1. Cierpienia młodego Wertera-Część pierwsza.pdf

CZĘŚĆ PIERWSZA

4 maja1771 r.

O, jakże cieszę się, że wyjechałem![2] Powiesz, drogi przyjacielu, że niewdzięczne jest

serce

człowieka? Opuściłem ciebie, którego tak kocham, z którym nierozłączny byłem i oto -

cieszę

się? Ale wiem, że mi przebaczysz, bo czyż los nie uczynił wszystkiego, co mogłoby

mnie

udręczyć? Biedna Leonora! Byłem jednak niewinny, czyż mogę bowiem ponosić

odpowiedzialność

za to, że pod wpływem zalotności jej siostry i miłego z nią obcowania, zrodziła się

namiętność w biednym sercu? A mimo to - czyż jestem naprawdę bez winy? Czyż nie

podsycałem

jej uczuć, czyż nie dawałem się ponosić wrażeniom, czyż nie śmialiśmy się z

przeróżnych

rzeczy, choć zgoła śmieszne nie były? Czyż wolno człowiekowi skarżyć się na losy

swoje? Przyjacielu mój drogi, przyrzekam poprawę! Nie będę już, jak to czyniłem do tej

pory,

bezustannie przeżuwał owych nikłych zaprawdę przeciwności, jakie przyniosło mi

przeznaczenie.

Chcę używać tego, co mam przed sobą, a zapomnieć o tym, co było i przeminęło.

Zaprawdę,

masz słuszność, mój drogi: pośród ludzi mniej byłoby trosk, gdyby - o, czemuż się

tak dzieje - gdyby nie wytężali całej wyobraźni na wywoływanie zjawy minionych

cierpień, a

raczej znosili obojętnie to, co niesie chwila bieżąca.

Powiedz, proszę cię, matce mojej, że dołożę wszelkich starań, by należycie załatwić jej

sprawy i rychło doniosę o wszystkim. Rozmawiałem z ciotką i zaręczam ci, że nie jest

ona tak

zła, jak się o niej u nas mówi. Jest to kobieta żywa i gwałtowna, ale serce ma złote.

Opowiedziałem

jej o skargach matki, spowodowanych trudnościami uzyskania należnego jej spadku.

Wyłożyła mi przyczyny swego postępowania oraz podała warunki, pod jakimi gotowa

jest

wydać wszystko, co należy, a nawet wydać więcej, niżeśmy żądali. Nie chcę się o tym

rozpisywać

w tej chwili, ale koniec końcem, powiedz matce, że wszystko będzie dobrze. Z racji

tych spraw drobnych przekonałem się ponownie, drogi przyjacielu, że nieporozumienia i

opieszałość wywołują wśród ludzi więcej może jeszcze zamętu, niż złośliwość i podstęp.

ostatnie przyczyny zła jawią się w każdym razie rzadziej.

Jest mi tutaj zresztą bardzo dobrze. Samotność to balsam nieoceniony dla mego

skołatanego

serca. Miejscowość, gdzie przebywam, to raj prawdziwy, a wiosna tu w pełni uroczych

ponęt swych i rozkwitu. Drzewa, żywopłoty, to jakby ogromne kwietne kiście, tak że

zbiera

ochota zmienić się w chrząszczyka, nurzać się w tej wonnej toni i żywić się wyłącznie

zapachem.

Miasto samo niczym nie pociąga, ale za to okolica niewypowiedzianie piękna. To

właśnie

skłoniło zmarłego hrabiego M... do założenia ogrodu na jednym ze wzgórz, które leżą

tutaj na

widnokręgu, porozdzielane uroczymi dolinami. Ogród urządzony jest po prostu, i

wstąpiwszy

weń, czuje się od razu, że nie jest to dzieło kunsztowne człowieka biegłego w swej

sztuce i

fachowego ogrodnika, ale że plan ogrodu kreślił człowiek serca, który chciał, by mu tutaj

było

dobrze. Uroniłem też niejedną łzę ku czci zmarłego, siedząc w rozpadłym na poły

pawilonie,

który był dawniej jego ulubionym miejscem, a jest dzisiaj moim. Niebawem stanę się

panem

owego ogrodu[3]. Mimo że bywam tu dopiero od kilku dni, ogrodnik okazuje mi

życzliwość i

nieźle na tym wyjdzie.

10 maja

Przedziwna pogoda ogarnęła moją duszę, niby owo zaranie wiosny, którym poję ciągle

serce moje. Jestem sam i używam życia w całej pełni, bo zaprawdę, okolica ta

stworzona jest

wprost dla dusz takich, jak moja. Drogi przyjacielu, jestem tak szczęśliwy, tak bardzo

utknąłem

w ciszy słodkiego bytowania, że cierpi na tym sztuka. Niezdolny rysować, niezdolny

położyć

kreski, czuję mimo to, że nigdy większym nie byłem malarzem, jak w tej chwili. Kiedy

z uroczej doliny podnoszą się opary, a słońce patrzy z wysoka na nieprzeniknioną

ciemność

lasu, wysyłając jeno małe wiązki promieni w głąb tego świętego przybytku, leżę sobie w

wysokiej

trawie nad brzegiem szemrzącego potoku. Przytulony do ziemi, dziwuję się rozlicznym

trawkom, czuję blisko serca rojowisko mnóstwa małych robaczków i komarów,

snujących się

pośród źdźbeł, i patrzę na ich przedziwne, tajemnicze kształty. Wówczas czuję żywo

obecność

Wszechmocnego, który stworzył nas na swój obraz i podobieństwo, chwytam tchnienie

Tego, który wszystko swą miłością otacza i utrzymuje świat przy życiu. Przyjacielu,

wówczas

ćmi mi się w oczach, a cała ziemia wokół i niebo spoczywa w mej duszy, jak zjawa

ukochanej.

Tęsknię wówczas i myślę: ach... gdybyś to wszystko mógł wyrazić, gdybyś przelać mógł

na papier to, co tak pełne, tak gorące żyje w tobie, natenczas byłoby ono

odzwierciedleniem

boskiej nieskończoności. Przyjacielu! Niestety, dlatego niszczeję i upadam pod tą

nawałą

wspaniałości zjawisk.

12 maja

Nie wiem, czy duchy łudzące unoszą się ponad tą okolicą, czy to płomienna, niebiańska

fantazja mego własnego serca sprawia, że wszystko wokół jest takie rajskie. Niedaleko

pod

miastem jest studnia, studnia, do której przykuty jestem niby Meluzyna[4] wraz ze swymi

siostrami.

Po stoku małego wzgórza schodzi się, staje pod sklepieniem, a potem, zstąpiwszy w

dół po jakichś dwudziestu stopniach, znajduje się przeczystą wodę, ze skał

marmurowych

tryskającą. Niewielki murek, okalający studnię od góry, wysokie drzewa, słoniące ją

cieniem,

chłód, jaki tu panuje, wszystko razem pociąga i przejmuje drżeniem. Nie ma dnia, bym

tu nie

spędził bodaj godziny. Raz po raz jawią się tu dziewczęta z miasta po wodę, załatwiając

ową

czynność prostą i konieczną, jakiej niegdyś oddawały się nawet córki królewskie. Gdy

siedzę

tutaj, budzi się we mnie tak żywo patriarchalna wizja pradziadów, nawiązujących u

studni

znajomości, starających się o rękę wybranki, i duchów dobroczynnych, polatujących

wokół

źródeł i studni. Zaprawdę, nie krzepił się chyba u chłodnej studni po znojnej wędrówce w

czas letni ten, kto tego odczuć niezdolny.

13 maja

Pytasz, czy mi przysłać książki moje?

Drogi mój, proszę cię, nie przysyłaj mi ich na Boga! Nie trzeba mi kierownictwa ni

zachęty

czy podniety, wszak serce me samo przez się tętni aż nazbyt gwałtownie. Tylko

kołysanka

zda mi się, a znalazłem ich pod dostatkiem w moim Homerze, O, jakże często do snu

kołyszę wzburzoną krew. Zaprawdę, nie widziałeś chyba tak niezrównoważonego,

niespokojnego,

jak serce moje. Wszakże nie potrzebuję mówić o tym tobie, który doznawałeś nieraz

przygnębienia patrząc, jak przerzucam się z troski do rozpętania i ze słodkiego

rozmarzenia

do zgubnej namiętności. Postępuję z moim sercem, jak z chorym dzieckiem, powolny

wszelakiemu

jego zachęceniu. Nie rozgłaszaj tego, bo są tacy, którzy by mi to wzięli za złe.

15 maja

Prostaczkowie miejscowi znają mnie już i lubią, zwłaszcza dzieci. Gdym zrazu zbliżał się

do nich i rozpytywał poufale o to i owo, niektórzy mniemali, że chcę z nich drwić, i

odprawiali

mnie w sposób, co się zowie szorstki. Ale nie brałem sobie tego do serca, tylko

uczuwałem

nader żywo to, co już nieraz zauważyłem. Ludzie wyższych sfer trzymają się zawsze

w pewnym chłodnym oddaleniu od prostego ludu, jakby się obawiali, że stracić coś

mogą na

zbliżeniu, ale zdarzają się wartogłowy i kpiarze, okazujący prostaczkom pozorną

łaskawość

po to jeno, by swawolą swą dotknąć tym boleśniej jeszcze.

Wiem, że nie jesteśmy równi i równymi być nie możemy, ale wedle mego zapatrywania,

ten, który odsuwa się od tak zwanego motłochu, by zachować swe dostojeństwo, jest

równie

godny nagany, jak tchórz, unikający przeciwnika z obawy porażki.

Niedawno przyszedłszy do studni, zastałem młodą służebną. Postawiła naczynie na

najniższym

stopniu i rozglądała się, czy nie zjawi się jakaś towarzyszka, chętna do pomocy w

dźwignięciu

naczynia na głowę. Zeszedłem i spojrzałem na nią. Czy pomóc panience? - spytałem.

Twarze jej oblała się żywym rumieńcem.

- Jakżeby też pan...? - powiedziała. - Niewielka to rzecz. Włożyła na czoło nagłówek[5],

ja podałem jej naczynie. Podziękowała i poszła schodami na górę.

17 maja

Porobiłem rozmaite znajomości, towarzystwa jednak nie znalazłem do tej pory. Nie

wiem,

co mogę mieć w sobie pociągającego dla tych ludzi, wielu z nich mnie lubi, kupią się

wkoło

mnie, a kiedy zdarza się, że drogi nasze niewielką tylko przestrzeń razem biegną,

przykro mi

się robi. Gdybyś spytał, jacy tu są ludzie, odparłbym, że tacy, jak wszędzie. Rodzaj

ludzki, to

rzecz nad wyraz jednostajna! Większość spędza na pracy przeważną część życia, by

żyć, a

owa znikoma cząstka wolności, jaka im pozostaje, napawa ich taką obawą, iż czynią, co

mogą,

by jej .się wyzbyć co prędzej. O, jakimże jest przeznaczenie ludzi?

Ale jest to lud dobry i poczciwy! Bardzo dobrze się czuję, gdy się czasem zapomnę,

zażyję

z nimi rozrywek, na jakie jeszcze wolno sobie pozwolić, gdy siedząc u obficie

zastawionego

stołu, pożartuję w szczerości ducha swobodnie, zrobię wycieczkę, potańczę przy

sposobności,

czy coś podobnego uczynię. Lecz nie śmie mi wówczas przyjść na myśl, że tyle

spoczywa we

mnie odmiennych, utajonych sił, niezużytych, marniejących, które muszę ukrywać tak

starannie.

Ach, jakże to obezwładnia serce... a przecież przeznaczeniem ludzi mi podobnych jest

nie

znaleźć zrozumienia.

Ach, czemuż nie ma już przyjaciółki młodości mojej! Ach, ach, czemuż ją poznałem?

Powinienem

sobie powiedzieć: nierozsądny jesteś, szukasz, czego na ziemi znaleźć niepodobna!

Posiadałem ją jednak, odczuwałem to serce, tę wielką duszę i czułem się w jej

obecności

czymś więcej niż jestem, byłem bowiem wszystkim, czym zostać mogłem. O Boże! Czyż

wówczas pozostała bezczynną bodaj jedna z sił duszy mojej? Czyż nie bytem w

możności

rozwijać przed nią wszystkich owych cudnych uczuć, którymi serce moje ogarnia

przyrodę?

Wszakże stosunek nasz był nieustanną tkaniną, złożoną z subtelnych wrażeń i bystrości

dowcipu,

a wszystkie jej modyfikacje, dochodzące czasem aż do wybryków, nosiły na sobie piętno

geniuszu. Cóż teraz! Wyprzedziła mnie wiekiem i zeszła wcześniej niźli ja do mogiły.

Nigdy jej nie zapomnę, zawsze przytomną mi będzie potęga jej rozumu i niebiańska

wyrozumiałość[6].

Przed kilku dniami napotkałem tu młodego V. Jest to chłopak szczery, bardzo miłej

powierzchowności.

Skończył właśnie uniwersytet, nie uważa się za mędrca, a jednak przekonany

jest, że więcej posiada wiadomości od innych. Pracował, jak to zaraz widać, pilnie i

nabył

spory zasób wiedzy. Posłyszawszy, że dużo rysuję i znam greczyznę (dwie niesłychane

rzeczy

tutaj), zwrócił się do mnie, rozłożył swój kramik naukowy, mieszczący różności

począwszy

od Batteux’go do Wooda i od Pilesa do Winckelmanna, zaręczył mi, że przeczytał całą

pierwszą część teorii Sulzera oraz że posiada rękopis Heynego o studium antyku[7].

Przyjąłem

to do wiadomości.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: