1. seksualność człowieka – ma złożony, warstwowy charakter. Powstaje w toku jego rozwoju, dlatego pewne struktury budowane są wcześniej tworząc bazę dla następnych.
Na określoną seksualność składa się :
· Tożsamość płciowa
· Orientacja seksualna
· Preferencje
· Role płciowe
· Funkcjonowanie seksualne tworzące cykl reakcji seksualnych
2. zaburzenia tożsamości płciowej
a. Geneza
Tożsamość płciowa zależy od czynników biologicznych (chromosomy, zewnętrzne narządy płciowe)
Zaburzenia tożsamości płciowej – poczucie przynależności do płci przeciwnej niż ta, która wynika z posiadanych narządów płciowych. Postępowanie terapeutyczne polega na przystosowaniu wyglądu fizycznego i funkcji cielesnych do płci psychicznej.
b. podział / przykładowe zaburzenia
· Transseksualizm
o Pragnienie życia i uzyskania akceptacji jako osoba płci przeciwnej niż wykazuje na to budowa narządów rodnych i płeć metrykalna
o Dąży do operacyjnej zmiany płci oraz zmiany płci metrykalnej (ma to bezwzględny i radykalny charakter)
o Niezadowolenie z budowy ciała i jego funkcji, niechęć do swoich genitaliów
o Stopniowe poczucie bycia osobą odmiennej płci
o Wrażenie że znajduje się w ciele obcej osoby o odmiennej płci
(aby postawić diagnozę wystarczą dwa lata trwania w odmiennej tożsamości płciowej)
· Transgenderyzm
o Osoba z tym zaburzeniem ma poczucie przynależności do płci przeciwnej niż wynikająca z budowy ciała i chce posiadać niektóre atrybuty tej płci, lecz nie chce chirurgicznej zmiany płci (odróżnia ją to od transseksualisty)
o Nie chce dokonywać tylko czasowych zmian (odróżnia go to od transwestyty)
o Podaje się kuracji hormonalnej czy nawet mastektomii czy mammoplastyce
o Chce pozostać obupłciowy, chce uniknąć zakwalifikowania do jednej grupy
· Transwestytyzm
o Przebieranie się w odzież płci przeciwnej w celu uzyskania poczucia przynależenia do niej (choćby chwilowo)
o Nie dąży do satysfakcji seksualnej z przebierania się ale zadowolenia z bycia osobą płci przeciwnej
o Nie chce trwałej zmiany płci,
Leczenie
o Terapia biomedyczna (chirurgia, farmakoterapia)
3. orientacja homoseksualna – skierowanie popędu seksualnego na osoby tej samej płci.
Homoseksualista – to osoba, której pociąg płciowy jest wyłącznie lub prawie wyłącznie skierowany do osób własnej płci, która wyłącznie lub prawie wyłącznie w ten sposób uzyskuje zadowolenie seksualne.
DSM II i ICD – 10 nie traktują homoseksualizmu jako zaburzenia psychicznego, a zachowanie homoseksualne to nie przejaw patologii.
· Geneza orientacji seksualnej
ü Wyjaśnienie biologiczne
§ Teorie hormonalne – zaburzenia hormonalne w życiu płodowym doprowadzają do rozwoju „męskiego” lub „żeńskiego” mózgu niezgodnego z posiadanymi narządami płciowymi
§ Teorie genetyczne – więcej zgodności homoseksualnych u bliźniąt monozygotycznych niż u dyzygotycznych.
§ Teorie neuroanatomiczne – badają różnice struktur mózgowych osób hetero- i homoseksualnych
ü Wyjaśnienie psychodynamiczne
§ Freud uważa iż w dzieciństwie popęd seksualny może skupić się na każdym obiekcie, który zapewni mu przyjemność
§ O ostatecznej dojrzałości płciowej świadczy zdolność do reprodukcji (potrzeba osoby o odmiennej płci) homoseksualizm wynika z zatrzymania się rozwoju psychoseksualnego na wczesnej fazie rozwoju.
ü Wyjaśnienie behawioralne – orientacja seksualna efektem uczenia się określonych zachowań w okresach krytycznych (teoria uwiedzenia- dziewczynka wykorzystana przez mężczyznę w ramach ucieczki skieruje zainteresowania seksualne na kobiety, a chłopiec wykorzystany homoseksualnie zwątpi w swoją heteroseksualność)
ü Wyjaśnienie zintegrowane
§ Bem – orientacja seksualna powstaje na podłożu biologicznym, zmienne biologiczne nie wpływają na orientacje wprost ale po przez cechy temperamentalne
§ Dziecko które wybiera zabawy charakterystyczne dla swojej płci, a jako towarzyszy tych zabaw rówieśników tej samej płci jest płciowo zgodne, w przeciwnym razie jest płciowo niezgodne
§ Chłopiec płciowo dopasowany będzie czuł się skrępowany w towarzystwie dziewcząt, niedopasowanego będą zawstydzać chłopcy
· Fazy rozwoju seksualnego = ścieżka kształtowania tożsamości homoseksualnej
1. faza identyfikacji (rozpoznanie swojej odmienności)
2. faza detumenscencji (dążenie do obniżenia napięcia seksualnego przez masturbację)
3. faza konkrektacji (potrzeba kontaktu dotykowego z osobą tej samej płci)
4. faza amplektacji (potrzeba wzajemnych pieszczot okolic genitaliów)
5. faza immisji ( kontakt seksualny-wprowadzanie członka w ciało partnera)
6. faza ujawnienia (poinformowanie otoczenia o swojej orientacji seksualnej)
4. Zaburzenia preferencji seksualnych
Preferencja seksualna – związek popędu seksualnego z określonym rodzajem bodźców. Związek tego rodzaju, że pojawienie się wybranego bodźca zapewnia jednostce optymalny przebieg cyklu reakcji seksualnych.
Preferencje kształtują się w okresie dzieciństwa i dorastania.
Preferencje
Typowe/zgodne z normą nietypowe / zaburzone
Niezgodne z normą zwane dewiacjami
Perwersjami, zboczeniami, parafiliami
· kryteria wyłaniania zaburzeń-na podstawie
a. przedstawienia wzorca pozytywnego i odbiegających od niego zachowań
b. wyliczenia cech preferencji zaburzonych
ad.a)IMIELIŃSKI
2 rodzaje normy seksualnej:
- norma partnerska w jej granicach mieszczą się wszelkie formy aktywności seksualnej , zachowania i praktyki seksualne , które dokonują się między dojrzałymi osobami różnej płci(różnica płci nie może być nie spełniona) ; są przez nie akceptowane i prowadzą do uzyskania satysfakcji seksualnej nie naruszając zdrowia i norm współżycia społecznego.
- norma indywidualna tylko taka aktywność seksualna między dorosłą kobietą i mężczyzną która umożliwia współżycie mogące doprowadzić do zapłodnienia i nie cechuje się trwałym jego unikaniem
Według ICD – 10 osoba u której występuje parafilia (G1) doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań (G2), zarówno realizuje ten popęd jak i odczuwa z tego powodu wyraźne cierpienie, a (G3) preferencja ta występuje co najmniej 6 miesięcy
NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE PARAFILIE
· fetyszyzm
o określone przedmioty bodźcem do uzyskania podniecenie i satysfakcji seksualnej
o np. bielizna, buty, włosy, rolę tę mogą również spełniać części ciała ludzkiego (pośladki)
- fetyszyzm mały (z jednym partnerem wprowadzony za jego akceptacją)
- fetyszyzm duży (zastępuje partnera, którego obecność nie jest warunkiem powstania pobudzenia, wręcz uniemożliwia osiągnięcia satysfakcji seksualnej)
· fetyszyzm transwestytyczny
o noszenie ubrań i biżuterii
o cel, upodobnienie się do płci przeciwnej i poczucie przynależności
o powoduje silne podniecenie seksualne
o nie związane z chęcią zmiany płci
· ekshibicjonizm
o skłonność do pokazywania swoich narządów rodnych obcym ludziom
o podnieca i prowadzi do masturbacji
o reakcja osoby „świadka” powoduje dodatkowe podniecenie
· oglądactwo
o skłonność do oglądania ludzi uczestniczących w zachowaniach seksualnych
o z ukrycia, powoduje to podniecenie, satysfakcję seksualną , prowadzi do masturbacji
· pedofilia
o skłonność do aktywności seksualnej z dzieckiem
o dotyczy osób powyżej 16 roku życia, starszej od ofiary o minimum 5 lat
· sadomasochizm
o obejmuje praktyki seksualne z doświadczeniem (masochizm) lub sprawianiem (sadyzm) bólu, krępowania, upokorzenia
o powoduje pobudzenie i satysfakcję seksualną
o zagraża zdrowiu i życiu
· złożone zaburzenia preferencji seksualnych
o połączenie kilku
interwencja
· terapia behawioralna, psychodynamiczna, farmakologiczna
· trudne do wyleczenia, mają złożony charakter
5. Realizacja roli płciowej
Rola płciowa – sposób manifestowania się tożsamości płciowej
6. Dysfunkcje seksualne
Funkcjonowanie seksualne obejmuje:
· zdolność do przeżywania pragnień seksualnych
· zdolność do podniecania się (zakończone wzwodem, wytryskiem, lubrykacją)
· zdolność do przeżywania satysfakcji seksualne ( orgazm)
Zaburzenia w któreś ze sfer uznawane są za dysfunkcje seksualne. Wyklucza się te wywołane chorobą lub dysfunkcją organiczną.
PRZYCZYNY :
Biologiczne
· efekty chorób
· skutki procesu starzenia się
· przyjmowanie leków
· stosowanie używek
Psychospołeczne
· czynniki psychospołeczne działające w przeszłości oraz aktualne
TYPY DYSFUNKCJI :
· zaburzenia przeżywania pragnień seksualnych
a. brak potrzeb seksualnych
b. agresja seksualna (niechęć, unikanie)
c. brak radosnego przeżywania
d. nadmierne zainteresowanie zachowaniami seksualnymi
· zaburzenia podniecenia seksualnego
a. u kobiet
- nie odpowiednia reakcja genitalna w postaci braku lubrykacji i obrzmienia pochwy
b. u mężczyzn
- zaburzenia erekcji, nie zdolność do jej osiągnięcia i utrzymania
· zaburzenia orgazmu
- brak orgazmu po prawidłowej stymulacji pomimo pragnienia i pobudzenia
- zaburzenia wytrysku u mężczyzn, wytrysk przedwczesny, występowanie wytrysku przed rozpoczęciem współżycia lub natychmiast po, lub w sytuacji niewystarczającego wzwodu. Wytrysk opóźniony, występuje do długiej stymulacji, później niż mężczyzna sobie tego życzy
· zaburzenia bólowe
a. dyspareunia nieorganiczna, ból odczuwany podczas stosunku
b. pochwica nieorganiczna, skurcz mięśni pochwy utrudniający lub uniemożliwiający wprowadzenia członka do pochwy.
TERAPIA
Działania biomedyczne, farmakoterapia, ingerencja chirurgiczna, psychoterapia.
kornik.21