Adamski Jerzy - Wstep do teatrologii.pdf - Historia - kama2e

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

JERZY ADAMSKI

WSTĘP

DO TEATROLOGII

Tower Press 2000

Przedmowa

Aby uzasadnić, dlaczego wybieramy grę sceniczną, a nie grę w ping-ponga, musimy po-

służyć się teatrologią

Dlaczego, u licha, mamy mówić o teatrze, czyli o grze scenicznej, a nie o grze w ping-

ponga na przykład? A gdybyśmy, zmuszeni przez kulturę masową (innej nie ma), musieli wy-

brać? Zapytamy wówczas, jaka jest między tymi grami różnica? I czy w ogóle jest? Bo jeśli

jej nie ma, to wybór jest tu tylko kwestią gustu. Lecz jeżeli jakaś różnica istnieje, wybór trze-

ba uzasadnić. A skoro jedną z tych gier do wyboru jest gra sceniczna, musimy posłużyć się

teatrologią.

Rozdział pierwszy

Istnieje duża różnica między teatrologią a historią teatru. Mimo że obie są dosyć marne

Istnieją tylko dwa sposoby mówienia o teatrze, jeden gorszy od drugiego. Historyczny i te-

atrologiczny. Historia teatru zajmuje się teatrem jako ugruntowaną w życiu społecznym in-

stytucją, teatrologia zaś traktuje teatr jako wielopostaciowe zjawisko, wielobarwny fenomen

życia społecznego. Te dwa rodzaje refleksji teoretycznej są pod wielu względami tak różne, że

wbrew obecnym obyczajom uniwersyteckim nie należy ich wrzucać do jednego worka z napi-

sem „teatrologia”. Refleksja historyczna w dziedzinie teatru bliższa jest nauce historii w jej

tradycyjnym rozumieniu, refleksja teatrologiczna natomiast – antropologii kulturalnej. Obie są

względnie młode, jako odrębne dyscypliny naukowe uprawia się je od niedawna, obie też

jeszcze niezbyt są pewne siebie, bo też i niezbyt jasno określone pod względem zakresu i

metody.

Historia teatru wyodrębniła się z historii literatury, gdzie była utożsamiana z historią dra-

matu, wyodrębniając się równocześnie także z historii sztuki, gdzie stanowiła część historii

architektury i historii malarstwa, oraz z etnologii i etnografii, gdzie identyfikowano ją z histo-

rią obrzędów.

Do niedawna jeszcze w podręcznikach historii literatury używano określeń: „teatr Molie-

ra”, „teatr Wyspiańskiego”, sugerując, że teatr i dramat to to samo. W podręcznikach historii

sztuki teatr występował jako wolno stojący budynek teatralny oraz jako sala teatralna ze sceną

i widownią o różnych kształtach. W podręcznikach etnologii i etnografii mówiono o teatrze

jako o obrzędowym tańcu i pieśni, bądź też jako o ludowej ceremonii weselnej, pogrzebowej,

jubileuszowej. Z tych dyscyplin naukowych historia teatru wydzieliła się dopiero wówczas,

gdy uznano, że sztukę widowiskową należy potraktować jako samodzielną dziedzinę sztuki, a

z niej wyodrębnić jeszcze trzeba sztukę sceniczną, jako szczególny rodzaj sztuki widowisko-

wej, i ją właśnie nazywa się teatrem w ścisłym tego słowa rozumieniu. Ale tak rozumiany

teatr uprawiany jest jednak w wielu bardzo różniących się od siebie wzajem gatunkach.

Teatrem nazywamy w skrócie teatr muzyczny (opera, operetka, musical, rewia piosenek),

teatr taneczny (balet, pantomima), kabaret, teatr awangardowy, zwany też niekiedy teatrem

alternatywnym (teatr pozasłowny, scenograficzny, psychoterapeutyczny), dramatyczny (teatr

słowa, dialogu, teatr literacki), teatr radiowy, telewizyjny. Toteż historia teatru rozpada się z

kolei na odrębne historie gatunków teatralnych. Omawiają je takie prace, jak Pierwsza Reduta

Osterwy Józefa Szczublewskiego, Kabaret Lisy Appignanesi, Laboratorium Grotowskiego

Tadeusza Burzyńskiego i Zbigniewa Osińskiego, W świecie Arlekina Allardyce Nicolla.

Dzieje dramatu pozostały w historii literatury, bądź też wyodrębniły się jako osobna część

historii teatru dramatycznego, powstała natomiast odrębna historia aktora (patrz Aktor XX

wieku Odette Aslan), historia inscenizacji (patrz Inscenizacja romantyczna we Francji Anto-

inette Halevy-Viola), historia scenografii (patrz Polska plastyka teatralna Zenobiusza Strze-

leckiego), reżyserii, budynków teatralnych, poszczególnych zespołów teatralnych, teatrów w

poszczególnych miastach, serie biografii aktorów, serie pamiętników aktorskich, historia

urządzeń scenicznych (np. oświetlenia scenicznego Piotra Mitznera), doktryn teatralnych, re-

kwizytów itd. Opracowuje się również historię teatru jako pewną całość. Tu przykładem mogą

być Zbigniewa Raszewskiego Krótka historia teatru polskiego, Historia teatru Margot Ber-

thold czy Allardyce Nicolla, Współczesny teatr francuski Paula Surera. Jednak tytułowe słowo

„teatr” oznacza w tych „historiach teatru” przede wszystkim teatr dramatyczny. Teatrem mu-

zycznym zajmuje się nadal historia muzyki (np. J. W. Reiss Mała historia muzyki) i tam nale-

Adamski Jerzy - Wstep do teatrologii.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: