Sztuka Dalekiego Wschodu- Ikebana.pdf

STRONA 16

GAZETA 133

9 - 10 listopada 2009

www.gazetagazeta.com

NIE TYLKO

O TRAWNIKU

Jana Ogrodnika

www.geocities.com/janogrodnik

Sztuka Dalekiego Wschodu - Ikebana

Niektóre z orientalnych sztuk

bywają tak subtelne, że piękno

stworzonych przez nie arcydzieł

przemija bezpowrotnie już po

niezwykle krótkim czasie. Do-

skonałym przykładem może być

tutaj licząca już piętnaście wie-

ków japońska sztuka artystycz-

nego układania kompozycji z ro-

ślin, w tamtejszym języku nazy-

wana "Ikebana".

Samo słowo "Ikebana" wywo-

dzi się od dwóch japońskich

słów, "ike" oznaczającego "oży-

wiać", oraz "bana" tłumaczonego

jako "kwiat". Inaczej zestaw tych

dwóch wyrazów przetłumaczyć

należy bardziej dowolnie jako

kompozycję kwiatową. W upro-

szczeniu powiedzieć zatem moż-

na, ze Ikebana polega na odpo-

wiednim zestawieniu kwiatów,

gałązek i roślin z ozdobnymi li-

śćmi, oraz ich pełnym zharmo-

nizowaniu również z samym na-

czyniem. Sednem sprawy jest

tutaj wyczucie proporcji, wyko-

rzystanie kontrastu i umiejętne

rozłożenie całego materiału.

W przeciwieństwie do deko-

racyjnych kwiatowych bukietów

w naszym europejskim stylu, ja-

pońska sztuka układania kwia-

tów skupia się głównie na two-

rzeniu harmonii linearnych kon-

strukcji, rytmu i koloru. Ludzie

Zachodu podkreślając ilość i bar-

wy roślin, poświęcają przede

wszystkim uwagę pięknu kwia-

tów. Japończycy natomiast pod-

kreślają linearne aspekty całej

kompozycji. Rozwinęli oni zatem

sztukę obejmującą nie tylko

kwiaty, ale również wazon, łody-

gi, liście i gałęzie. Cała struktura

japońskiego układania kwiatów

opiera się na trzech głównych

punktach, symbolizujących za-

wsze elementy: niebo, ziemię i

ludzkość.

Narodowa japońska legenda

głosi, że już w szóstym wieku

naszej ery syn pewnego księcia,

Shokelo, wybrał się w daleką

podróż do Chin. Tam po raz

pierwszy zobaczył artystyczne

kompozycje ułożone właśnie z

roślin. Po powrocie do kraju syn

księcia zapoznał z tą oryginalną

sztuką miejscowych kapłanów.

Odtąd zaczęli oni dekorować oł-

tarze lokalnych bogów kompozy-

cjami z roślin. A zatem materia-

ły roślinne początkowo służyły

wyłącznie do dekorowania sa-

mych wnętrz świątyń. W taki

właśnie sposób narodziła się w

Japonii poprzedzająca Ikebanę

sztuka, którą do dzisiaj określa

się tam krótkim słowem Kuge. W

dosłownym tłumaczeniu termin

ten oznacza po prostu "kwiaty dla

wieku pojawiać zaczęły się też

inne rośliny. Specyficzne, bar-

dziej rygorystyczne zasady ukła-

dania ich w kompozycje ustaliły

się dopiero w dwunastym wieku.

Okres ten uznać należy za czas

narodzin praikebany. Za praw-

dziwego prekursora ikebany

uważany jest natomiast mnich

Ikenobō Senkei żyjący w piętna-

stym wieku. W tym czasie naro-

dził się również sam termin Ike-

bana.

Analizując porozrzucane po

wielu muzeach naszego świata

stare orientalne wazy, które

przedstawiają ilustracje pierw-

szych japońskich roślinnych

kompozycji, z łatwością zauwa-

żyć można, że od samego począt-

ku dominowała w nich zasada

proporcjonalnego rozmieszcze-

mentów jest jak najmniej. Spra-

wia to bowiem, że są one bardziej

czytelne.

Niezwykle ważnym jest też

fakt posiadania przez każdy z

elementów pozytywnego (yo)

albo też negatywnego (in) aspek-

tu. Oba je trzeba przy tym utrzy-

mać w odpowiedniej równowa-

dze. Decydujące jest jednak oso-

biste, wewnętrzne nastawienie

samego twórcy. Musi być ono

pełne samokontroli, z humani-

stycznym ukierunkowaniem w

stronę tworzonego dzieła oraz

szczególną wrażliwością na pięk-

no, które odzwierciedlać będzie

przecież osobowość samego

twórcy.

Fascynującym jest natomiast

sam historyczny rozwój kolej-

nych stylów Ikebany. Proces ten

w pewnym sensie porównywać

można śmiało z kolejnymi styla-

mi, jakie pojawiały się w europej-

skim malarstwie.

Piętnasty wiek to narodziny

najstarszego, klasycznego już

obecnie stylu kompozycji Rikka.

Od czterdziestu pięciu pokoleń

styl rikka(stojące kwiaty) popu-

laryzuje ród Ikenobō. Kolejne

stulecia wykształcają trwający do

dnia dzisiejszego tradycyjny ce-

remoniał picia herbaty. Tutaj do

dekorowania wnętrz stosuje się

zawsze specyficzny rodzaj aran-

żacji kwiatów, określany słowem

Chabana. Z kolei styl łączący w

sobie elementy Rikko i Chabana

to powstały nieco później Seika.

To mistrz szkoły układania

kwiatów i roślin, Unshin Ohara,

skonstruował kanzam, czyli oło-

wianą płytkę z pionowo ustawio-

nymi długimi kolcami. Umożli-

wia ona ustawianie wychodzą-

cych z pojemnika łodyg pod do-

wolnie wybranym przez twórcę

kątem, prowadząc do narodzin

całkiem nowego stylu Moribana.

Jak wielką popularnością cie-

szy się w Japonii Ikebana, najle-

piej potwierdza fakt istnienia tam

aż pięciu tysięcy szkół uczących

wyłącznie tej właśnie sztuki.

Obok wspomnianej już wyżej

szkoły Unshin Ohara, wielkim

szacunkiem cieszy się również

mistrz Sofu Teshigahara, który

pierwszy połączył tradycje Dale-

kiego Wschodu z elementami

kultury Zachodu.

Od kilkudziesięciu lat Ikeba-

na przenikać zaczęła i do naszej

bogów".

Kiedy Buddyzm zdominował

japońskie wyspy, jego mnisi z

łatwością przejęli od miejscowej

ludności tradycje dekorowania

światyń kompozycjami z roślin.

Początkowo dominowały w nich

dedykowane Buddzie kwiaty lo-

tosu, po naszemu mówiąc lilii

wodnej. Ale już w dziesiątym

nia trzech elementów. Stare chiń-

skie przysłowie mówi bowiem, że

"jedna linia jest tylko pustym

symbolem, dwie stanowią już

pewną harmonię, ale dopiero

trzy umożliwiają pełne urzeczy-

wistnienie kompozycji". Dlatego

nieprzypadkowo zupełnie przed

buddyjskimi świątyniami do dzi-

siaj spotkać można często aż trzy

pomniki Buddy.

Zgodnie z opisaną powyżej

regułą w Ikebanie dominuje nie-

przerwanie od samego początku

jej narodzin zasada tworzenia

kompozycji zawsze z pełnym

uwzględnieniem trzech elemen-

tów: Ten, Jin oraz Chi. Reprezen-

tują one kolejno "niebo", "człowie-

ka" i "Ziemię". Ustalone jest przy

tym precyzyjnie, że wysokość

"człowieka" musi równać się 2/3

wysokości "nieba", a "Ziemia" to

1/3 wysokości "Nieba". Teraz już

bardzo łatwo zrozumieć, że

wszystkie Ikebany mimo tak du-

żego zróżnicowania roślinnego

mają jednak zawsze coś ze sobą

wspólnego - to właśnie propor-

cje.

Pierwotny, trzyelementowy

układ kompozycyjny w miarę

upływu czasu i rozwoju sztuki

poszerzono jeszcze o inne dodat-

kowe elementy, jak np. górę. Nie-

kiedy taką pięcioczęściową kom-

pozycję uzupełnia się dalszymi

symbolami, chociaż zasada ja-

pońskiej sztuki układania kwia-

tów mówi, że rysunek jest naj-

piękniejszy wówczas, gdy ele-

zachodniej tradycji obyczajowej.

Samo słowo nie jest już wcale

obce ani dla przeciętnego Euro-

pejczyka, jak i dla szarego miesz-

kańca Północnej Ameryki. Samej

sztuki nauczyć się można nato-

miast na organizowanych do-

słownie wszędzie kursach wie-

czorowych. Nierzadko prowa-

dzone są one przez samych mi-

strzów sprowadzanych z Orien-

tu. Warto się zatem tą sztuką za-

interesować...

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: