MORFOLOGIA GRAMATYKA WSPӣCZESNEGO J�ZYKA POLSKIEGO MORFOLOGIA POD REDAKCJ� RENATY GRZEGORCZYKOWEJ ROMANA LASKOWSKIEGO HENRYKA WR�BLA Wydanie trzecie, poprawione i j ; ;,"�' -bi -M WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 1999 - D t) Ok�adk� projektowa� JACEK TUKENDORF Redaktorzy MAGDALENA SAWICKA, LIDIA WI�NIAKOWSKA Redaktor techniczny STANIS�AWA RZEPKOWSKA j l).- Copyright � by Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa 1998 ISBN 83-01-12829-1 Wydawnictwo Naukowe PWN SA 00-251 Warszawa, ul. Miodowa 10 tel.: (0-22) 695-43-21; faks: (0-22) 826-71-63 e-mail: pwn@pwn.com.pl http://www.pwn.com.pl Wydawnictwo Naukowe PWN SA Wydanie trzecie, poprawione Arkuszy drukarskich 18,0 Sk�ad: Fototype, Warszawa Druk uko�czono w sierpniu 1999 r. Druk i oprawa: Rzeszowskie Zak�ady Graficzne Zam. 3995/99. . ,�'*�� ,1 ':nn <,Vt,ti -f r "�'M-I.' >./';"-M Vit*("{ SPIS TRE�CI 'TV. S�OWOTW�RSTWO '' '^ � � * f;' � i ." ?" PROBLEMY OG�LNE S�OWOTW�RSTWA o � Renata Grzegorczykowa, Jadwiga Puzynina 1. Wyraz motywowany i jego cz�ony sk�adowe...................... 361 1.1. Przedmiot s�owotw�rstwa............................. 361 1.2. Cz�ony derywatu.................................. 363 1.3. Alternacje tematowe................................ 364 1.4. Typy podstaw s�owotw�rczych.......................... 364 2. Formanty s�owotw�rcze, ich budowa i typy....................... 365 2.1. Poj�cie formantu.................................. 365 2.2. Typy formant�w.................................. 366 2.2.1. Formanty afiksalne............................. 366 '�:'�"�- 2.2.2. Formanty paradygmatyczne........................ 367 2.2.3. Formanty alternacyjne........................... 368 2.2.4. Formanty prozodyczne........................... 369 2.3. Og�lne zestawienie formant�w.......................... 369 3. Pochodno�� znaczeniowa derywat�w........................... 370 4. Problem ustalania funkcji formant�w.......................... 372 4.1. Znaczenie jednostkowe formant�w........................ 373 4.2. Znaczenie inwariantne formant�w......................... 373 4.3. Znaczenie kontekstowo-inwariantne formant�w.................. 373 4.4. Znaczenie fakultatywne wyst�puj�ce seryjnie................... 374 4.5. Fakultatywnie wyra�ane podstawowe poj�cia semantyki i sk�adni........ 374 5. Klasyfikacja derywat�w ze wzgl�du na funkcje formant�w............... 375 6. Funkcje formant�w a role argument�w......................... 377 7. Poj�cie znaczenia s�owotw�rczego, warto�ci kategorialnej, kategorii s�owotw�rczej i typu s�owotw�rczego.................................. 383 8. Produktywno��, kategorialno�� i regularno�� znaczeniowa derywat�w 9. Problem kierunku motywacji i wielomotywacyjno�ci......... 10. Uk�ad i spos�b opisu materia�u w cz�ci szczeg�owej........ 384 385 387 RZECZOWNIK Renata Grzegorczykowa, Jadwiga Puzynina 1. Charakterystyka og�lna derywat�w rzeczownikowych ............... 389 1.1. Formanty rzeczownikowe ........................... 389 1.2. Kategorie s�owotw�rcze rzeczownik�w polskich ............... 390 2. Derywaty odczasownikowe .............................. 393 2.1. Nazwy czynno�ci, proces�w i stan�w ..................... 393 2.2. Nazwy subiekt�w czynno�ci, proces�w i stan�w ............... 398 2.3. Nazwy obiekt�w czynno�ci .......................... 405 2.4. Nazwy wytwor�w czynno�ci i proces�w ................... 408 2.5. Nazwy �rodk�w czynno�ci ........................... 410 2.6. Nazwy miejsc .................................. 413 2.7. Nazwy temporalne ............................... 414 2.8. Nazwy sposobowe ............................... 415 2.9. Nazwy ilo�ciowe ................................ 415 2.10. Nazwy zjawisk charakteryzowanych przez czynno�ci, procesy i stany . . . 416 3. Derywaty odprzymiotnikowe ............................. 416 i 3.1. Nazwy abstrakcyjnych cech, tzw. nomina essendi .............. . . 416 i. 3.2. Nazwy subiekt�w (nosicieli) cech ....................... . . 418 f 3.3. Nazwy zjawisk charakteryzuj�cych si� obecno�ci� cechy .......... 421 4. Derywaty odrzeczownikowe ............................. . . U 421 4.1. Derywaty modyfikacyjne ............................ 422 �' 4.1.1. Nazwy �e�skie (od m�skich) i m�skie (od �e�skich) ........ 422 V 4.1.2. Nazwy deminutywne .......................... 425 ' !' 4.1.3. Nazwy augmentatywne ........................ 427 .U 4.1.4. Nazwy ekspresywne .......................... 427 '.0> 4.1.5. Nazwy istot m�odych ......................... 429 ', 5f 4.1.6. Nazwy gatunkowe ............................ 430 4.1.7. Derywaty modyfikacyjne prefiksalne ................. 430 41 4.2. Derywaty mutacyjne .............................. 433 ;j. 4.2.1. Nazwy subiekt�w przy nie wyra�onym predykacie ......... 433 4.2.2. Nazwy obiekt�w i rezultat�w przy nie wyra�onym predykacie . . . 445 1 . 4.2.3. Nazwy �rodk�w czynno�ci ...................... 446 V-'s: 4.2.4. Nazwy materia�owe .......................... . . 447 pp i' 4.2.5. Nazwy miejsc ............................. 447 .r.;* 4.2.6. Nazwy temporalne ........................... 448 �-U 4.2.7. Nazwy cech ilo�ciowych ....................... 448 i.r?; 4.2.8. Nazwy zjawisk charakteryzowanych przez relacj� do przedmiotu . . 448 ;��;'? 4.2.9. Nazwy abstrakcyjnych cech, czynno�ci, stan�w ........... 449 4.2.10. Derywaty mutacyjne prefiksalne ................... 450 5. Derywaty od wyra�e� przyimkowych ........................ 451 '> 5.1. Budowa formalna derywat�w od wyra�e� przyimkowych .......... 452 5.2. Struktura semantyczna derywat�w od wyra�e� przyimkowych ....... 454 VI 6. Rzeczowniki z�o�one..................... 6.1. Z�o�enia w�a�ciwe................... 6.1.1. Charakterystyka formalna z�o�e�....... 6.1.2. Struktura semantyczna z�o�e�......... 6.2. Z�o�enia jednostronnie motywowane i quasi-z�o�enia PRZYMIOTNIK Krystyna Kallas 1. Charakterystyka og�lna derywat�w przymiotnikowych . . . 2. Derywaty odczasownikowe........................... 2.1. Wprowadzenie .............................. 2.2. Przymiotniki niepredyspozycyjne.................... i 2.2.1. Okre�lany rzeczownik pe�ni funkcj� subiektu......... 2.2.2. Okre�lany rzeczownik pe�ni funkcj� obiektu.......... ' 2.2.3. Okre�lany rzeczownik nazywa narz�dzie czynno�ci...... 1 2.2.4. Okre�lany rzeczownik w roli lokatywnej lub temporalnej . . . 2.2.5. Okre�lany rzeczownik w roli skutku lub przyczyny czynno�ci 2.2.6. Relacja mi�dzy dwoma predykatami.............. 2.3. Przymiotniki predyspozycyjne...................... � 2.3.1. Przymiotniki potencjalne.................... ? 2.3.2. Przymiotniki habitualne..................... 2.3.3. Przymiotniki kwantytatywne i oceniaj�ce............ 2.4. Charakterystyka formant�w....................... 3. Derywaty odrzeczownikowe............................... 3.1. Og�lna charakterystyka............................... 3.1.1. Przymiotniki transpozycyjne i mutacyjne; relacyjne i jako�ciowe .... 3.1.2. Znaczenia kontekstowe. Trzy typy relacji semantycznych........ 3.1.3. Zakres i spos�b prezentacji materia�u................... 3.2. Przegl�d r�l semantycznych wyra�anych przez u�ycia przymiotnik�w odrzeczow-nikowych...................................... 3.2.1. U�ycia subiektowe............................. 3.2.2. U�ycia obiektowe............................. 3.2.3. U�ycia posesywne, inaczej dzier�awcze................. ' 3.2.4. U�ycia instrumentowe........................... 3.2.5. U�ycia materia�owe............................ 3.2.6. U�ycie przymiotnika wskazuj�ce na wytw�r............... 3.2.7. U�ycia genetyczne............................. 3.2.8. U�ycia przymiotnika wskazuj�ce na element zbioru, zwane syngulatyw-nymi .................................... 3.2.9. U�ycia przymiotnika wskazuj�ce na ca�o�� w relacji do cz�ci..... 3.2.10. U�ycia przymiotnika wskazuj�ce na cz�� w relacji do ca�o�ci, zwane partytywnymi................................ 3.2.11. U�ycia charakterystyczne konkretne................... VJ �' 3.2.12. U�ycia charakterystyczne abstrakcyjne.................. ' 3.2.13. U�ycia por�wnawcze, zwane symilatywnymi.............. 3.2.14. U�ycia zakresowe............................. 3.2.15. U�ycia limituj�ce............................. 3.2.16. U�ycia lokatywne - miejscowe i kierunkowe.............. 3.2.17. U�ycia temporalne............................. 3.2.18. Przymiotniki czynno�ciowe, procesualne i stanowe........... 3.3. Charakterystyka formant�w............................ 3.3.1. Zas�b formant�w i ich produktywno��.................. 455 457 457 459 464 469 471 471 474 474 475 475 476 476 477 477 478 479 479 480 482 482 482 483 484 485 485 485 486 487 487 487 487 488 488 488 488 489 489 490 491 492 492 493 494 494 f i 3.3.2. Brak specjalizacji znaczeniowej formant�w............... 495 3.3.3. Regu�y doboru formant�w......................... 498 3.3.4. Przymiotniki wsp�podstawowe...................... 499 4. Derywaty od wyra�e� przyimkowych..................
kama2e