2 polska 26.10.2007.pdf

1945-1949

- po 1945 r. – odwoływanie się władzy do

sformułowań z lat 30.: upowszechnianie

edukacji artystycznej, powstawanie muzeów itp.

- W latach 30. artyści tworzą złożone postulaty,

dlatego rozważają stosunek do sztuki nowej,

powojennej władzy jako ewentualną szansę dla

sztuki.

- Problematyka udziału sztuki w nowej

rzeczywistości, a nie rozliczanie z wojną,

analiza wojennych doświadczeń, własnych

przeżyć.

TADEUSZ KULISIEWICZ

(1899 - 1988)

Od 1926 roku należał do RYTu . W latach 1933-1939 prowadził kursy rysunku w warszawskiej

Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Mieczysława Kotarbińskiego. Od 1946 roku był

profesorem ASP w Warszawie. Podróże odegrały ważną rolę w jego twórczości, zaowocowały

bowiem licznych cyklami rysunkowymi, które stanowiły artystyczną refleksję na temat

poznawanych kultur, miejsc i ludzi. Do 1939 roku Tadeusz Kulisiewicz wykonywał głównie

drzeworyty. Całą twórczość Kulisiewicza cechuje cykliczność. "...W całej mojej twórczości

zawsze mi chodziło o człowieka i jego otoczenie...". Podczas powstania warszawskiego spłonęła

pracownia artysty, a w niej cały jego dorobek artystyczny, w tym 70 desek drzeworytniczych. Po

wojnie Kulisiewicz nie powrócił już do grafiki, poświęcając się wyłącznie niemal rysunkowi.

Początkowo traktował tę technikę bardzo malarsko, operował światłocieniem, modelował plamę

barwną, stosował wyraźną perspektywę. Stopniowo redukował środki wyrazu i zastępował je

mistrzowsko prowadzoną kreską, raz ruchliwą, niespokojnie rozedrganą, innym razem spokojną,

płynną, sprowadzoną do czystego konturu. Artysta stosował linie i kreski o klasycznej prostocie

form i niezwykłej ostrości wyrazu. W jego pracach uderza szybkość rysunkowego gestu i

harmonia. Nieco później wypracował najbardziej charakterystyczny dla siebie motyw

stylistyczny - owal i miękkość. Kulisiewicz osiągnął w rysunku mistrzostwo operując wszystkimi

odcieniami wyrazu i ekspresji - od literacko - reportażowej notatki, szkicu, po liryczno -poetyckie

zarysy, impresje, wariacje. Dziś jego twórczość zaliczana jest do klasyki rysunku, a pojęcie

"kreski Kulisiewicza" stało się synonimem artystycznego kunsztu.

W 1945 roku artysta rysował zburzoną Warszawę, a powstałe prace zaprezentował we

wstrząsającym cyklu rysunków tuszem „Ruiny Warszawy 1945” na jednej z pierwszych

powojennych wystaw w warszawskim Muzeum Narodowym w 1947 roku. Sam Kulisiewicz tak

wspominał pracę nad tym cyklem:

"...Wypalone szkielety domów o kształtach tak fantastycznych, że nie pomyślałaby ich najbardziej

zuchwała wyobraźnia, rdzaworude wśród ciepłych tonów późnej jesieni, tworzyły krajobraz

jedyny w swoim rodzaju, pełen dramatycznego piękna i nie wiem czemu kojarzący się w mojej

pamięci z widzianą przed laty Wenecją. Wychodziłem wcześnie z domu, wracałem o zmierzchu i

nie mogąc się ani od tej Warszawy oderwać ani myśleć o czymkolwiek innym, rysowałem od razu

tam gdzie byłem. Tak powstał cykl złożony ze stu rysunków, notatek ołówkowych, które później

opracowałem piórem i pędzlem, tuszem i sepią...". W latach 50. rozpoczął się okres wielkich

podróży Kulisiewicza będących inspiracją do powstania nowych cykli rysunkowych.

Tadeusz Kulisiewicz "Kobieta z różańcem", 1931

Tadeusz Kulisiewicz | Ruiny Warszawy 1945 |

1945:

- cykl rysunków

- jego pracownia spłonęła ze wszystkimi

pracami w czasie Powstania Warszawskiego

- bezużyteczność języka artystycznego wobec

tego, co właśnie się stało: widzi śmierć swojej

sztuki i bezużyteczność tej sztuki

Tadeusz Kulisiewicz | Ruiny Warszawy | 1945

BRONISŁAW LINKE

(1906-1962)

Jako dziecko widział przerażające sceny podczas rewolucji lutowej, ofensywy

niemieckiej i walk o wyzwolenie Estonii. Przeżycia te w dramatyczny sposób

wpłynęły na jego wyobraźnię, sprawiając, że do końca życia uprawiał sztukę

zaangażowaną, o silnym wydźwięku moralistycznym. Należał do "Loży

Wolnomalarskiej" i po wojnie do grupy "Powiśle". Był artystą pracującym cyklami.

Przyjaźnił się ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem, z którym odbył podróż na

Śląsk. Efektem podróży był cykl trzydziestu prac pt. Śląsk . Po powrocie do

Warszawy namalował swój najsłynniejszy cykl "Kamienie krzyczą" (1946-56).

Była to przerażająca wizja ruin stolicy. Reprodukcje prac z tego cyklu zostały

wydane w albumie Kamienie krzyczą ze wstępem Marii Dąbrowskiej, wydanym w

1959 r. W okresie powojennym rzadko wystawiał swoje dzieła, ponieważ jego

sztuka nie przystawała do ówczesnej rzeczywistości.

Twórczość Linkego bywa trafnie określana jako realizm metaforyczny. Istotą jego

sztuki jest wizualizacja czyli obrazowanie metafor literackich. Kompozycja jego

obrazów, a także sposób konstruowania cyklów ma wybitnie narracyjny charakter.

Większość jego prac to prace na papierze. Artysta chętnie łączył akwarelę, gwasz,

kredki, ołówek i tusz, często drapał i wycierał powierzchnię papieru, stosował

collage.

Bronisław Linke „Autobus” 1961

Bronisław Linke | Kamienie krzyczą | 1946-56:

- Antropomorficzne i metaforyczne wizje ruin

- surrealizm + cierpienie

Bronisław Linke | Kamienie krzyczą | 1946-56

LEONARD SEMPOLIŃSKI

(1902 - 1988)

Oficjalną karierę fotograficzną rozpoczął w roku 1938, biorąc udział w

zorganizowanej przez Jana Bułhaka wystawie "Piękno Wilna i Ziemi Wileńskiej" . II

wojnę światową przeżył w Warszawie, a powstanie warszawskie na Starym

Mieście. 10 lutego 1946 roku w mieszkaniu Sempolińskiego przy ulicy Walecznych

27 na Saskiej Kępie zawiązał się Polski Związek Artystów Fotografików,

przekształcony później w ZPAF . W roku 1947 Leonard Sempoliński założył Polskie

Towarzystwo Fotograficzne.

W swojej karierze fotograficznej podejmował różną tematykę: tworzył

dokumentację fotograficzną wielu miast i ich okolic, realizował cykle

krajobrazowe, zajmował się fotografią reportażową, eksperymentalną i artystyczną.

W fotografii był zwolennikiem realizmu, stawiając przed nią zadanie odtwarzania

świata takim, jakim jest. Największy rozgłos przyniosła mu jego pierwsza

indywidualna wystawa z roku 1969, prezentująca cykl fotografii ruin Warszawy,

zrealizowana w ramach obchodów 25-lecia PRL. Kontrapunktem dla niej stał się

cykl ilustrujący odbudowywaną i budowaną na nowo Warszawę: Stare Miasto,

MDM, Pałac Kultury.

Leonard Sempoliński „Brukarze (szkic MDM)” 1952

Leonard Sempoliński | Ruiny Warszawy | 1945:

- obrazy jej zniszczenia

- pogranicza dokumentu i przejmującej kreacji

Leonard Sempoliński | Ruiny Warszawy | 1945

Leonard Sempoliński | Ruiny Warszawy | 1945:

- dramatyzm przez kadrowanie

EMIGRACJA

JÓZEF CZAPSKI

(1896-1993)

W roku 1924, wraz z m.in. Janem Cybisem, Arturem Nachtem-Samborskim, Piotrem

Potworowskim, Czapski wyjechał do Paryża, a grupa znana była odtąd pod nazwą KOMITET

PARYSKI . Pobyt we Francji rozpoczęły gruntowne studia muzealne dawnego malarstwa. Kultem

otoczyli zwłaszcza twórczość Paula Cézanne'a. Kilka lat później, w 1931 roku, Czapski wrócił do

Polski. W 1946 osiadł we Francji, gdzie związał się ze środowiskiem Instytutu Literackiego.

Wraz z Jerzym Giedroyciem i Gustawem Herlingiem-Grudzińskim współuczestniczył w jego

zakładaniu (zamieszkał w podparyskiej siedzibie redakcji w Maisons-Laffitte). W ciągu

następnych dziesięcioleci bywał komentatorem politycznym na łamach miesięcznika

" Kultura " (" kajety ").

O niejednorodności jego twórczości zadecydowały rozmaite inspiracje, a temperament malarza

od samego początku skłaniał go do przekraczania dogmatycznych zasad zaszczepionych

kapistom przez Cybisa. Bliżsi stali mu się mistrzowie ekspresji (Chaim Soutine, Nicolas de

Stäel), którzy kładli nacisk nie na samoistne wartości koloru, ale na jego wewnętrzną siłę. Dla jej

wydobycia Czapski obrysowywał konturem plamy żywych, jaskrawych barw, wprowadzał

dysonanse. Wyrazistość obrazów podkreślała też kompozycja: zwykle swobodna, otwarta, ze

śmiałym kadrowaniem, a także deformacja: niezwykle swobodna, niekiedy wręcz groteskowa,

będąca efektem skrótowego traktowania elementów, zwłaszcza postaci ludzkich. Po wojnie

jednym z głównych motywów twórczości artysty był zwykły, szary, często stary i biedny

człowiek, samotny w zgiełku wielkiego miasta. Często jednak egzystencjalny wyraz i tkliwość, z

jaką Czapski traktował bohaterów, schodziły na dalszy plan wobec impetu, z jakim stosował

śmiałe układy kompozycyjne i dosadne zestawienia barwne.

Józef Czapski „Chłopiec przed De Staëlem” 1981

Józef Czapski | Podwórko | ??????????????:

- Jego sztuka w kraju objęta zakazem – dlatego

nieznana i w zasadzie nie wchodząca w sztukę

polską tego czasu.

SASZA BLONDER

(1909-1949)

W 1933 został współzałożycielem awangardowej GRUPY KRAKOWSKIEJ . Okres

II wojny światowej spędził we Francji angażując się w działalność ruchu oporu. Od

1942 występował pod przybranym nazwiskiem André Blondel.

Na młodzieńczą twórczość Blondera oddziałała sztuka École de Paris, przede

wszystkim dzieła Chaima Soutine'a, Marca Chagalla i Amadeo Modiglianiego. W

kompozycjach zbliżonych do abstrakcji aluzyjnej gęsta sieć przenikających się,

drobnych form sugerujących ludzkie sylwetki, wypełnia cały kadr obrazu.

Przestrzeń traktowana jest tu w sposób nieciągły; addytywne spiętrzenie planów

kompozycyjnych przywołuje na myśl zarówno reguły sztuki prymitywnej jak i

estetyczną teorię "strefizmu" Leona Chwistka. W 1934 istotną rolę w jego

twórczości zaczęła odgrywać technika akwarelowa i gwasz. Stosował, zwłaszcza w

studiach portretowych, barwy nasycone - głębokie czerwienie, mocne błękity i

ciemne zielenie. W 1937 zachwycił się w Paryżu malarstwem Pierre'a Bonnarda.

Sasza Blonder „Portret kobiety” 1944

Sasza Blonder | Kawiarnia | 1946:

- ekspresjonizm

- twórczość nieobecna w świadomości krajowej

- Paryskie podwórka – prymitywizm

JANKIEL ADLER

(1895-1949)

W 1918 roku mieszkając w Warszawie, nawiązał kontakt z grupą żydowskich

artystów JUNG IDYSZ ukonstytuowaną w Łodzi.

