SKŁADNIKI BUDOWY CIAŁA LUDZKIEGO: KOMÓRKA - jest to podstawowa, jednostka· funkcjonalna i strukturalna organizmu. Wyróżniamy w niej jądro, błonę komórkową i protoplazmę. W komórce zachodzi proces metabolizmu – materiały odżywcze przerabiane są na produkty niezbędne organizmowi do życia, a niepotrzebne produkty wydalane. tworzą tkankę. TKANKA - są to grupy komórek o wspólnym· pochodzeniu, podobnej budowie i czynnościach jakie spełniają w organizmie. Wyróżniamy kilka rodzajów tkanek:- łączna tworzy kości, chrząstki, ścięgna, tkankę tłuszczową i podskórną, krew,- nabłonkowa wyściela ściany przewodów i jam wewnątrz ciała oraz pokrywa ciało,- mięśniowa tworzy mięśnie szkieletowe (powodujące jego ruchy zgodnie z wolą człowieka) i mięśnie gładkie (niezależne od woli człowieka),- nerwowa odbiera bodźce zewnętrzne i z narządów wewnętrznych, NARZĄDY – tkanki łączą się w większe zespoły przystosowane do· pełnienia konkretnych czynności w organizmie. Mają określony kształt wygląd i położenie. Poszczególne narządy spełniają tylko zadania odcinkowe, współdziałają z innymi narządami w spełnianiu swoich czynności, UKŁAD NARZĄDÓW - zespół· narządów, które uczestniczą w określonej czynności organizmu.Istotą normalnego działania organizmu jest wzajemna zależność komórek, tkanek, narządów i ich układów przy nadrzędnej roli układu nerwowego, który wiąże wszystkie składniki, koordynuje ich działanie łączy organizm ze światem zewnętrznym. DZIAŁANIE I SKŁAD UKŁADÓW NARZĄDÓWUKŁAD KOSTNO-STAWOWYFunkcje układu:- jest podporą dla miękkich części ciała,- osłania ważne i wrażliwe na urazy narządy wewnętrzne,- jest miejscem przyczepu mięśni.W jego skład wchodzą:- kości – twarde i częściowo sprężyste twory o różnym kształcie. Składają się z jednolitej warstwy zewnętrznej, czyli istoty kości i wewnętrznej – istoty gąbczastej. Dzielimy je na 3 grupy: długie (np. kończyn), wielokształtne (np. kręgi) i płaskie (np. łopatka).W kościach występuje tkanka krwiotwórcza – szpik kostny. Dorosły człowiek ma 206 kości. Są one wytrzymałe na zgniatanie, ale mniej na wyginanie. Największa wytrzymałość kości przypada na 25-40 rok życia. Z upływem lat maleje wytrzymałość kości co jest związane z ubytkiem składników mineralnych.- chrząstki – sztywne i elastyczne tkanki, tworzące niektóre części szkieletu np. część żeber, nosa, wzmocnienie tchawicy, i pokrywają powierzchnie stawowe kości,- stawy – połączenia ruchowe – połączenia miedzy kośćmi umożliwiające ruch przy udziale mięśni. Staw jest otoczony torebką stawową wytwarzającą stawową, - więzadła – mocne elastyczne pasma lub błony łączące kości w stawie.UKŁAD KRĄŻENIAJego zadaniem jest dostarczanie poprzez krew składników odżywczych i tlenu komórkom oraz odprowadzanie z CO i zbędnych produktów przemiany materii. W skład układu krążenia wchodzą:- serce – narząd mięśniowy powodujący ruch krwi w naczyniach krwionośnych. Składa się z dwóch komór i dwóch przedsionków. Prawa komora i prawy przedsionek prowadzą krew do serca. Lewa komora i lewy przedsionek prowadzi krew od serca. Między komorami i przedsionkami znajduje się przegroda prowadząca krew tylko w jednym kierunku. Praca serca polega na rytmicznych skurczach i rozkurczach mięśnia przepompowującego krew,- tętnice – naczynia krwionośne prowadzące krew od serca, doprowadzają ją do wszystkich komórek . Ich ściany są sprężyste i kurczliwe. Tętnice dzielą się na coraz mniejsze tętniczki, aż do naczyń włosowatych. - naczynia włosowate – najmniejsze i najwęższe naczynia krwionośne. Powstają z podziału tętniczek, przechodzą w małe żyłki. Krew płynąca naczyniami doprowadza do komórek tlen, a pobiera CO i substancje trujące.- żyły – naczynia krwionośne odprowadzające krew z tkanek do serca. Tworzą się z połączenia naczyń włosowatych. Ciśnienie i szybkość krwi w żyłach są niewielkie, ich ściany są cienkie i wiotkie. Występują zastawki uniemożliwiające się cofanie krwi.- naczynia i węzły chłonne – są skupiskami tkanki limfatycznej , gdzie powstają limfocyty – krwinki białe, a także biologicznym filtrem oczyszczającym limfę z ciał obcych.W pracy serca wyróżniamy 3 fazy stale powtarzającego się cyklu. Krew wypełnia przedsionki. Następuje skurcz przedsionków, krew przechodzi do komór, a przedsionki przyjmują nową porcję krwi. Potem następuje skurcz komór. Krew zostaje wytłoczona do tętnic. Komory rozkurczają się. Ostatnia faza to krótki odpoczynek przedsionków o komór. Podczas jednego cyklu krew przepływa przez serce dwa razy. Związane jest to z istnieniem dwóch obiegów – małego (krew wychodzi z prawego przedsionka idzie do płuc, pobiera tlen i oddaje CO i wraca do serca, do lewego przedsionka) i dużego ( krew z lewego przedsionka doprowadza tlen do wszystkich komórek ciała i pobiera CO i płynie do prawego przedsionka).UKŁAD ODDECHOWYDostarcza on organizmowi niezbędny do przeżycia tlen i odprowadza szkodliwy CO . W skład układu wchodzą:- jama nosowa – obejmuje przedsionek nosa, przegrodę nosową i przewody jamy nosowej. Budowa nosa zapewnia oczyszczanie, nawilżanie i ogrzewanie lub oziębianie wdychanego powietrza dzięki dużemu ukrwieniu błony śluzowej,- gardziel – skrzyżowanie dróg oddechowych i pokarmowych. Dzieli się na część nosową, ustną i krtaniową. Nozdrza tylne przez które przechodzi powietrze z jamy nosowej do gardzieli,- krtań – szkielet krtani utworzony jest z chrząstek, mięśni i błony śluzowej. Nagłośnia zamyka od góry krtań podczas połykania pokarmu, potem odchyla się do góry. Część środkowa krtani to głośnia, której więzadła drgając wytwarzają dźwięk.- tchawica – wnętrze tchawicy jest pokryte błoną śluzową. Nabłonek migawkowy tchawicy umożliwia wydalanie zanieczyszczeń powietrza nie zatrzymanych w jamie nosowej.- oskrzela – doprowadzają i odprowadzają powietrze z płuc. Dwa oskrzela dzielą się na oskrzela płatowe i segmentowe. Wyścielone błoną śluzową i wzmocnione chrząstkami. - płuca – położone w klatce piersiowej, od jamy brzusznej oddzielone przeponą. Do płuc wchodzą oskrzela główne, które rozgałęziają się na coraz drobniejsze oskrzeliki, aż do malutkich pęcherzyków płucnych. Są narządami o budowie zrazikowo – pęcherzykowej. Dzielą się na płaty prawe na trzy, a lewe na dwa. Wpłatach wyróżnia się segmenty, do których dochodzą oskrzeliki przechodzące w pęcherzyki. W płucach znajduje się ich setki milionów. Oplecione są cienką siecią naczyń krwionośnych. Powierzchnia oddechowa wynosi 100 m.- opłucna – cienka błona surowiczna okrywająca płuca, wyściela wnętrze klatki.Oddychanie przebiega w dwóch fazach:- wdechu – wywołany skurczem mięśni, powoduje zwiększenie wymiarów klatki piersiowej, obniżenie ciśnienia w jej wnętrzu i wsysanie powietrza do niej. W wyniku różnicy ciśnień następuje wymiana gazowa. Tlen przechodzi z pęcherzyków do krwi, a z krwi pobierany jest CO .- wydech – spowodowany rozkurczem mięśni oddechowych. Powietrze zostaje wypchnięte z klatki piersiowej na zewnątrz. Na proces oddychania ma wpływ układ nerwowy. Impulsy z tego układu pobudzają mięśnie układu oddechowego.. Proces oddechowy może być pobudzony z zewnątrz przez podrażnienie receptorów, np. amoniakiem.UKŁAD POKARMOWYPrzystosowuje pobrany pokarm do potrzeb organizmu.Układ pokarmowy składa się z:- jama ustna – narząd wprowadzający pokarm do organizmu. Składa się z przedsionka i jamy ustnej właściwej. Do jamy ustnej dochodzą gruczoły ślinowe. Do przeżuwania pokarmu służą zęby. DO mieszania i połykania pokarmu służy język.- gardziel – przechodzi w przełyk. W ścianie gardzieli znajdują się mięśnie unoszące i zwężające ją, mają znaczenie przy połykaniu pokarmów,- przełyk – łączy gardziel z żołądkiem, w swym przebiegu ma kilka zwężeń,- żołądek – zbudowany z kilku warstw mięśni, łączy się z przełykiem wpustem, a z jelitem odźwiernikiem. Śluzówka żołądka zawiera liczne gruczoły wytwarzające m.in. enzymy trawienne. Dzięki unerwieniu żołądek kurczy się i rozkurcza niezależnie od naszej woli. Dzięki tym ruchom pokarm zostaje wymieszany z sokiem żołądkowym i przesunięty do odźwiernika.- jelito cienkie – składa się z dwunastnicy, jelita czczego i krętego. Do dwunastnicy dochodzi przewód żółciowy. Błona śluzowa jelita cienkiego ma liczne fałdki zwiększające powierzchnie wchłaniania pokarmów.,- jelito grube – składa się z jelita ślepego zakończonego wyrostkiem robaczkowym, okrężnicy i odbytnicy,- wątroba – największy gruczoł ludzki. Komórki wątroby wytwarzają żółć niezbędną do trawienia pokarmów. Odgrywa ważną rolę przy zobojętnianiu jadów. Bierze udział przy syntezie białek, magazynuje węglowodany.- trzustka – gruczoł wydzielający sok trzustkowy, zawierający fermenty do trawienia węglowodanów, białek i tłuszczów. Z sokiem żółciowym powoduje trawienie wszystkich części składowych pokarmów.Trawienie rozpoczyna się w jamie ustnej, gdzie trawieniu ulega cukry i pokarm zostaje rozdrobniony. Potem w żołądku wraz z sokiem żołądkowym przechodzi do jelita cienkiego. W dwunastnicy pokarm zostaj e całkowicie przygotowany do wchłonięcia, które odbywa się w dalszym odcinku jelita cienkiego. Proces trawienia ulega zatrzymaniu w jelicie grubym. Tam z nie wchłoniętych substancji formułuje się kał.INNE UKŁADY NARZĄDÓWWyróżnia się jeszcze inne układy narządów:- ruchu – mięśnie i inne narządy pomocnicze do poruszania,- moczowo – płciowy,- nerwowy,- narządy zmysłów i skóraBez ich czynności człowiek również nie mógłby żyć. Układy narządów człowieka...
· Szkielet, układ kostny, szkieletowy - kości czaszki, kręgi, klatki pierśiowej, kończyny dolnej i górnej.
· Mózg, mózgowie - schematy: podstawa mózgu, przekrój strzałkowy, strona boczna, nerwy czaszkowe, móżdżek, nerw wzrokowy, okoruchowy, przysadka, konar mózgu, most, nerw węchowy, wzrokowy, okoruchowy, bloczkowy, trójdzielny, odwodzący, twarzowy, przedsionkowo-ślimakowy, językowo-gardłowy, błędny, dodatkowy, podjęzykowy.
· Mięśnie, układ mięśniowy - mięśnie grzbietu, jamy brzusznej, udowe, czworoboczny, trójgłowy ramienia, obły większy, mniejszy, zębaty, skośny brzucha, prosty, dwugłowy, biceps, naprężacz powięzi szerokiej, naramienny, pośladkowy, podgrzebieniowy.
· Układ pokarmowy - język, jama ustna, zęby, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, kosmki jelitowe, ściana żołądka.
· Układ oddechowy - jama nosowa, chrząstki nosa, krtań i tarczyca, jama krtani, krtań, tchawica i oskrzela, rozdwojenie tchawicy, dolne drogi oddechowe, płuco prawe, płuco lewe, grono.
· Układ krwionośny - mały i duży obieg, serce, śródsierdzie, naczynia wieńcowe, układ chłonny, tętnice.
· Układ moczopłciowy, rozrodczy, moczowy, płciowy - męski, żeński, nerki w jamie brzusznej, nerka, (przekrój), piramida nerkowa, nerki i nadnercza, narządy płciowe żeńskie, narządy płciowe żeńskie, jądro i najądrze, (przekroje
Układ szkieletowy (Szkielet) zbudowany jest głównie z kości i chrząstki. Kościec człowieka składa się z przeszło 200 kości. Szkielet człowieka zgodnie z ogólnym podziałem jego ciała można podzielić na:1) szkielet osiowy:- czaszka- kręgosłup- klatka piersiowa2) szkielet kończyn- kości obręczy barkowej- kości obręczy miednicowej- kości kończyn.
Czaszka składa się z dwóch ściśle ze sobą połączonych części:- mózgoczaszki - puszka kostna osłaniająca mózgowie. Puszkę kostną tworzą: kość czołowa, dwie kości ciemieniowe, dwie kości skroniowe, kość potyliczna, kość klinowa i kość sitowa.- trzewioczaszki - składa się z licznych kości twarzowych. W jej skład wchodzą parzyste kości: szczęki górnej, jarzmowe, łzowe, nosowe, podniebienne i małżowiny nosowe dolne oraz nieparzyste kości: szczęka dolna (jedyna ruchoma kość twarzy) i lemiesz.
Kręgosłup utworzony jest z 33 lub 34 kości zwanych kręgami. Jest on osią główną całego ciała. W poszczególnych kręgach wyodrębnić można dwie zasadnicze części:- przednią - trzon- tylną - łuk kręguPołączenie łuku i kręgu tworzy otwór kręgowy. Z przylegających do siebie otworów kręgowych powstaje kanał kręgowy dla rdzenia kręgowego, który w obrębie czaszki przechodzi w rdzeń przedłużony.
Kręgosłup dzieli się na następujące odcinki:- odcinek szyjny, składa się z 7 ruchomych kręgów szyjnych- odcinek piersiowy, złożony z 12 ruchomych kręgów piersiowych- odcinek lędźwiowy, złożony z 5 ruchomych kręgów lędźwiowych- odcinek krzyżowy, złożony z 5 zrośniętych ze sobą kręgów w kość krzyżową, która łączy się z kośćmi miednicznymi i zamyka od tyłu jamę miedniczną.- odcinek guziczny (ogonowy), 4-5 kręgów zrośniętych w pojedynczą kość ogonową (guziczną). U człowieka ma postać szczątkową.
Klatka piersiowa składa się z:- żeber - 12 par: 7 pierwszych par żeber, bezpośrednio połączonych z mostkiem (swoimi chrząstkami) określa się żebrami prawdziwymi; 5 par żeber dolnych nazwane są rzekomymi; ostatnie dwie pary żeber rzekomych to żebra wolne (nie mają łączności z pozostałymi żebrami i są znacznie krótsze)- mostka - zamykającego klatkę piersiową od przodu. Jest płaską, nieparzystą kością. Odróżniamy w nim trzy odcinki: rękojeść, trzon, wyrostek mieczykowaty.- części piersiowej kręgosłupa - 12 kręgów piersiowych
Obręcz barkowa. Szkielet obręczy barkowej składa się z:- łopatki - kość płaska w kształcie trójkąta- obojczyka - kość długa, wygięta w kształcie litery s. składa się z trzonu i końca mostkowego oraz barkowego.
Obręcz miednicowa. Szkielet obręczy miednicowej stanowi kość miedniczna, która składa się z trzech kości ( u człowieka dorosłego zrośnięte w jedną całość): biodrowej, kulszowej i łonowej.
Kości kończyn górnych za pośrednictwem łopatki i obojczyka łączą się z kośćmi tułowia. Kościec kończyny górnej składa się z kości ramiennej, 2 kości przedramienia, (łokciowa i promieniowa), oraz kości ręki: 8 kości nadgarstka, 5 kości śródręcza, kości palców (składających się z 14 paliczków).
Kości kończyn dolnych. Kościec kończyny dolnej zbudowany jest z: pojedynczej kości udowej, dwóch kości podudzia (piszczelowa i strzałkowa), 7 kości stępu, 5 kości śródstopia i kości pięciu palców (14 paliczków).
Układ nerwowy człowieka anatomicznie dzielimy na:1) układ ośrodkowy, obejmujący:- mózgowie, zawarte w jamie czaszki- rdzeń kręgowy, biegnący przez kanał kręgowy2) układ obwodowy, należą do niego:- nerwy mózgowe (czaszkowe)- nerwy rdzeniowe.
Rozpatrując działanie układu nerwowego, rozróżniamy w nim część odbierającą i reagującą na bodźce dochodzące z zewnątrz organizmu (wywołującą w większości zależne od woli reakcje organizmu) oraz część, która odbiera i reaguje na podniety pochodzenia wewnątrzorganicznego, (w zasadzie odbywa się to bez udziału woli). Stąd czynnościowo układ nerwowy dzieli się na:1) układ somatyczny2) układ autonomiczny (wegetatywny)
Układ ośrodkowy
Układ ośrodkowy stanowi centralny układ nerwowy. Rozmieszczony jest w jamie czaszki i kanale kręgowym. Układ ten składa się z mózgowia oraz rdzenia kręgowego.
Mózgowie
Mózgowie człowieka waży ok. 1375 g, co stanowi ok. 1/42 wagi całego ciała. Owe najważniejsze skupienie tkanki nerwowej zbudowane jest z istoty szarej (stanowi część obwodową mózgowia, to jest ok. 80 % masy całego mózgu) i białej (pod istotą szarą). Istota szara mózgu zbudowana jest z komórek nerwowych, istota biała z włókien nerwowych. Z istoty szarej zbudowana jest kora mózgowa - siedlisko świadomości człowieka, której powierzchnia wynosi 2200cm2.
Mózgowie dzieli się na:- Kresomózgowie, zbudowane z dwóch półkul mózgowych. Każda półkula dzieli się na płaty odgraniczone od siebie bruzdami. Wyróżniamy płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy (zawiera ośrodek słuchu, smaku i powonienia), potyliczny (siedlisko ośrodka wrażeń wzrokowych).- Międzymózgowie, obejmuje wzgórze (główny ośrodek podkorowy czucia) oraz podwzgórze. Podwzgórze połączone jest drogami nerwowymi z korą mózgową oraz ze wszystkimi obszarami organizmu. Cechą charakterystyczną podwzgórza jest to, iż kontroluje i koordynuje ono działalność wewnątrzwydzielniczą przedniego płata przysadki mózgowej, odbiera i przekazuje bodźce drogą krwi i płynów ustrojowych, a także wykazuje czynności neurowydzielnicze (produkuje oksytocynę i wazopresynę).- Śródmózgowie, obejmuje tzw. konary mózgu oraz pokrywę śródmózgowia. Śródmózgowie łączy międzymózgowie z mostem i móżdżkiem. Mieszczą się w nim podkorowe ośrodki wzroku i słuchu.- Móżdżek, położony jest w dole czaszki, pod płatami potylicznymi mózgu. Składa się on z dwóch półkul i części środkowej –robaka. Przekrój podłużny przez robaka móżdżku daje charakterystyczny obraz tzw. drzewo życia. Zewnętrzną część móżdżku pokrywa istota szara (kora móżdżku). W skład móżdżku wchodzi również most Varola. Tworzą go głównie włókna nerwowe (łączą rdzeń z mózgiem i ośrodkami podkorowymi, a także innymi częściami układu nerwowego) i jądra nerwów czaszkowych. Łączy on śródmózgowie i korę mózgową z móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym. Móżdżek sprawuje kontrole nad mięśniami szkieletowymi i odpowiada za koordynację ruchową.- Rdzeń przedłużony, to najniżej położony odcinek mózgowia. Stanowi on przedłużenie rdzenia kręgowego. W rdzeniu przedłużonym skupionych jest wiele ośrodków nerwowych odpowiedzialnych za funkcje odruchowe. Tak więc stanowi on centralę układu wegetatywnego (kierującego pracą narządów wewnętrznych) oraz czynności odruchowych tj. oddychanie, połykanie, ssanie, kaszel, kichanie, mruganie itp.
Rdzeń kręgowy
Rdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym i osłonięty jest oponami rdzeniowymi. Ciągnie się od rdzenia przedłużonego, a kończy (przechodzi w nić końcową) na poziomie II kręgu lędźwiowego. Istota szara położona jest tu wewnętrznie w stosunku do istoty białej (odwrotnie niż w mózgu). Substancja szara na przekroju poprzecznym ma kształt litery H. Ciągnie się ona na całej długości rdzenia w postaci dwóch słupów przednich i tylnich. W słupach przednich rozmieszczone są komórki neuronów ruchowych, w tylnich- komórki neuronów czuciowych. Od rdzenia kręgowego odchodzi 31 par nerwów zawierających somatyczne włókna czuciowe, ruchowe i włókna wegetatywne. Nerwy te przechodzą przez otwory międzykręgowe. Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy nerwowe z mózgu i do mózgu. Łączy więc centralne odcinki układu nerwowego w niemal całym organizmie.
Opony mózgowo-rdzeniowe
Mózgowie i rdzeń kręgowy okrywają trzy błony łącznotkankowe noszące nazwę opon mózgowo rdzeniowych. Najbardziej zewnętrznie położona jest opona twarda stanowiąc okostną jamy czaszki i rdzenia kręgowego. Oponę twardą cechuje duża wrażliwość na ból. Pod oponą twardą leży opona pajęczynówkowa.
Mózg i rdzeń pokrywa bezpośrednio, bogato unaczyniona, opona miękka (naczyniowa). Wyrostki (ząbki) opony miękkiej zrastają się z oponą pajęczynówkową i oponą twarda tworząc więzadło ząbkowane. Dzięki temu rdzeń kręgowy chroniony jest przed wstrząsami i urazami, gdyż zawieszony na więzadle i korzeniach rdzeniowych pływa w płynie mózgowo rdzeniowym.
Płyn mózgowo - rdzeniowy wypełnia przestrzeń pomiędzy pajęczynówką a oponą miękką. Płyn ten jest bezbarwny i przejrzysty. W jego skład wchodzi woda, glukoza, białko i sole mineralne. Rola płynu mózgowo-rdzeniowego polega na równomiernym rozkładzie ciśnienia w jamie czaszki, a także chroni on mózgowie i rdzeń kręgowy przed urazami mechanicznymi.
Układ obwodowy
Obwodowy układ nerwowy tworzą parzyste nerwy mózgowe i rdzeniowe, wiążące poszczególne receptory i efektory z mózgiem i rdzeniem, oraz zwoje mózgowe położone w pobliżu mózgu i rdzenia.
Rola dróg oddechowych opiera się na czynnym wprowadzaniu powietrza do płuc.
W pierwszym odcinku układu oddechowego jamach nosowych powietrze wdechowe zostaje oczyszczone, nawilżone i ogrzane. Na tym odcinku, wdychane powietrze zostawia około 50 % zanieczyszczeń pyłowych. Pierwszy filtr stanowią włoski rosnące na początku otworów nosowych. Dalszemu oczyszczaniu się wdychanego powietrza sprzyja kręty przebieg przewodów nosowych z wilgotną powierzchnią śluzówki. Suche powietrze zostaje tu oczyszczone nawilgocone i odpowiednio nagrzane - w razie zbyt niskiej temperatury.
Płuca stanowią właściwy narząd procesu oddychania. Płuco prawe składa się z trzech płatów, płuco lewe z dwóch płatów. Przypuszczalnie budowa taka jest wynikiem położenia serca (przesuniętego ku lewej stronie klatki piersiowej). Płuca pokrywa opłucna czyli cienka błona surowicza która przechodząc w sposób ciągły na ściany klatki piersiowej tworzy wąską szczelinę tzw. jamę opłucnową. Miąższ płuc zbudowany jest z licznych pęcherzyków (ok. 750 mln) mikroskopijnej wielkości, wysłanych cieniutkim nabłonkiem pod którym znajduje się gęsta siatka włosowatych naczyń krwionośnych. Swobodną wymianę gazową pomiędzy krwią a tlenem powietrza doprowadzanego do płuc zapewnia cienkość nabłonka i ścian naczyń włosowatych. Zanim przyjmowane pokarmy przedostaną się do krwi, a z nią do komórek ciała, muszą ulec przemianom na składniki proste. Tych skomplikowanych przemian dokonuje układ pokarmowy, a całość owych przemian określane jest trawieniem.
Na układ pokarmowy składa się:- przewód pokarmowy- gruczoły: wątroba, trzustka, ślinianki Przewód pokarmowy złożony jest z szeregu wzajemnie powiązanych narządów: jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego.
b.mo4