KANTYZM (@: denotologizm/deontonomizm)
1. Cnota a szczęście: mieć się dobrze (faring well) a czynić to co słuszne
a. Rozróżnienie (szczęśliwe życie a życie wartościowe, lub pełne cnoty)
·
@ Bajka Ezopa o Herkulesie i Bogactwie.
Na Olimpie H. podał wszystkim bóstwom rękę, tylko nie jemu. Bo za życia widział je głównie w towarzystwie podejrzanych typów.
· pojawiło się w myśli fil. dopiero w XVIII wieku (Kant [1724-1804]) [99]
· To rozróżnienie może być rozumiane na wiele sposobów; jeden z nich to rozróżnienie pomiędzy dobrze sobie radzić [faring well] a czynić słusznie [right]
· Powszechne jest spostrzeżenie, że ci kt źle postępują, dobrze się mają
b. Starożytni Grecy
· byli oni świadomi tej rozbieżności (szczęścia i cnoty)
· Chociaż dla Arystotelesa życie pozbawione społecznego i materialnego statusu nie mogło być dobre, to dla Platona takie dobra nie były tymi, które mają znaczenie właściwe.
Sokrates w dialogach z Trazymachem i Kalliklesem mówi, ze takie dobra wydają się jedynie czymś najlepszym w życiu, tymczasem naprawde stoja one na przeszkodzie naszego fundamentalnego dobra [dobra naszej duszy]. Jak mówi S., lepiej jest cierpieć zło, niż zło czynić.
c. Nowy Testament
Jezus: „Cóż bowiem za korzyść stanowi dla człowieka zyskać świat cały, a swoją duszę utracić. (Mk 8, 36) [100]
d. Dr. Faustus (dwa rozumienia ‘dobrego życia’)
Historia Fausta:
XVI wieczny mag niemiecki, kt podpisał pakt z d.. Ten obiecał F. wiedzę i moc magiczną przekraczającą dalece, te, kt są w zasięgu ludzi; w zamian duszę Fausta. Przypilnować realizacji paktu ma sługa d. Mefistofeles, służący wiedzą i mocą Faustowi, także będący przyczyną śmierci Fausta.
· Musi być różnica pomiędzy dobrem tego świata a tamtego (nie tylko stopnia, ale jakości)
· Można odwoływać się do nagrody i kary w przyszłym życiu, ale to rodzi dwa pytania:
(1) Czy istnieje afterlife?
(2) Jeśli tak, to czy nagroda tam czekająca jest w stanie przeważyć wszystko z tego życia?
· To drugie pytanie jest ważniejsze (nie rozstrzygajmy sprawy afterlife, trzymajmy się tego świata). Musimy pokazać, że materialnie [101] najlepsze życie nie jest moralnie najlepszym życiem.
· Stąd rozróżnienie pomiędzy dobrem materialnym a dobrem moralnym
e. Pytanie, z jakim zostajemy.
Musimy także pokazać, dlaczego winniśmy preferować życie moralne? (dlaczego mielibyśmy woleć raczej cierpieć materialnie, niż czynić zło?)
2. Kant i dobra wola
a. Tego zadania podjął się Kant (Uzasadnienie metafizyki moralności)
Zaczyna od arg., że materialna korzyść, talenty mogą być użyte zarówno dobrze jak i źle.
b. Tylko dobra wola jest dobra [101-102]
@:Cytaty z Kanta to raczej parafrazy
„Nic [...] nie może być nazwane dobrym [without qualification] oprócz dobrej woli. [...] talenty [...] są bez wątpienia na wiele sposobów dobre i pożądane, ale mogą stać się czym skrajnie złym i szkodliwym, jeśli wola, która ma używać tych darów natury, a która [...] to jest nazywana charakterem, nie jest dobra. Władza [power], bogactwa, honor, nawet zdrowie, ogólny dobrobyt [...], szczęście mogą stać się przyczyną dumy a nawet arogancji, jeśli dobra wole nie koryguje ich wpływu na umysł i na jego zasady działania tak, aby uczynić je dopasowane uniwersalnie do jego celów. [...] widok adorowanego, kt nie okazuje znaku czystej i dobrej woli, chociaż cieszącego się niezmąconym dobrobytem [prosperity] (jak w przypadku np. Fausta) nie może sprawić przyjemności racjonalnemu i bezstronnemu obserwatorowi. Tak więc dobra wola zdaje się konstytuować niezbywalny warunek wartościowego życia.” (Kant 1785, UMM, początek)
c. Dobra wola (intencja) a rzeczywisty skutek (konieczność oddzielenia):
· wg Kanta liczy się tylko dobra wola bez względu na skutek
„Jeśli mamy dobrą wolę lub intencję w tym, co próbujemy uczynić, ale z powodu szczególnych okoliczności niesprzyjającej fortuny nie jesteśmy w stanie osiągnąć zamierzonego celu, dobra wola, jaką mamy, wciąż będzie jaśnieć niczym klejnot, sama w sobie mając wartość” (Kant 1785, UMM, początek)
· Przykład pracownika charytatywnego (np. medyk gdzieś w Afryce):
Ktoś, kto chciał dobrze, ale pomimo jego Herkulesowych wysiłków, nie wyszło. Np. medykamenta zostały skażone i stała się tragedia. [103]
@: Zdaniem mojej szlachetnej małżonki Kant rozróżnia afekty (z inklinacji ponad naszą możliwością kontroli) od namiętności, kt w sobie hodujemy i na które przyzwalamy. (głowy sobie uciąć nie daje)
· I na odwrót, zła intencja, niezrealizowana z powodu szczęśliwych okoliczności...
d. Intencje mogą być złożone
Nasz lekarz woluntariusz może pojechać na misję charytatywną z różnych powodów. Gdybyśmy mieli odkryć, że jego intencje nie mają nic wspól. z poprawą losu mieszk. Afryki, ale chodziło raczej o chwałę i sławę – to poważnie podważyłoby pozyt. ocenę moralną jego działań. Taka postawa właściwie niszczy moral. wartość działania. [104]
e. Działanie pod wpływem inklinacji to nie to samo, co działanie z obowiązku (jedynie dlatego, że coś jest słuszne):
· Wiele osób tak uczuciowo skonstruowanych, bez cienia próżności czy egoizmu znajduje wewnętrzną satysfakcję w niesieniu radości innym [...] ale ten rodzaj działania nie posiada prawdziwie moralnej wartości
· Rozważmy przykład osoby działającej z inklinacji:
-
@ : Jeśli takie uczucia jak Schadenfreude pojawiają się we mnie, to może oznaczać, że coś coś w sensie moralnym jest ze mną nie tak.
Czy można być odpowiedzial. Przynajmniej za niektóre swoje uczucia (nawet jeśli się ich nie akceptuje)?
- Pewna osoba, która zawsze znajdowała radość w niesieniu pomocy innym, nagle przeżywa kryzys, jej życie staje się zachmurzone wielkim osobistym smutkiem. Okazuje się, że nie znajduje już radości (ni zainteresowania) sprawami innych ludzi, skupiając się jedynie na własnych problemach.
- Jeśli pozbawić go tej radosnej inklinacji, a nadal mimo kryzysu, będzie działał ze wzgl. na obowiązek, wówczas jego działania (@: dowiodą) autent. moralną wartość.
f. Dlaczego działanie z obowiązku (nie z inklinacji)?
· Ponieważ inklinacjami (nie można nim rządzić), zaś działaniem tak. Ludzi można chwalić lub ganić jedynie za to, za co mogą być odpowiedzialni.
· Nic na to nie poradzisz, że nie cieszy cię wizyta gościa, ale mimo tego możesz go przywitać i ugościć; nic nie możesz poradzić na to, że sprawia ci przyjemność porażka innych ludzi (Schadenfreude), ale możesz pogardzać tym uczuciem i działać ze [105] współczuciem dla tych ludzi. Działanie, nie uczucia determinują wartość moralną.
g. Konkluzja:
· To co w sposób istotny jest ważne to to, że ludzie winni celować w działaniu, które jest słuszne ponieważ jest słuszne. Czy ich działanie jest wsparte inklinacjami, czy nie; czy ich intencje są skutecznie zrealizowane, czy nie [come off] to rzeczy nieistotne ponieważ:
(1) nie jesteśmy w stanie zarządzać naszymi uczuciami
(2) nie jesteśmy w stanie całkowicie kontrolować świata
(3) jedyną rzeczą będącą całkowicie w naszej kontroli, za co możemy być moralnie chwaleni lub ganieni, jest nasza wola
· dlatego wg Kanta tylko dobra wola może być bezwarunkowo dobra; a bezwarunkowo dobra wola to wola czynienia swojej powinności ze względu na powinność (obowiązek)
f. Ważne pytanie:
Nawet jeśli zgodzimy się z powyższą konkluzją (twierdzeniem Kanta), to:
Jak określić i zademonstrować dobroć woli? Na czym polega jej dobroć?
g. Odpowiedź Kanta (do rozważenia dalej):
Dobra wola jest czysto racjonalna wolą. (to wymaga wyjaśnienia)
3. David Hume i rozum praktyczny
a. rozróżnienie:
Przykład argumentacji za studiowaniem księgowości: powinieneś ..... ponieważ pracodawcy chcą ludzi kt coś wiedzą o praktyce biznesowej. Ukończywszy ten kurs (studencie hum.) uczynisz siebie bardziej atrakcyjnym dla rynku pracy.
Ten argument jest konkluzywny tylko i tylko wtedy, gdy:
1. prawdziwe są twierdzenia na temat wymogów pracodawców itp.
2. osoba do kt jest on skierowany chce dobrze płatną pracę
· rozum teoretyczny:
- do niego ludzie odwołują się w argumentacji demonstratywnej, kończącej się konkluzją na temat na czym rzecz polega [about what the case is] (np. że palenie papierosów powoduje choroby płuc).
· rozum praktyczny:
- chociaż również polega na przeglądaniu argumentów, to kończy się konkluzją na temat tego, co powinno być uczynione (np. Powinieneś ukończyć kurs księgowości zanim skończysz studia)
- Niektórzy (filozofowie) uważali, że rozum praktyczny wymaga istnienia jakiegoś pragnienia u osoby rozumującej zanim to rozumowanie będzie miało dla niej jakąkolwiek siłę oddziaływania.
- Chociaż (patrz ramka obok) rozumowanie praktyczne opiera się także na znajomości faktów, to decydującym dla niego jest, to co chcę (lub nie chcę)
Hume, Traktat o naturze ludzkiej
- Wniosek: rozum praktyczny jest hipotetyczny (ma formę ® if....then...)
b. Teza Hume’a (and some others): wszelki rozum praktyczny jest hipotetyczny
- „Rozum jest i powinien być jedynie niewolnikiem uczuć [passions] nie może udawać, że czyni cokolwiek innego niż służba i posłuszeństwo im [passions].”
- Ma Hume przez to na myśli, że użycie rozumu może mieć charakter praktyczny tylko o ile wskazuje on środki [@: racjonalność instrumentalna]
c. Konsekwencja tezy Hume’a: nie możemy rozumować na temat pragnień (na temat ich racjonalności lub irracjonalności).
- Hume akceptuje tę konsekwencję:
(i) „Nie jest czymś sprzecznym z rozumem woleć zagładę całego świata od zadrapania własnego palca [...]; ani też woleć własną zgubę, aby uniknąć najmniejszej niedogodności Indianina czy osoby, której w ogóle nie znam.”
(ii) Hume nie zachęca do takich postaw, ale uważa, że żadna z nich nie jest irracjonalna (gdyż nie poczyniono w nich żadnych błędów intelektualnych)
(iii) Różnica między normalnością a nienormalnością polega na niecodziennym charakterze niektórych pragnień.
- &...
The9