W latach 1924-26 pod wpływem kubizmu syntetycznego zarysowywał postacie na

tle przecinających się płaszczyzn o zróżnicowanej kolorystyce i fakturze. Często

powracającym tematem były epizody z życia wschodnioeuropejskich Żydów.

W przedstawieniach wyolbrzymionych postaci o masywnych proporcjach ujętych

niemal monochromatycznie nawiązywał do obrazów Pabla Picassa z okresu

klasycznego. Wymowa sztuki Adlera z lat 30. pokrewna była ideologii niemieckiej

Nowej Rzeczowości. W latach 40. powrócił do formuły wielkoformatowych

obrazów figuralnych z lat 20., do wymownych gestów, wyszukanych póz i typizacji

postaci. Często sprowadzał kompozycję obrazu do kształtu elipsy. Artysta aluzyjnie

oddawał kształty, kompozycje sprowadzał do przenikających się płaszczyzn

barwnych pociętych siecią mocnych, ciemnych konturów. Świetliste, głębokie

barwy nabrały tu połysku emalii.

Jankiel Adler „Moi Rodzice” 1921

Jankiel Adler | Treblinka | 1948:

- współuczestnik awangardy, nie powrócił z

Anglii

Jankiel Adler | Zniszczenie | 1943

PIOTR POTWOROWSKI

(1898-1962)

Znalazł się w gronie studentów Pankiewicza, którzy pod jego patronatem i opieką utworzyli

grupę zwaną od tej pory KOMITETEM PARYSKIM (" kapiści "): w roku 1924 młodzi malarze

znaleźli się w stolicy Francji.. Potworowski uczęszczał do pracowni Légera. W latach 1928-29

przebywał w Wielkiej Brytanii.

Istotną rolę w uformowaniu się indywidualnego charakteru sztuki Potworowskiego odegrały też

częste pobyty w Kornwalii, gdzie znajdowała się jego pracownia i miała siedzibę Grupa St. Ives ,

skupiająca poszukujących artystów angielskich. Malarz powrócił do Polski dopiero w okresie

"odwilży", w 1958 roku. Został profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w

Gdańsku i w Poznaniu. Na jego obecność żywo reagowali zarówno pedagodzy, jak studenci.

Przede wszystkim dlatego, że był malarzem bez PRL-owskiej przeszłości, nie obciążonym

krajowymi rozterkami i - niekiedy - bolesnymi potknięciami wielu artystów, którzy mieli za sobą

doświadczenia związane z realizmem socjalistycznym. Nie narażony na pułapki ideologii, żyjący

z dala od tutejszych problemów, mający stały kontakt ze sztuką światową, pojawił się w Polsce

trochę jak przybysz z innego świata - wolnego nie tylko politycznie, ale przede wszystkim

pełnego artystycznych swobód, nie ograniczanych pozaartystycznymi naciskami.

Dorobek malarski Potworowskiego pozostaje jednym z najciekawszych dokonań polskiej sztuki

powojennej, a zarazem jednym z najbardziej samodzielnych przykładów kapizmu. Szczególne

piętno odcisnęła na jego sztuce znajomość z Cybisem, który go uwrażliwił na barwę. Stopniowo,

ale konsekwentnie Potworowski odchodził od tematyczności, która charakteryzowała sztukę

wielu jego kolegów z Komitetu Paryskiego . Główny obszar jego zainteresowań - pejzaż - z

czasem coraz bardziej pozostawał wyłącznie punktem wyjścia dla kompozycji, jej początkiem,

źródłem, a nie motywem. Malarz starał się bowiem koncentrować na tym, co sprawia, że kawałek

płótna staje się obrazem - na wzajemnych układach plam barwnych. Materią sztuki

Potworowskiego mniej była otaczająca rzeczywistość, a znacznie bardziej kolor.

Piotr Potworowski „Wnętrze lasu, Kornwalia”, 1952

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: