2. Cierpienia młodego Wertera-Część druga.pdf

CZĘŚĆ DRUGA[41]

20 października 1771

Wczoraj przybyliśmy[42] tutaj. Konsul czuje się niezdrowym, przeto zatrzymamy się

przez

dni kilka. Wszystko byłoby dobrze, gdyby tylko nie był tak nieznośny. O czuję dobrze, że

los

mi gotuje straszne przejścia. To nic, trzymajmy się ostro! Swobodny umysł zniesie wiele!

Swobodny umysł... śmiech mnie bierze, gdy widzę że słowo to napisać mogłem. Nieco

więcej

zaufania do siebie zdałoby mi się i uczyniłoby mię najszczęśliwszym pod słońcem. Tam,

gdzie inni, mając odrobinę zaledwo siły i zdolności, puszą się niby pawie i zażywają

błogiego

samo zachwytu tam ja powątpiewam w mój talent i umiejętność. Boże, który mnie

wyposażyłeś

tak obficie, czemuż nie zatrzymałeś potowy swych dobrodziejstw, zsyłając mi w ich

miejsce bodaj trochę pewności siebie i skłonności poprzestawania na byle czym.

Trzeba być cierpliwym, a wszystko się zmieni na lepsze. Masz słuszność, przyznaję ci,

mój drogi. Czuję się nierównie lepiej, odkąd żyję pośród tłumu i patrzę na to, co ludzie

robią i

jak sobie radzą. Leży już w naturze ludzkiej, że porównujemy wszystko ze sobą, a siebie

wszystkim, przeto poczucie szczęścia i niedoli zawisło od tych rzeczy, z którymi się

zestawiamy,

a samotność jest wobec tego największym niebezpieczeństwem. Nasza wyobraźnia

posiada skłonność do wzlatywania wysoko, a czerpiąc pokarm z fantastycznych miraży

poezji,

stwarza mnóstwo istot fikcyjnych, w porównaniu z którymi jesteśmy nieskończenie mali,

wszystko poza nami wydaje nam się wznioślejsze, a każdy doskonalszym od nas. I to

dzieje

się zupełnie naturalnie. Odczuwamy bardzo często swe braki, a to, czego nam brak,

posiada

często, jak nam się wydaje, ktoś drugi. Przyznając mu tę wyższość, wyposażamy go

także i

naszymi, własnymi zaletami, odczuwając w tym nawet pewne idealne zadowolenie. W

ten

sposób powstaje ów szczytny ideał, będący naszym własnym wytworem.

Pracując natomiast mozolnie i używając jeno własnych niewielkich sił, spostrzegamy

częstokroć,

że przy całej powolności i ucieraniu się z przeszkodami, doprowadzamy do czegoś

więcej, niż inni, płynący pełnymi żaglami i dzierżący silnie ster, a wówczas, widząc, że

dorównaliśmy

innym, lub żeśmy ich nawet wyprzedzili, osiągamy poczucie własnej wartości.

26 listopad

Zaczyna mi tu być jako tako. Najlepszym jest to, że pracy nie brak, a przy tym duszę

moją

bawi ta mnogość ludzi i rozmaitość nieznanych dotąd postaci, dając nad wyraz

ożywione widowisko.

Poznałem hrabiego C... i z każdym dniem czuję dlań większy szacunek. Posiada

umysł, ogarniający szerokie kręgi i głęboki, a prze to właśnie wolny od oschłości, że

uwzględnia wszystko. W zachowaniu jego przebija zdolność odczuwania przyjaźni i

miłości.

Powziął dla mnie życzliwość, pod czas załatwiania pewnej sprawy urzędowej, gdy

zauważył

od pierwszych zaraz słów, że się rozumiemy i że może mówić do mnie, jak nie do

każdego.

Nie mogę. się nacieszyć jego życzliwym postępowaniem ze mną. Nie ma chyba

większej

istotniejszej radości, jak gdy otwiera się przed nami prawdziwie wielka dusza.

24 grudnia

Mam mnóstwo przykrości do zniesienia od mego konsula, jak to zresztą przewidywałem.

Jest to pedantyczny cymbał, jakich mało na świecie, powolny i drobiazgowy Jak stara

kumoszka.

Nigdy nie jest zadowolony z siebie, przeto niczym go zadowolić nie sposób. Pracuję

chętnie i łatwo, i nie cierpię poprawek. On zaś ma pasję zwracać mi dany elaborat i

powiada

zawsze: - Dobrze pan napisał, a przejrzyj pan to jeszcze raz, zawsze można znaleźć

odpowiedniejsze

wyrażenia czy jaśniejszy zwrot! - Diabli mnie biorą nieraz. Nie ścierpi, by brakło

jednego choćby - i - jednego spójnika, a wrogiem śmiertelnym jest wszelkich dowolności

szyku zdania, jakie mi się często nasuwają pod pióro. Nie rozumie po prostu obrazu, nie

odrzępolonego

wedle szacownych, prastarych zasad melodii, obowiązujących katarynkę.

Okropna to rzecz mieć z takim człowiekiem do czynienia.

Nagrodą jedyną jest mi zaufanie hrabiego C... Niedawno wyznał mi otwarcie, że jest

bardzo

niezadowolony z guzdralstwa i drobiazgowości mego konsula. - Ludzie - powiedział -

mają upodobanie w utrudnianiu sobie samym i innym wszystkiego. Ale trzeba się z tym

pogodzić,

podobnie, jak musi pogodzić się z istnieniem góry wędrowiec. Gdyby jej nie było,

oczywiście, droga byłaby wówczas krótsza i łatwiejsza, ale ponieważ góra istnieje,

przeto

trzeba się na nią wspinać!...

Mój szef domyśla się naturalnie, że hrabia woli mnie od niego, to go złości a skutkiem

tego

korzysta z każdej sposobności, by obmawiać hrabiego przede mną Ja, naturalnie, staję

po jego

stronie, a to sprawę jeszcze bardziej pogarsza. Wczoraj wyprowadził mnie z równowagi,

gdyż

przy okazji i mnie też przypiął łatkę. Hrabia - powiedział - interesuje się całym światem i

tego jest jedyny, praca mu idzie jak z płatka i ma łatwość pióra, ale brak mu gruntownej

wiedzy,

co jest zresztą wadą wszystkich dyletantów literatury i sztuki. - Zrobił przy tym minę,

jakby pytał: - Czyś się dorozumiał, że to do ciebie pite? - Ale nie odniosło to żadnego

skutku,

gdyż pogardzam ludźmi, mogącymi tak myśleć i w ten sposób postępować., Stawiłem

czoło i dyskutowałem z pewnym uniesieniem. Powiedziałem, że człowiek taki jak hrabia,

budzić musi szacunek, tak ze względu na swój charakter, jak też i wiedzę. - Nie znam -

powiedziałem

- nikogo, komu by się powiodło rozszerzyć zakres swych wiadomości na tak

rozliczne przedmioty, nie zatracając jednocześnie zainteresowania dla pospolitych

spraw bieżącego

życia. - Było to dla jasnego rozumu bajką o żelaznym wilku, przeto oddaliłem się, nie

chcąc dalszą gadaniną jego burzyć sobie żółci.

Wyście winni temu wszyscy, namówiliście mnie bowiem do podjęcia owego jarzma

rozwodząc

się szeroko o potrzebie rozpoczęcia czynnego życia. Czynne życie? Zaprawdę, jeśli

człowiek, sadzący ziemniaki i wożący na sprzedaż do miasta zboże, nie wiedzie

czynniejszego

życia ode mnie, to zgodzę się jeszcze przez dziesięć lat wykonywać tę pracę galernika,

przykuty łańcuchem, na który mnie wzięła owa bajka o czynnym życiu.

Poza tym cóż za błyszcząca nędza, jakaż nuda panuje pośród owych miernot,

zebranych tu

pospołu. A jakaż wre pomiędzy nimi walka o pierwszeństwo, jakże czyhają zawzięcie, by

bodaj krokiem uprzedzić drugiego, jakież nędzne, jak poziome, zgoła nie osłonione

niczym

namiętnostki wypełniają ich dusze? Jako przykład podaję pewną kobietę. Rozpowiada

ona

każdemu szeroko o swym szlachectwie i swych posiadłościach, tak że ktoś obcy

musiałby ją

wziąć za głupią gęś, zarozumiałą do niemożliwości ze swego pochodzenia oraz sławy

swego

kraju i swych przodków. Tymczasem jest o wiele gorzej, gdyż owa osoba pochodzi z

tych

stron i jest córką biednego gryzipiórka. Nie mogę pojąć, by ludzie mieli tak mało

zastanowienia

i świadomości, że poniżają się sami i hańbią.

Przekonuję się, mój drogi, z dniem każdym dowodniej, że nie należy sądzić innych

podług

siebie, ale ponieważ mam tak dużo do czynienia z samym sobą i własnym,

nieokiełznanym

sercem, przeto najchętniej pozwalam każdemu kroczyć własną ścieżką, byleby mi inni

nie

przeszkadzali czynić, co mi się podoba.

Najbardziej drażnią mnie fatalne zapatrywania na mieszczaństwo i różnice stanowe.

Zdaję

sobie równie dobrze, jak każdy inny, sprawę z tego, że różnice dzielące poszczególne

stany są

potrzebne, oraz ile mnie samemu przysparzają korzyści. Ale niechże nie stają mi na

drodze

tam właśnie, gdzie mogę zażyć jeszcze bodaj trochę radości, bodaj odrobiny szczęścia

świecie. Poznałem się niedawno na przechadzce z niejaką panną B... Jest to miła

osoba, która

zdołała zachować dużo prostoty wśród całego tego sztywnego otoczenia.

Rozmawialiśmy

bardzo przyjemnie, a przy pożegnaniu poprosiłem, by mi pozwoliła się odwiedzić.

Zgodziła

się na to tak ochotnie, że ledwo mogłem się doczekać sposobnej chwili, by pójść do niej.

Nie

pochodzi z tych okolic, a mieszka razem z ciotką. Ta ciocia nie spodobała mi się od

razu. Zachowałem

się jednak wobec niej bardzo uprzejmie, mówiąc, zwracałem się przeważnie do

niej i w ciągu pół godziny dowiedziałem się pewnych szczegółów, a mianowicie, że jak

mi to

później potwierdziła siostrzenica... czcigodna dama cierpi na starość niedostatek,

niczego nie

posiada: ani majątku, ani inteligencji, całą jej ostoją jest długi szereg przodków oraz

stan,

wśród którego murów zabarykadowała się, poprzestając na tej rozkoszy, by z wyżyn

swoich

spoglądać z pogardą na marny tłum mieszczuchów. Podobno była piękną w młodości,

przebaraszkowała

życie, zrazu dręczyła różnych biednych młodzieńców, zaś w wieku dojrzalszym

ugięła się pod jarzmo małżeńskie pewnego starszego oficera, z którym za tę cenę i

znośne

utrzymanie przeżyła czas jesieni życia, a potem go pogrzebała i na starość została

samotną.

Nie miano by dla niej teraz żadnych względów, gdyby nie siostrzenica, posiadająca

sympatię

wszystkich.

8 stycznia 1772

Straszni to zaiste ludzie, wkładający całą duszę w ceremoniał i wysilający się całymi

latami

na to, by posunąć się o jedno bodaj miejsce wyżej przy stole. Nie brak im wcale innego

zajęcia, przeciwnie, mnóstwo rzeczy zalega właśnie dlatego, że drobnostkowe utarczki

nie

pozwalają im jąć się spraw ważnych. W zeszłym tygodniu przez głupi zatarg w sprawie

jazdy

sankami[43], cała przyjemność poszła na marne.

Naiwni to ludzie, nie zdają sobie bowiem sprawy z tego, że w istocie rzeczy pierwsze

miejsce nie ma żadnego znaczenia, gdyż ten, kto je zajmuje, rzadko odgrywa główną

rolę!

Iluż królów podlega władzy ministrów, a jak często minister pełni wolę swego sekretarza!

Któż jest w takim razie pierwszym? Ten, wydaje mi się, kto przeniknie innych i przemocą

czy

chytrością umie użyć ich namiętności i sił do spełnienia swych zamierzeń.

20 stycznia

Piszę do pani, droga Loto, w małej karczemce wiejskiej, dokąd zapędziła mnie burza.

Odkąd

przebywam w tej smętnej norze. D..., pośród ludzi tak całkiem obcych memu sercu, nie

miałem chwili, by mi dusza się nie rwała do skreślenia do pani słów paru. I tutaj byłaś

pani

pierwszą myślą moją, w tej chałupce, samotnej i ciasnej, gdzie siedzę i patrzę na śnieg,

smagający

szyby małego okienka. Gdym jeno wszedł, przypomniałem sobie twą postać i duszę

twą, Loto, z taką gorącą czcią! Boże mocny! To pierwsza szczęsna chwila!

O, czemuż mnie nie widzisz, droga moja, ogarnionego tym wirem! Umysł mój marnieje,

nie miałem ni na moment pełni odczuwania, ani jednej szczęsnej godziny! Nic! Nic! Mam

wrażenie, jakbym stał przed czarodziejską szkatułą[44], widzę małych ludzi, koniki itp.,

wszystko

to rusza się, a ja pytam, czy to nie jest jakieś optyczne złudzenie. Sam odgrywam jakąś

rolę, a raczej ruszają mną jak marionetką, dotykam czasem drewnianej ręki sąsiada i

czuję

dreszcz grozy. Wieczorem postanawiam zobaczyć wschód słońca i nie ruszam się z

łóżka. W

ciągu dnia obiecuję sobie ucieszyć oczy światłem księżyca i nie wychylam się z pokoju.

Nie

wiem, doprawdy, całkiem, po co się budzę i po co idę spać.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: