza, żywa warstwa naskórka
- Zbudowana z jednego rzędu połączonych ze sobą keratynocytów
- Bierze udział w tworzeniu pigmentu skórnego
- Znajdują się w niej melanocyty, komórki Merkela i komórki Langerhansa
WARSTWA KOLCZYSTA
- Najgrubsza warstwa naskórka
- Zbudowana z kilku pokładów wielobocznych, żywych komórek
- Nadaje skórze jędrność i sprężystość
Warstwa podstawna i kolczysta są to żywe warstwy naskórka, tzw. warstwy Malphigiego.
WARTSWA ZIARNISTA
- Kilka pokładów wrzecionowatych komórek
- Cytoplazma komórek wypełniona ziarnistościami keratohialiny i keratosomami
- Im większe i liczniejsze są ziarna w komórce, tym bardziej zanika jądro komórkowe
WARSTWA JASNA
- Wąskie pasmo położone między warstwą ziarnistą a rogową
- Warstwa kwasochłonna, bezpostaciowa
- Zbudowana głównie z białek- eleidyny
- Widoczna w grubym naskórku, np. dłonie i stopy
WARSTWA ROGOWA
- Składa się z dwóch pokładów: warstwy zbitej i złuszczającej się
- Warstwa zbita zbudowana z całkowicie zrogowaciałych, płaskich i bezjądrzastych komórek zwanych korneocytami
- W warstwie złuszczającej się komórki są luźno ułożone i stale się oddzielają i złuszczają
- Chroni organizm przed promieniowaniem słonecznym, czynnikami chemicznymi, mechanicznymi i bakteriami
KOMÓRKI NASKÓRKA
a) Keratynocyty - stanowią 90% wszystkich komórek naskórka. W trakcie procesu keratynizacji stopniowo przekształcają się, tracą jądro i w konsekwencji zmieniają się w martwe komórki zwane korneocytami. Całkowicie rogowacieją w warstwie rogowej naskórka. Proces keratynizacji trwa ok. 28 dni i kończy się złuszczeniem tych komórek.
b) Melanocyty - komórki barwnikowe. Są to komórki dendrytyczne z wypustkami wnikającymi między keratynocyty warstwy ziarnistej naskórka. W wypustkach tych jest barwnik- melanina w postaci ziarenek.
c) Komórki Merkela - swoiste receptory czucia i dotyku. Występują licznie na wargach, opuszkach palców i powierzchniach dłoniowych rąk. Ich zadaniem jest wychwytywanie bodźców wibracyjnych i przekazywanie ich do zakończeń nerwowych, z którymi się kontaktują.
d) Komórki Langerhansa - pochodzą ze szpiku kostnego. Do naskórka przedostają się ze skóry właściwej. Ich zadaniem jest wychwytywanie antygenu, rozpoznawanie i prezentowanie go komórkom immunologicznym, głównie limfocytom T. Biorą udział w reakcjach alergicznych.
NASKÓREK:
Warstwa rogowa naskórka składa się z:
a) Keratyny:
Specyficzne białko powstające w procesie keratynizacji naskórka. Jest nierozpuszczalna w wodzie i odporna na działanie enzymów.
b) NMF:
Naturalny czynnik nawilżający. Sprzyja zatrzymaniu wody w naskórku, łatwo go wypłukać. W jego skład wchodzą: aminokwasy (glicyna, seryna), sole mineralne, mleczan sodu, mocznik, amoniak, kwas moczowy, kreatynina. NMF jest częstym składnikiem nawilżających preparatów kosmetycznych.
c) Lipidów naskórka:
Stanowią barierę dla wody. Tworzą tzw. spoiwo międzykomórkowe. Decydują o zatrzymaniu wody w naskórku i zabezpieczają przed jej wyparowywaniem. Zapewniają spoistość warstwy rogowej oraz zabezpieczają przed penetracją obcych substancji ze środowiska zewnętrznego. Składają się z: ceramidów, cholesterolu, siarczanu cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych.
Ceramidy - zapewniają nieprzepuszczalność dla wody. Większość ceramidów to NNKT. Z wiekiem ceramidów ubywa i tworzą się tzw. "dziury" przez które wyparowuje woda z naskórka i wnikają różnego rodzaju drobnoustroje szkodliwe dla organizmu. Zwalniają proces złuszczania. Wykorzystywane są do nawilżania i chronią przed utratą wody. Brak ceramidów powoduje ziemisty i pomarszczony wygląd skóry.
NNKT - niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, nazywane witaminą F - biorą udział w produkcji sebum oraz pełnią ważną rolę w przemianie materii. Nie są wytwarzane przez organizm ludzki, należy je dostarczać wraz z pożywieniem. Skóra pozbawiona witaminy F będzie sucha, szara i bardziej podatna na infekcje.
Płaszcz hydrolipidowy skóry - emulsja utworzona z łoju, potu i niektórych elementów powstałych w procesie keratynizacji naskórka. Zapewnia odpowiedni poziom nawilżenia naskórka, chroni przed wpływem szkodliwych czynników, nadaje skórze odpowiedni wygląd, elastyczność i gładkość. Ma kwaśny odczyn, co chroni skórę przed grzybami i czynnikami chemicznymi.
Naturalna flora bakteryjna - na powierzchni naskórka. Składa się z gronkowców beztlenowych. Chroni przed bakteriami i wirusami. Działa bakteriostatycznie, hamuje rozwój i namnażanie się bakterii i wirusów.
SKÓRA WŁAŚCIWA
- Zbudowana z tkanki łącznej
- Znajdują się w niej liczne naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy, receptory czucia, gruczoły potowe i łojowe
- Łączy się z położonym nad nią naskórkiem za pośrednictwem błony podstawnej
- Jej grubość wynosi ok. 0,3- 2,4 mm
- Składa się z dwóch warstw: brodawkowej i siateczkowej
a) Warstwa brodawkowa:
- Graniczy z naskórkiem
- Zbudowana z tkanki łącznej luźnej, zawiera włókna kolagenowe, sprężyste i siateczkowe
- Brodawki skóry właściwej pełnią bardzo ważną rolę, ponieważ stanowią miejsce wymiany metabolitów z naskórkiem
b) Warstwa siateczkowa:
- Położona jest między powierzchownym splotem naczyniowym a tkanką podskórną, obejmuje większą część skóry właściwej
- Zbudowana z tkanki łącznej zbitej, występują tu liczne pęczki włókien kolagenowych, splatających się z włóknami sprężystymi
- W warstwie tej znajdują się ponadto gruczoły skórne, cebulki włosów oraz sieć tętnicza
a) Kolagen - główne białko tkanki łącznej. Posiada bardzo wysoką odporność na rozciąganie i stanowi główny składnik ścięgien. Jest odpowiedzialny za elastyczność skóry. Ubytek kolagenu ze skóry powoduje powstawanie zmarszczek. W skórze znajdują się dwa typy kolagenu: kolagen typu I- u ludzi dorosłych i kolagen typu III- występuje u małych dzieci, w wieku ok. 40-50 lat zamieniany jest na kolagen typu I.
b) Elastyna - białko strukturalne występujące w tkance łącznej. Jest m.in. głównym składnikiem ścięgien, więzadeł, tkanki płucnej oraz ścian większych naczyń krwionośnych. Ze względu na obecność elastyny, tkanki w nią obfitujące po rozciągnięciu lub ściśnięciu odzyskują swój pierwotny kształt i wielkość (np. skóra). Cząsteczki elastyny są wydzielane przez komórki (fibroblasty) do przestrzeni pozakomórkowej.
c) Mukopolisacharydy - wchodzą w skład podstawowej substancji międzykomórkowej. Ich przedstawicielem jest kwas hialuronowy, mający właściwości przyciągania i zatrzymywania wody.
d) Fibroblasty - najliczniejsze komórki tkanki łącznej właściwej. Biorą udział w tworzeniu podstawowej substancji międzykomórkowej oraz włókien kolagenowych i sprężystych, gdyż produkują białka- kolagen i elastynę, dzięki czemu nadają skórze sprężystość i rozciągliwość. Wraz z wiekiem gorzej działają, aż w końcu przekształcają się w fibrocyty. Fibrocyty są mniejsze.
e) Histiocyty – komórki należąca do układu odporności. Są to makrofagi tkanki łącznej. Zwalczają bakterie i zarazki chorobotwórcze na drodze fagocytozy (pochłaniania i trawienia bakterii).
f) Komórki tuczne (mastocyty) – jest ich najwięcej. Są to komórki tkanki łącznej oraz błon śluzowych, mające okrągły lub owalny kształt. Najczęściej można spotkać je w okolicy niewielkich naczyń krwionośnych w narządach stykających się ze środowiskiem zewnętrznym. Wytwarzają one m.in. hormony tkankowe: histaminę i heparynę, wywołujące reakcje skórne na różne bodźce zewnętrzne. Są składnikiem układu immunologicznego i biorą udział w obronie organizmu przed pasożytami, bakteriami i innymi drobnoustrojami.
TKANKA PODSKÓRNA
- Najgłębiej położona warstwa skóry
- Zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej i z tkanki tłuszczowej
- Brak jest wyraźnej granicy między tkanką podskórną a skórą właściwą
- Grubość tkanki podskórnej zależy od okolicy ciała, stopnia odżywienia i płci
- Znajdują się w niej liczne naczynia krwionośne, limfa i nerwy
- Jej zadaniem jest ochrona głębiej położonych narządów przed urazami mechanicznymi, pełni funkcję podporową dla skóry
- Jest izolatorem termicznym i magazynem produktów odżywczych
- Ciału nadaje kształt, a skórze gładkość i wzmocnienie
UNACZYNIENIE SKÓRY
Naczynia tworzą dwa sploty:
Powierzchowny - znajdujący się pod brodawkami skórnymi, tzw. splot podbrodawkowy. Zaopatruje brodawki skóry do samego naskórka. Do naskórka naczynia nie wnikają, a jego odżywianie odbywa się przez krążenie limfy.
Głęboki - splot na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naczynia tego splotu mają podstawowe znaczenie w regulacji cieplnej.
SPOSOBY PRZENIKANIA SUBSTANCJI PRZEZ SKÓRĘ
Transport substancji czynnych w warstwie rogowej może odbywać się czterema drogami:
- transport międzykomórkowy - wnika poprzez przestrzenie międzykomórkowe
- transport transkomórkowy - wnikanie przez połączenia komórek
- transport poprzez mieszek włosowy - tylko substancje rozpuszczalne w tłuszczach
- transport poprzez gruczoły potowe - rzadko wykorzystywany
Gandzia1609