Komeński - projekt.pdf

(113 KB) Pobierz
Cel główny:
-
Ukazanie poglądów pedagogicznych i dydaktycznych Jana Amosa
Komeńskiego;
Cele szczegółowe:
-
Przedstawienie sylwetki autora;
-
Metoda poglądowa;
-
Przedstawienie najważniejszego dzieła „Wielka Dydaktyka”;
Czas trwania:
I semestr 2011 r.;
Miejsce realizacji:
Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej;
Osoby realizujące projekt: Agnieszka Labocha, Agata Augustyniak;
Metody:
Interpretacja i analiza tekstów źródłowych;
Bibliografia:
Stanisław Kot „Historia wychowania” Tom I;
Stefan Wołoszyn „Źródła do dziejów wychowania i
myśli pedagogicznej” ;
Bogdan Suchodolski ”Komeński”;
Jan Amos Komeński „Wielka Dydaktyka”;
1
Jan Amos Komeński przyszedł na świat 28 marca 1592 r. na Morawach. Wychował się w
skromnej rodzinie mieszczańskiej należącej do Braci Czeskich. Przynależność ta nie tylko była
związana z wyznaniem religijnym, ale także wyrażała ona łączność z wielkim nurtem plebejskiej
tradycji sięgającej czasów Husa. Wcześnie stracił rodziców. Był wychowywany przez ciotkę.
Mając16 lat zakończył swą edukację w Przeorowie. W 1612 r. rozpoczął studia na uniwersytecie w
Herborn i w Heidelbergu. W 1614 r. Komeński zachorował i porzucił dalsze studia, wracając do
Przeorowa, obejmując tam posadę dyrektora. W tym czasie zaczął pracę nad ułatwieniem dzieciom
nauki łaciny. Spokojna praca Komeńskiego została przerwana przez wojnę trzydziestoletnią co
spowodowało prześladowania protestantów i tym samym zmusiło Komeńskiego do opuszczenia
kraju. Przez pewien czas chronił się w dobrach barona Zerotina, tam w 1623 r. powstaje „Labirynt
świata i raj serca”. W dziele tym Komeński krytykuje ustrój feudalny oraz świat, w którym rządzą
bogaci a ludzie biedni i pracowici cierpią nędzę i prześladowania. Równie ostro pokazuje nadużycia
kościoła, niemoralne życie duchowieństwa oraz nietolerancję wobec ludzi innego wyznania.
Krytycznie także przedstawia naukę zwłaszcza medycynę i filozofię, która według jego zdania „nie
służy ludziom, ale wikła się w jałowych dysputach, w podstępnych fałszach i zawiściach w
powierzchownych ujęciach rzeczywistości”. W 1627 r. dekret rządowy ustanowił katolicyzm jako
jedyną religię w Czechach, nakazując protestantom powrócić do katolicyzmu lub opuścić kraj. W
związku z tym Komeński udał się na wygnanie.
Pierwszy etap wygnania stanowiła Polska a konkretnie Leszno. Pobyt tam pozwolił
Komeńskiemu na spokojną i skupioną pracę. Tam właśnie powstały jego najważniejsze dzieła jak:
„Szkoła macierzyńska”, pierwszy w literaturze traktat pedagogiczny na temat wychowania
przedszkolnego. Równocześnie z pracą nad Szkołą macierzyńską pracował nad „Wielką
dydaktyką”, prócz tego zajmował się wykańczaniem innych swych dzieł jak: „Januae linguarum
reserata seminarium linguarum et scientiarum omnium” podręcznik z obrazkami dla dzieci do
łatwiejszej nauki języka łacińskiego.
W 1642 r. Komeński udał się do Szwecji i tam owocem pracowitego pobytu było przede
wszystkim dzieło na temat nauczania języków. Komeński przeciwstawił się panującej metodzie
nauczania czysto werbalnego. Po wykonaniu głównych zadań w Szwecji a konkretnie w Elblągu
udał się w 1648 r do Leszna jednak nie trwało to długo, ponieważ został wysłany na Węgry. Do
najważniejszych dzieł z tego okresu należy „Orbis sensualium pictus” książka ta była swoistą
encyklopedią ukazującą całą przyrodę, całe życie ludzkie. Ukazywała ją w stu pięćdziesięciu
obrazach, dokładnie analizowanych i objaśnianych. W związku z najazdem Szwedów na Polskę,
Komeński ucieka z Leszna i udaje się do Holandii i tam w 1657 r. ukazał się ogromny i pięknie
wydany tom obejmujący wszystkie najważniejsze dydaktyczne prace Komeńskiego.
2
Najważniejszą w tych latach sprawą dla Komeńskiego była walka z fanatyzmem religijnym i
politycznym. W związku z tym powstaje „Unum necessarium”, które jest rodzajem autobiografii
autora. Wyznaje tam, iż pragnął wyprowadzić ludzkość z labiryntów starej szkoły oraz walk
religijnych i politycznych. „Życie moje było nieustającą tułaczką; nie miałem ojczyzny;
przepędzany z miejsca na miejsce; nie miałem stałego zamieszkania” 1
Komeński przez całe swoje życie próbował rozwiązać w praktyce zadanie skutecznego
nauczania poprzez rozwijanie umiejętności poznawczych człowieka, jego wiedzy i usprawnienie
jego działania. Według niego w poznającym przedmiocie istnieją trzy elementy podlegające
kształceniu. „Rozum jest wewnętrznym okiem duszy spoglądającej z uwagą i radością na świat
otaczający i rejestrującym wiernie jego obraz, wola jest ręką duszy starającą się o przyswojenie
wiedzy i opanowanie jej, natomiast umiejętność działania wykorzystuje to co poznał rozum i
zaleciła wola” . 2 Trzy są również jego zdaniem narzędzia naszego kształcenia są nimi zmysły,
będące „oknami duszy” dzięki, którym postrzega się świat, myślenie będące „zwierciadłem duszy”,
w którym odbija się to o czym informują zmysły, wreszcie twórcze wnioskowanie będące „lunetą
duszy” dzięki, której człowiek może poznawać to co wykracza ponad zmysły. Na podstawie tego
Komeński ustala trzy stopnie ludzkiej mądrości, określając je jako teorię, praktykę i chresis. Teoria
pozwala na poznanie rzeczy takimi jakie one są, praktyka polega na zastosowaniu tej wiedzy w
działaniu, natomiast chresis polega na zastosowaniu zdobytej wiedzy w życiu, a więc w
określonych, pożytecznych działaniach i poprawnych słowach. Kształcenie będzie przebiegało
dobrze jeśli te wszystkie stopnie będą stosowane razem.
Zasadniczym punktem widzenia Komeńskiego jest to, że edukacja powinna być dostępna dla
wszystkich bez względu na płeć czy status społeczny „Do szkół należy ściągać nie tylko dzieci
bogaczy i dostojników, ale i wszystkie na równi szlachetnie urodzone i niskiego pochodzenia,
bogate i ubogie, chłopców i dziewczęta, z miast i miasteczek, z osiedli i wsi.” 3
Komeński uważał, iż na naukę powinno się poświęcić 24 lata. W “Wielkiej Dydaktyce” oraz
“Reformie Szkolnictwa” dokonał podziału tego okresu na cztery typy szkół. Nauczanie w każdej z
nich miałoby trwać sześć lat. Pierwszą byłaby szkoła macierzysta, będąca nauką w domu, pod
przewodnictwem matki. W tym okresie dziecko powinno przyswajać podstawowe zachowania i
ćwiczyć swój umysł. Szkoła macierzysta obejmować powinna: wychowanie fizyczne, ćwiczenia
ruchowe, wychowanie umysłowe - przyswajanie przez dziecko podstawowych elementów nauki,
wychowanie moralne - nauka życia w społeczeństwie, kształtowanie osobowości dziecka oraz
stosunku do nauki.
1 Bogdan Suchodolski Komeński, Warszawa 1979, str. 18
2 Bogdan Suchodolski Komeński, Warszawa 1979, str. 19
3 Wołoszyn Stefan, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej 1965, s.339
3
Drugą byłaby szkoła elementarna, powszechna i obowiązkowa dla wszystkich dzieci. W języku
ojczystym uczono by czytania, pisania, rachunków, następnie polityki, historii, ekonomii, fizyki,
kosmografii, geometrii, śpiewu, religii, zachowań moralnych czyli wszystkich podstawowych
elementów wiedzy, z wyjątkiem nauk przyrodniczych. Szkoła średnia, ukierunkowana na bardziej
ambitnych, jednak ogólnodostępna oferowałaby naukę w kilku językach języku ojczystym, łacinie,
grece i hebrajszczyźnie. Program obejmowałby rozwinięcie przedmiotów ze szkoły elementarnej
oraz przedmioty biologiczne. Dokładniej byłyby to: medycyna, zoologia, geologia, anatomia,
botanika, rolnictwo, arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka, gramatyka, retoryka, dialektyka.
Szkołą wyższą, dostępną dla młodzieży planującej naukową przyszłość byłaby Akademia,
znajdująca się w każdym państwie, oferująca studia wyższe, wiedzę na poziomie rozszerzonym.
Naukę w szkołach podzielił Komeński na klasy, tak by każdy uczeń otrzymał odpowiedni poziom
nauczania adekwatny do swoich umiejętności. System szkolnictwa opracowany przez Jana Amosa
Komeńskiego był niezwykle reformatorski jak na XVII wiek i stał się podstawą współczesnego
systemu edukacji.
Idee Komeńskiego kształtowały się na tle przekształceń społecznych w XVII w. Rezultaty jego
studiów pedagogicznych i dydaktycznych zawarł Komeński w swoim największym dziele „Wielka
Dydaktyka”, które jak sugeruje tytuł przedstawia „Uniwersalną sztukę uczenia wszystkich
wszystkiego, czyli pewien przewodnik do zakładania we wszystkich gminach, miastach i wsiach
każdego chrześcijańskiego państwa takich szkół iżby w nich cała młodzież obojga płci, bez wyjątku
mogła, pobierać nauki, kształtować obyczaje, wprawić się do pobożności i tak w latach dojrzewania
przysposabiać do wszystkiego, co przydatne do teraźniejszości i przyszłego żywota, a to w sposób
szybki, przyjemny i gruntowny”. Komeński postulował ideę ogólnej edukacji chciał ją
rozprowadzić po całym świecie, aby tego dokonać trzeba założyć instytucję kontrolującą edukację.
Miałaby ona za zadanie ujednolicać program i organizację szkół oraz opracowywać podręczniki.
Szkołę uważał za podstawową instytucję “Jeżeli więc chcemy mieć dobrze zorganizowane i
kwitnące kościoły, państwa i gospodarstwa, przede wszystkim organizujmy szkoły i doprowadźmy je
do rozkwitu, aby stały się prawdziwymi, żywymi warsztatami kształtującymi ludzkość, zalążnią
kościołów, państw, gospodarstw” . 4 Komeński odwoływał się również do praw przyrody. W naturze
wszystko odbywa się powoli i stopniowo, podobnie powinno wyglądać nauczanie. Powinno się
podawać dziecku wiedzę stosowną do wieku i możliwości, zaczynając od rzeczy łatwiejszych
stopniowo zwiększając ilość i złożoność wiedzy. Od rzeczy poznawalnych przez zmysły do
rozumowych pojęć i słów.
4 J. A. Komeński Wielka dydaktyka, Wrocław 1956, s 24
4
„Niech to będzie złotą zasadą uczonych, ażeby co tylko mogą, udostępniali zmysłom.” 5
Ważnym faktem w jego poglądach było to w jaki sposób ta wiedza jest przekazywana, chodziło
o nauczanie nie tylko czysto werbalne ale poprzez gry i zabawy. Był on przeciwnikiem kar
cielesnych. "Razy i plagi nie mają siły, która by wpoiła w dzieci umiłowanie nauk, ale całkiem mają
dosyć wpływu, aby wszczepić w duszę, dużą odrazę i niechęć. ” 6
Twierdził też, że wiek odgrywa ogromną role w nauczaniu, iż najlepszym wiekiem do nauki jest
dzieciństwo kiedy to umysł jest bardziej plastyczny i chłonny. Zdolność ta wraz z wiekiem zanika
„ W starości człowieka kształcić się już za późno, bo zdolności pojmowania i pamięć są już w
zaniku. W średnim wieku trudno, gdyż siła umysłu, rozproszona na różne rzeczy, ledwie się daje
skupić. Należy więc zwrócić uwagę na młodość. Kiedy wzmagają się siły życia i rozumu: wtedy
przyjmuje się wszystko i z łatwością głęboko zapuszcza korzenie.” 7
Mimo że Komeński należy do najwybitniejszych pedagogów XVII w i wiele jego poglądów oraz
metod stosujemy do dziś to jednak okazał on wielką jednostronność, widać to w Wielkiej dydaktyce
gdzie zupełnie nie ma programu dla kształcenia nauczycieli ani propozycji kolegiów
nauczycielskich.
W swoim dziele „Wielka dydaktyka” Komeński zawarł najważniejsze poglądy pedagogiczne,
które zadecydowały o jego wielkiej roli w dziejach wychowania, są to:
- po pierwsze Komeński wierzył w moc wychowania i wykształcenia, podzielał optymizm
pedagogiczny epoki odrodzenia, nie podzielał natomiast poglądu, iż „są umysły tak tępe, że niczego
w nie wpoić niepodobna”. W „Wielkiej dydaktyce” mówi „Jeśli tylko będzie się ogładzało młodzież
i w bystrości ćwiczyło, z pewnością jedni drugich ogładzą i wyćwiczą tak, że wreszcie wszyscy
będą pojmowali wszystko”.
- po drugie Komeński domagał się powszechnego nauczania i wychowania. Postulat ten wynika
z wiary Komeńskiego, że „wszyscy wszystko mogą pojąć”. Żądaniem tym obejmował zarówno
biednych jak i bogatych, zarówno miasta jak i wsie, zarówno chłopców jak i dziewczęta.
- po trzecie Komeński opracowuje system jednolitego szkolnictwa dla całej ludności
- po czwarte, Komeński opracowuje nowy program wykształcenia i nowy układ materiału
programowego
- po piąte wykorzystując w tym zakresie doświadczenie dydaktyczne gimnazjów innowierczych
Komeński tworzył i uzasadniał podstawy organizacji pracy szkolnej w klasie systemem lekcyjnym
- po szóste Komeński dokonuje dokładnej analizy procesu nauczania i formułuje nowe
podstawowe zasady nauczania.
5 J. A. Komeński Wielka dydaktyka, Wrocław 1956, s 508
6 J. A. Komeński Wielka dydaktyka, Wrocław 1956, s 509
7 J. A. Komeński Wielka dydaktyka, Wrocław 1956, s 121
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin