W. Łysiak - Kolebka I.pdf - W.Łysiak - MIR66

Z chomika Valinor

WALDEMAR ŁYSIAK

KOLEBKA

Dominik - Między ojcem a bratem

Koła bryczki grzęzły w rozpaskudzonej wczorajszym deszczem drodze i wówczas milkł

piskliwy rytm źle naoliwionej ośki. Dominik siedział tyłem do kierunku jazdy, podskakując na

obitej skórą ławeczce, która raz za razem tłukła mu siedzenie, wyrzucana w górę i w dół, gdy

szeroka, sześcioosobowa bryka zataczała się jak pijana w wodnistych koleinach. Przy bardziej

gwałtownych przechyłach ukradkiem wysuwał nogę, próbując sięgnąć trzewikiem kleistego błocka

na poboczu, lecz po chwili pojazd odzyskiwał równowagę i szarpnięty w przód toczył się dalej.

Nie widząc koni, a tylko gęstą ścianę lasu, chłopiec miał uczucie, że bryczka porusza się

sama, pchana siłą wiatru, który niósł ze sobą zimny, wczesnowiosenny zapach okolicy. Kiedy

podnosił wzrok ku górze, zdawało mu się, że stoją w miejscu i że to korony drzew poruszają się do

tyłu, w ukłonach, do których zmuszał je powiew. Przymykał oczy śniąc o wędrującej armii

konarów i dopiero skrzekliwy głos siedzącego na koźle Marcina, który z rzadka pobudzał konie do

wysiłku, wyrywał go z tych rojeń. Wówczas powoli, z ociąganiem rozklejał oczy i znowu

wpatrywał się tępo w kolana siedzącego naprzeciw ojca lub w mijane rzeki kałuż.

Gdy wyjechali na piaszczystą równinę, w kałużach nagle zamigotało czerwone, jaskrawo

świecące jabłko - zachodzące słońce. Dominik obserwował, jak szkarłatny krążek drga, tańczy i

zmienia kształty, w czym sam mu pomagał, lekko uderzając butem w lustro wody.

Krajobraz umykał coraz żwawiej i stawał się blady w zapadającym zmroku. Janek jest już

na pewno w domu - pomyślał Dominik. Poczuł żal, że nie może jak brat odbiec na koniu przed tym

zmierzchem, który przynosił mu wspomnienie matki i jej bezradny, skrywany przed ojcem płacz.

Kiedyś ojciec i jemu podaruje jakąś szkapę, ale choćby była najściglejsza, matki nie dogoni.

Gwałtowny klaps w udo i gniewny głos ojca wyrwał go z zadumy. Lewą nogę powyżej

kostki miał mokrą i utaplaną w brązowej mazi. Ze spuszczoną głową wysłuchał reprymendy i

przyjaznego rechotu kompanów ojca, czując jak zamoczoną stopę opływa wilgotne, lepkie ciepło.

I znowu drzewa rozpoczęły ruch do tyłu, a tamci powrócili do swoich słów, wyciszonych

teraz ciemnością, dalekich i nierealnych. Czasami głośniejsze przekleństwo któregoś z mężczyzn

przerywało na moment szmer rozmowy i zaraz wszystko wracało do normy, oddalało się,

rozpływało, ginęło w szumie drzew. Czerwony nos landrata skrył się w mroku i chłopiec zamiast

twarzy dostrzegał ognik ojcowskiej fajki i błysk srebrnych guzików rozpartego obok urzędnika.

Zajęty swoimi myślami i senny, z rzadka tylko przysłuchiwał się wymianie zdań. Warszawa,

Kościuszko, Dąbrowski, król Fryderyk, koloniści, rzeczy dalekie i bliskie. Rzeczy złe.

Taki Dąbrowski. Dominik jakoś nie potrafił znienawidzić tego Sasa, który sprzedał się

Polakom i ośmielił się podnieść rękę na najjaśniejszego pana, a którego nazwisko przyprawiało

ojca o napady furii. Jeszcze za życia matki ten obcy, trochę nierzeczywisty bandyta śnił mu się

czasami po nocach. Miał długą, rudą brodę i olbrzymie przekrwione ślepia, pas skórzany z gołym

nożem i... i w ogóle był podobny do jakobinów-królobójców, o których nieraz opowiadał ksiądz

Lomazzo i którymi straszyła go służąca Anna. Tym Dąbrowskim, który jak postać z bajki o

upiorach wzbudzał tylko obrzydzenie swoją malowniczą brzydotą, nie można już było Dominika

nastraszyć. Cieszył się, że jest na to za dorosły.

Raz jednak zdarzyła się rzecz dziwna. Dominik pamiętał, że gdy kiedyś przed snem Anna

krzyknęła nań, grożąc, iż zabierze go “der Hascher Dombrowsky”, matka stojąca w drzwiach

sypialni zbeształa dziewczynę i kazała jej zamilknąć. Niemka wyszła z krzywym uśmiechem, a

matka położyła mu dłoń na głowie i długo głaskała, nic nie mówiąc. Tego samego wieczoru

Dominik słyszał gniewny głos ojca dobiegający z salonu i czuł raczej, niż rozumiał, że to przez

niego matka pokornie odbierała łajanie. Potem już zawsze, gdy padło nazwisko Dąbrowskiego,

Dominik miast nienawiści, czuł jedynie ciepłą dłoń matki na swoich włosach i pamiętał jej smutne

oczy. Nie widział ich wtedy, stojąc ze spuszczoną głową, zawstydzony, ale poprzez tę dłoń

wychwytywał cały smutek, wilgoć rzęs i coś jeszcze, czego nie potrafił bliżej określić.

Z zamyślenia wyrwał go dźwięk nazwiska, nazwiska jego i ojca. To landrat perorował

głośno, czyszcząc nos wyszywaną chustą, którą złożył po chwili starannie i wsunął do kieszeni

surduta. Mówił o Hansie.

- Nie ja będę pana uczył, Herr Rezler, jak należy wychowywać syna! Księżulek... ach tak,

niech będzie, że pasierba, to nie zmienia postaci rzeczy. A więc powtarzam. Księżulek Lomazzi

czy Lamozzo, jakże mu tam, bardzo to pięknie. Ci francuscy emigranci potrafią uczenie gadać o

porcelanie, rymach i wojnach Hannibala, ale to dobre dla panienek. Pański pasierb lepiej jak

słyszałem szwargoce po francusku niż po niemiecku!

- Ja, ja, das ist nicht gut! - przytaknął skwapliwie siedzący obok Dominika opasły oficer,

który spychał chłopca swym cielskiem na skraj ławki.

- No, nie przesadzajmy. Kto z nas w młodości nie miał swych fanaberii, które, ośmielę się

zauważyć, muszą rzecz prosta z wiekiem wyparować z łepetyny - odezwał się wesoło pan

Bronikowski, który razem z landratem i wojskowym przyjechał z Poznania. - Taki już bieg spraw!

A francuski, ośmielę się zauważyć, przydatny jest nad wyraz i to nie tylko w salonie. Jakobinów

król jegomość nieraz jeszcze bić będzie zdrowo, a jak mówią: ucz się języka wroga twego, bo

bardziej przydatny od języka, jakim przyjaciel gada!

Prusak burknął coś niezrozumiale i wzruszył ramionami. Zapadła męcząca cisza,

przerywana sapaniem ojca. Dominik nie podnosząc oczu czuł, jak ojciec sinieje, jak mu żyły

występują na skroniach i jak zaciska pięści.

- To wina matki, panie Scholz. Rozpieściła szczeniaka, ale ja! ja!... ja go... - głos ojca

brzmiał chrapliwie, krztusił się, napotykał w krtani tamę nie do przebycia. - Zresztą taki on syn...

cudzy miot, choć prawda, z mojej kobiety!

- Ja pana znam, Herr Rezler, mnie nie trzeba przekonywać. Pan jesteś dobry poddany króla

jegomości. Ale babą się pan nie zastawiaj! Kijów w pańskim majątku rośnie dość, a chłopi pańscy

nieraz ich kosztują. Na mnie ojciec połamał tyle, że całą tę przeklętą drogę można by wymościć. I

opłaciło się... Polki są niezłe w łóżku, to prawda. Ale ja panu nie kazałem żenić się z Frau

Karsnycky, Bóg z nią, o umarłych źle nie mówmy... Mnie się ten smarkacz nie musi kłaniać,

gwiżdżę na to! Tylko co pan powie, kiedy pułkownik Vorstermann zapyta, gdzież to synalek lub

jak pan woli - pasierb, gdzież bawił, kiedy Dombrowsky psuł nam krew pod Bydgoszczą?

- Młody, dwudziesty rok mu idzie, jucha gorąca, dziewki go ciągną. Nieraz na tydzień i na

więcej z domu umykał, ale teraz...

- Teraz już po wszystkim, Herr Rezler! Ja pana nie indaguję, jak się to stało, że chłopysia

podobnego do synalka jak dwie krople wody widziano we Włocławku, gdy kasztelan Mniewsky

barki nasze na Wiśle topił. Cały transport pod wodę poszedł! Zdziwiłby się verfluchten kasztelan,

gdybyś go pan w spódnicę przyodział. Taka z niego dziewka, jak ze mnie linoskoczek, Herr Rezler!

- landrat zaśmiał się głośno, oficer zawtórował i tylko ojciec milczał ponuro.

- Ech, jakiś podobny z lica hultaj, małoż to razy się zdarza, ośmielę się zauważyć. Mnie raz

pono widziano w Gnieźnie, gdym ja tymczasem w Berlinie za interesami bawił, zwyczajna rzecz -

przerwał ciszę Bronikowski, lecz jakoś lękliwie i ostrożniej niż uprzednio. Landrat zdawał się nie

słyszeć jego słów.

- Pan się nie turbuj, Rezler. To się da uładzić. Szczeniaka trzeba krótko, najlepiej ożenić z

jakąś sąsiedzką córką albo na przykład z córką kapitana! Ręczę panu, że i Niemki są ciepłe, a jak

gotują! Co, Ertli - zwrócił się do oficera - dałbyś mu dziewczynę, Ha? No, dość! bo, tego... no...

sprawa jest taka. Tych trzydziestu nowych kolonistów...

- Kolonistów? Znowu?! - głos ojca zachrypiał gwałtownie i stłamsił się w napadzie kaszlu.

- Tych trzynaście, czy dwanaście rodzin z Wirtembergii posadzi pan nad stawem, Rezler.

Wykarczują las, a... a i drzewo gorzelni się przyda i...

- Aber, Herr Scholz, ich bin...

- Panie Rezler, pan zawsze był wiernym poddanym króla, pan rozumiał znaczenie akcji

kolonizacyjnej, pan wie, że dla pana tych kilkanaście rodzin to drobiazg. Pan się podporządkuje!

- Przecież ci przeklęci olendrzy, jak ich tu zwą, pan wie... Do czynszu płacenia ostatni są,

do mędrkowania zaś pierwsi, a i o ziemię nie dbają, jak należy.

- Herr Rezler! Przecież nie na pańskiej ziemi siędą, tylko na królewskiej. Pana rzecz pomóc

i dopilnować. Trochę to wysiłku kosztuje, wiem, ale też i mnie kosztuje sporo, by z powodu

synalka nie ciągano pana po kreisgerichtach i regencjach. Tak! Niech pan popracuje nad Hansem i

dba o pruskich poddanych na tej ziemi, a ja... - przerwał wpatrując się przez chwilę w ciemność. -

Ot i już dojeżdżamy. Zbudź się, Ertli! - szarpnął siedzącego przy Dominiku oficera. - He, he, jak

ten czas galopuje.

Dominikowi wydawało się, że ojciec jeszcze coś powie, ale zapadła cisza tak głęboka, że

aż dźwięczało w uszach. Po raz pierwszy Dominik dostrzegł, jak głośne może być milczenie.

Nigdy dotąd nie słyszał, by ktoś przemawiał do ojca takim tonem i by ojciec tak się kurczył, malał,

tak gubił swoją siłę. Dominik nie rozumiał, dlaczego landrat, który gościł u nich już od tygodnia,

dlaczego ten siny nochal odzywa się do ojca tak, jak ojciec zwykł mówić do księdza Lomazzo czy

do Grety. Poczuł, jak narasta w nim złość przeciwko temu człowiekowi i przez chwilę zastanawiał

się, czy nie warto go kopnąć w kolano, tak by w ciemności nie dostrzegł, kto to uczynił.

Przestraszył się jednak własnej zuchwałości i jeszcze bardziej podkurczył nogi, z których jedna

zamarzała w namoczonym buciku.

- Dominik, śpisz? - usłyszał pytanie starego, ale nic nie odrzekł. Wiedział, że lepiej jest

udawać sen, lepiej dla ojca.

***

Obudził się nagle.

Słońce wpadało przez szybę i malowało przeciwległą ścianę w złociste pasy, w snopach

światła kłębiły się burze pyłków, wirujących wokół siebie w przedziwnych splotach.

Późno - pomyślał, zjeżdżając z łóżka w miękkie pantofle, stojące obok skrzyni z ubraniami.

Dwa kroki w kierunku drzwi i zatrzymała go panująca w domu cisza. Ojciec już pewnie nie śpi, a

śniadanie, a Greta? Stąpał powoli w kierunku salonu, nasłuchując co chwila, ale w domu nic nie

drgnęło, dwór cały milczał, martwy jakiś, zimny...

Tik-tak! Tik-tak! Tik-tak!... W jadalni kryło się maleńkie tykające życie, lecz zamiast

szarpać ciszę, bardziej ją jeszcze pogłębiało swoją rytmiczną wędrówką. Stary zegar z Amorkiem

siedzącym okrakiem na globusie, w otoczeniu kiści winogron, powiedział mu wszystko. Nie było

jeszcze piątej, co w tej samej chwili potwierdziła dolatująca z zewnątrz pobudka koguta i znowu

zapanowała cisza odmierzana tykaniem zegara. Dom spał.

Dominik wybiegł na podwórze i pomaszerował w kierunku stodół, oddalonych od dworu,

schowanych za sadem, który rozkwitał radośnie. Daleko nie zaszedł. Minął spichrze, załatwił ranną

potrzebę pod stajniami, przyłożył ucho do ściany obory i słuchał przez jakiś czas sapania i

chrząkania wieprzy, potem raz jeszcze zawrócił ku sadowi, nie bacząc, że mu błoto utaplało białe

pantofle.

Stał na pagórku wśród bieli, którą tryskały jabłonie, i próbował dojrzeć zabudowania

dworu. Ale śnieżność kwiatów przesłaniała widok i tylko z przeciwnej strony jawiło się okienko z

czerwonym dachem gorzelni, którą ojciec postawił w zeszłym roku. Dominik wspiął się na

najbliższe drzewko, lecz dwór dalej bawił się w chowanego, oprawiony w parkowy starodrzew i

skryty za nim, tak że tylko fragmenty czterokolumnowego portyku prześwitywały między

olbrzymimi wiązami. Z dala dochodziły pogwizdywania chłopów wychodzących do pracy w polu.

Wracał nucąc cichutko zasłyszaną melodyjkę. Na widok otwartego okna sypialni ojca

zamknął usta i stanął bez ruchu, wstrzymując oddech, w obawie by nie zbudzić starego. Zrobił krok

w kierunku wejścia, potem drugi i trzeci, lecz o dziwo, zamiast do drzwi zbliżał się do okna,

którego okiennice, szeroko rozrzucone na boki niczym ramiona, zdawały się przywoływać,

zapraszać... Czuł, że nie idzie, lecz stąpa na palcach, że się skrada jak złodziej, ale nie odczuwał

wstydu, tylko ciekawość i strach, że go ktoś nagle dostrzeże.

Ścieżką między klombami dotarł do celu, przykucnął pod okiennicą i nasłuchiwał

świstliwego oddechu ojca. Ręką odgonił natrętną pszczołę, której brzęczenie wydawało mu się tak

potężne, że mogłoby obudzić służbę. U góry nic się jednak nie poruszyło. Z pokoju nadal

promieniowała niczym nie zmącona cisza. Dominik podniósł się i ostrożnie uchwycił zawiasę

okiennicy. Drugą ręką namacał rzeźbiony profil parapetu i oparł nogę na cokole. Dwoma

energicznymi ruchami pozbył się obuwia i powoli zaczął ciągnąć tułów wzwyż.

W pokoju panował półmrok. Słońce penetrujące wschodnią część dworu nie miało tu

jeszcze dostępu. Dominik położył brodę na okapniku i cal po calu wgryzał się wzrokiem w czeluść

komnaty, do której wstęp był mu wzbroniony, podobnie jak Hansowi i służbie. Nawet Greta nie

miała do tego prawa. Co prawda kiedyś, dawno, matka przyprowadziła go tutaj, posadziła na

kanapie i długo mówiła o sprawach, których nie pojmował. Natomiast po śmierci matki ojciec

zamykał komnatę na klucz, bacząc, by nikt w niej nie gościł, prócz tych, których o to prosił.

Teraz wzrok chłopca odkrywał tajemniczy ląd, ślizgał się po sprzętach i ścianach pokoju, z

którego biło dziwne ciepło, pachnące perfumami i pomadą, dotykał mebli, czerwono-złotych tapet i

wiśniowych kotar, wił się wśród mnogości porcelanowych figurek, bibelotów, luster i sreber. Z

przeciwległej ściany, na prawo od drzwi, których klamkę z głową lwa znał jedynie od strony

korytarza, patrzył na chłopca stary, brzydki mężczyzna w żołnierskim mundurze, z trójgraniastym

kapeluszem na głowie. Pod portretem, na frędzlastym kobiercu, krzyżowały się dwa rapiery i

pyszna krócica, o rękojeści poprzecinanej zwojami arabesek.

Świstanie ojcowego nosa dochodziło z lewej strony, gdzie wzrok Dominika nie sięgał.

Podciągnął się ostrożnie, lekkim odbiciem pozbawił bose stopy oparcia i zawisł na okapniku,

wsuwając głowę w ciepły półmrok wnętrza. Przechyliwszy się jeszcze bardziej, przebiegł

wzrokiem po kotarze szerokiego łoża. Zesztywniał nagle, czuł, że ręce zaczynają mu drżeć, że mu

coś wędruje pod gardło i płonie twarz. Zamknął oczy i zaraz odemknął je, bojąc się, że to, co

zobaczył, umknie bezpowrotnie.

Włosy dziewczyny odcinały się ostro od włochatej piersi ojca, zrastając się gęstymi

splotami ze zmiętą pościelą, brudną, zsuniętą na dywan, który mościł podłogę od ściany do ściany.

Rybia biel brzucha i rozrzuconych bezwstydnie ud, lśniące fałdy kobiecego ciała, przygarniętego

owłosioną ręką mężczyzny, przypominały Dominikowi obrazek z ukradkiem przeglądanego

albumu, na którym mocarny pół-człowiek pół-diabeł, z kopytami i ogonem, obejmował otyłą

kobietę obok źródła obrośniętego winoroślą. Jedynie piersi kobiece, tam nabrzmiałe, pełne jak

melony, tu leżały płaskie i rozmyte, prawie niewidoczne.

Dopiero po długiej chwili zrozumiał, że patrzy na Annę, służącą-Niemkę, którą ojciec

przywiózł wraz z Gretą, a która zawsze schodziła matce z drogi ze spuszczoną głową, jego zaś

częstowała łakociami wyjmowanymi z kieszeni fartucha. Mimo to Dominik nie lubił jej, owszem,

słodycze brał, czując dziecięcą intuicją, że się pozwala kupować, choć bez świadomości, za co i w

jakim celu. Teraz zaś, wraz z falą gorąca, przyszło obrzydzenie, zaczęło go wypełniać, przemieniać

w nienawiść, zrobiło mu się mdło, ale wzroku nie odrywał, jakby przykuty do oglądanej sceny.

Nagle ojciec ciężko się poruszył, przewrócił na bok i nie otwierając oczu począł sunąć ręką

po udzie dziewczyny, sapiąc coraz szybciej i głośniej. Ta, przez moment jeszcze nieruchoma,

fuknęła sennie, po czym uśmiechnęła się i przeciągnęła leniwie, wyprężając nogę i do reszty

spychając pościel na podłogę.

Dominik nie wiedział, jak odpadł od okna, jak, zapominając o trzewikach, biegł przed

siebie, nieprzytomnie, byle dalej, aż ocknął się na skraju gościńca, skąd widać było w oddali

modry, zamglony pas jeziora. Szedł na przełaj, gramoląc się poprzez trzciny, płosząc dzikie

ptactwo. Uświadomił sobie, że tej właśnie nocy, po raz pierwszy od czasu pogrzebu matki, nie

płakał. I nie czuł teraz ani wstydu, ani nienawiści do Anny, a tym bardziej do ojca, wszystkie te

W. Łysiak - Kolebka I.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: