Justyn Męczennik - Dialog z Żydem Tryfonem.pdf - Ojcowie Kościoła - WTLibrary

Justyn Męczennik

DIALOG Z ŻYDEM TRYFONEM

Wprowadzenie.

1. Kiedy pewnego ranka wyszedłem sobie pospacerować po dziedzińcu Ksystus, jakiś człowiek

wraz z innymi, którzy mu towarzyszyli, spotkał mnie i powiedział: „Witaj, filozofie!” I zaraz gdy to

powiedział, dołączył do mnie, a jego przyjaciele, podobnie, ruszyli za nim. Ja zaś zwróciłem się do

niego i powiedziałem: „Cóż jest ważne?” A on odpowiedział: „Zostałem pouczony – mówi – przez

Sokratyka Koryntusa w Argos, że nie powinienem ani gardzić, ani traktować z obojętnością tych,

którzy pięknie się ubierają, lecz wszystkim okazywać dobroć i starać się żyć z nimi w jedności,

gdyż możliwe, że z tej relacji wynikną jakieś korzyści dla obydwu stron albo dla mnie samego. W

każdym razie jest czymś dobrym dla obydwóch, jeśli jeden albo drugi zostaje ubogacony. Dlatego

więc, kiedy widzę kogoś odzianego w taki strój, chętnie zbliżam się do niego i dla tej też przyczyny

zwróciłem się do ciebie wraz z moimi współtowarzyszami, oczekując, że usłyszymy od ciebie coś

dla nas pożytecznego. Kim jednakże jesteś, wielmożny panie?” Odpowiedziałem mu więc żartem.

Na co on opowiedział mi szczerze o swoim imieniu i swojej rodzinie. „Nazywają mnie – mówi on –

Tryfon; i jestem obrzezanym Hebrajczykiem, uciekłem zaś przed wojną, która ostatnio tam się

rozpętała i spędzam moje dni w Grecji, a głównie w Koryncie”. „A w czymże to – powiedziałem –

mógłbyś zostać ubogacony przez filozofię bardziej niż przez twoich własnych prawodawców i

proroków?” „Czemuż by nie?” – odpowiedział. „Czyż filozofowie nie kierują każdej swojej

rozmowy na Boga? I czyż nie stawiają nieustannie pytań odnośnie do Jego jedności i opatrzności?

Czyż poszukiwanie Boskości nie jest właśnie prawdziwym obowiązkiem filozofii?” „Zapewne” –

odrzekłem. „My również w to samo uwierzyliśmy. Ale większość nie zastanawia się nad tym czy

jest jeden, czy też więcej bogów i czy mają oni jakiś wzgląd na każdego z nas, czy też nie, gdyż

wydaje im się, że taka wiedza nie przyczyni się w żaden sposób do naszego szczęścia; ba, próbują

oni nawet nas przekonać, że Bóg troszczy się o wszechświat wraz z istniejącymi w nim rodzajami i

gatunkami, ale nie o mnie, ani o ciebie, ani o nikogo indywidualnie, dlatego nie ma potrzeby, by

zanosić do Niego modlitwy we dnie i w nocy. Nie jest jednak niczym trudnym zdać sobie sprawę ze

skutków takiego rozumowania; bowiem zuchwalstwo i swoboda w mówieniu sprawiają, że takie

opinie się utrzymują, a ludzie mogą czynić i mówić, co im się podoba, bez zważania ani na karę, ani

na nadzieję dóbr, które pochodzą od Boga. Bo inaczej, jakżeby mogli? Twierdzą oni bowiem, że

wydarzenia ciągle się powtarzają; i dalej, że ja i ty znów będziemy żyć w podobny sposób, nigdy

nie mogąc stać się lepszymi, ani gorszymi ludźmi. Są także inni, którzy twierdząc, że dusza jest

nieśmiertelna i niematerialna, sądzą, że choć popełnili zło, to nie będą cierpieć kary – bowiem to, co

jest niematerialne nie może niczego odczuwać – i, że w związku z tym dusza z powodu swej

nieśmiertelności niczego od Boga nie potrzebuje”. A on, uśmiechając się uprzejmie, powiedział:

„Powiedz nam, jakie jest twoje zdanie w tej sprawie i co sądzisz, jeśli idzie o Boga, jaką sam

wyznajesz filozofię”

Justyn opisuje swoje studia filozoficzne.

2. „Powiem ci – rzekłem – co mnie się wydaje; ponieważ filozofia jest rzeczywiście największym

skarbem i czymś najbardziej zaszczytnym w oczach Boga, którą to On sam nam zaleca i do niej

zachęca; ci, którzy filozofii poświęcają swoją uwagę, są prawdziwie świętymi ludźmi. Czymże jest

więc filozofia, w jakim celu została ludziom zlecona – choć nie stała się udziałem większości, gdyż

nie stali się wszyscy ani platonikami, ani stoikami, ani perypatetykami, ani teoretykami, ani

pitagorejczykami – będąc jednym rodzajem poznania. Chcę wam powiedzieć, dlaczego stała się ona

tak różnorodną. Wygląda to tak, że ci, którzy jako pierwsi się nią zajmowali, i którzy z tego powodu

zostali uznani za ludzi sławnych, zyskali następców, którym jednakże nie tyle zależało na

poszukiwaniu prawdy, co raczej na zyskaniu podziwu za wytrwałość, samodyscyplinę, należnego

ich poprzednikom, jak też o nowinkarstwo swoich doktryn; i każdy sądził, że jest prawdą to, czego

nauczył się od swego nauczyciela, poza tym ci drudzy przekazali swoim z kolei następcom pewne

sprawy i inne jeszcze do nich podobne, a systemy te zostały nazwane ich imionami, oni zaś zostali

uznani za ojców owych doktryn. Pragnąc najpierw osobiście porozmawiać z którymś z tych ludzi,

przystałem do pewnego stoika, a po spędzeniu z nim dość długiego czasu, gdy niczego więcej nie

mogłem się przy nim dowiedzieć o Bogu, gdyż on sam nic nie wiedział i twierdził, że taka wiedza

nie jest potrzebna, zostawiłem go i udałem się do innego, zwanego perypatetykiem, który wydawał

mi się bystrzejszy. Ten człowiek zaś, gdy zabawiłem u niego kilka dni, zażądał abym wypłacił mu

honorarium, gdyż nie chciał aby nasze kontakty pozostawały niedochodowe. Dlatego jego też

opuściłem uznając, że nie jest on w ogóle żadnym filozofem. Ale kiedy moja dusza z

niecierpliwością pragnęła usłyszeć coś szczególnego i wybrać wreszcie jakąś filozofię, przystałem

do pitagorejczyka, bardzo sławnego człowieka, który miał wysokie mniemanie o swej własnej

mądrości. I kiedy przeprowadzałem z nim rozmowę, zamierzając stać się jego słuchaczem i

uczniem, powiedział on: „Cóż więc? Czy zaznajomiłeś się już z muzyką, astronomią i geometrią?

Sądziłeś, że będziesz w stanie przyswoić sobie wiedzę, która prowadzi do szczęśliwego życia, skoro

wpierw nie doszedłeś do sedna tych spraw, które odrywają duszę od rzeczy zmysłowych i prowadzą

ją do poznania rzeczy należących do umysłu, które mogą być kontemplowane jedynie przez tego,

kto ma zaszczyt znać ich istotę i to, co w tej istocie jest dobrem?” Gdy polecił mi on oddać się

nauce w tak licznych dziedzinach wiedzy i powiedział, że są one konieczne, odprawił mnie, kiedy

przyznałem się do swojej ignorancji. Pogodziłem się z tym stanem rzeczy raczej niechętnie, gdyż

nie zostały spełnione moje oczekiwania, a moje nadzieje zawiodły, tym bardziej, że uważałem się

za człowieka, który jednak posiada jakąś wiedzę; patrząc z drugiej strony, musiałbym teraz

poświęcić mnóstwo czasu na uzupełnienie swego wykształcenia w tych dziedzinach wiedzy i

wszystko odwlec; nie mogłem pozwolić sobie na taką zwłokę. W mojej beznadziejnej sytuacji

przyszło mi na myśl, by spotkać się z platonikami, cieszyli się oni bowiem wielką sławą. Dlatego

też, o ile to było możliwe, spędzałem większość czasu z jednym z nich, który ostatnio zamieszkał w

naszym mieście – był to człowiek poważny, cieszący się wśród platoników wysoką pozycją – i tak

rozwijałem się, czyniąc codziennie spore postępy. A postrzeganie rzeczy niematerialnych

całkowicie mnie zaabsorbowało, zaś kontemplacja świata idei dosłownie uskrzydlała mój umysł.

Wkrótce więc zacząłem sądzić, że już stałem się mądry, a to właśnie było moją głupotą;

spodziewałem się, że od razu dane mi będzie ujrzeć Boga, gdyż taki jest cel filozofii Platona.

Justyn opowiada, w jaki sposób się nawrócił.

3. Kiedy już byłem tak usposobiony, zapragnąłem w pewnym momencie nasycić się wielkim

spokojem i oddalić się od ścieżek uczęszczanych przez ludzi, wybrałem się na odludzie w pobliżu

morza. I kiedy przebywałem już jeden dzień w tym miejscu, do którego zmierzałem, gdzie miałem

zamiar przebywać w samotności, pewien starszy człowiek, nie wyglądający na jakiegoś

niegodziwca, a wręcz przejawiający łagodny i czcigodny sposób bycia, podążył za mną w

niewielkiej odległości. A kiedy odwróciłem się do niego, zatrzymując się i skierowałem na niego

dość surowe spojrzenie, zapytał: „Znasz mnie?” Odpowiedziałem przecząco. „Dlaczego więc –

powiedział on – tak na mnie patrzysz?” Zdumiałem się i powiedziałem: „Bo pojawiłeś się nagle w

tym samym miejscu obok mnie, a ja nie spodziewałem się, że kogoś tutaj spotkam”. A on mówi do

mnie: „Martwię się trochę o moją rodzinę. Oddalili się oni ode mnie, a ja próbuję ich szukać na

własną rękę i dlatego przyszedłem tutaj sądząc, że oni być może też się gdzieś tu pojawią. Ale ty,

dlaczego tutaj jesteś?” – zapytał. „Rozkoszuję się – powiedziałem – tą wędrówką, bo nic nie

rozprasza tu mojego skupienia, bo nic nie przeszkadza mi tu w dyskutowaniu ze samym sobą; takie

miejsca są najodpowiedniejsze dla filologii”. „Jesteś więc filologiem, a nie miłośnikiem czynu i

prawdy? Nie dążysz do tego, by być człowiekiem praktycznym lecz raczej chcesz zostać sofistą?”

„Czyż może ktoś – powiedziałem – dokonać większego dzieła niż to, że ukaże przyczynę, która nad

wszystkim panuje i zatrzymawszy się na niej będzie mógł spoglądać z góry na błędy innych i na ich

bieganinę? Ale bez filozofii i prawego umysłu taka mądrość nie jest dostępna dla żadnego

człowieka. Dlatego potrzeba, aby każdy filozofował i uznał to za najważniejszą i najbardziej

zaszczytną pracę, a inne rzeczy za mające jedynie drugorzędne albo trzeciorzędne znaczenie, gdyż

w rzeczywistości, to czy dojdą one do skutku, zależy od filozofii; mają one pewną wartość i są

godne uznania, ale jej pozbawione, gdy ona im nie towarzyszy, dla tych, którzy za nimi gonią, stają

się prostackie i ordynarne”. „Filozofia więc daje szczęście?” – powiedział on, przerywając.

„Zapewne – odrzekłem – i tylko ona”. „Czym więc jest filozofia – zapytał – i czym jest szczęście?

Powiedz mi, proszę, chyba że coś powstrzymuje cię przed mówieniem”. „Filozofia, cóż –

powiedziałem – jest wiedzą o tym, co rzeczywiście istnieje i jasnym poznaniem prawdy; a szczęście

jest nagrodą za taką wiedzę i mądrość”. „A co nazywasz Bogiem?” – powiedział on. „Tego, który w

ten sam sposób zawsze zachowuje tę samą naturę i jest przyczyną wszystkich innych rzeczy, to

właśnie jest Bóg” – tak mu odpowiedziałem; a on słuchał mnie z przyjemnością i znów zagadnął

mnie w ten sposób: „Czyż «wiedza» nie jest wspólnym określeniem dla wielu różnych dziedzin?

Bowiem w sztukach wszelkiego rodzaju, ten, kto wie coś o każdej z nich jest nazywany biegłym,

czy to w sztuce dowodzenia, czy panowania, czy też leczenia. Ale nie tak samo jest w sprawach

Boskich i ludzkich. Czy istnieje taki rodzaj wiedzy, który pozwala zrozumieć sprawy ludzkie i

Boskie, i czy można dzięki niemu dogłębnie zaznajomić się z ich Boskością i prawością?” „Z

pewnością” – odpowiedziałem. „Cóż więc? Czy na tej samej drodze będziemy mogli poznać

człowieka i Boga, jak poznajemy muzykę i arytmetykę, i astronomię, i inne podobne dziedziny?”

„W żadnym razie” – odrzekłem. „Nie odpowiedziałeś dokładnie na moje pytanie, gdyż – mówi on –

do jednych gałęzi wiedzy dochodzimy przez studiowanie, do innych przez pracę, podczas gdy inne

jeszcze docierają do nas poprzez obserwację. Gdyby ktoś powiedział ci teraz, że w Indiach żyje

zwierzę w niczym nie podobne naturą do innych, ale takiego to i takiego rodzaju, o wielu dziwnych

i różnych kształtach, ty nie znałbyś go, bo go wcześniej nie widziałeś; przecież nikogo nie uznałbyś

za kompetentnego, by o nim coś powiedział, chyba, że usłyszałbyś o kimś, kto widział je na własne

oczy”. „Oczywiście, że nie” – odpowiedziałem. „Jakże więc – powiada on – filozofowie mogą

wydawać jakieś poprawne sądy o Bogu, albo świadczyć o jakiejś prawdzie, skoro nie mają oni o

Nim żadnej wiedzy, gdyż ani Go nigdy nie widzieli, ani też Go nie słyszeli?” „Ależ, ojcze –

powiedziałem – Bóstwo nie może zostać zwyczajnie dostrzeżone za pomocą oczu, tak jak inne

żywe istoty, ale jest dostrzegalne jedynie dla samego umysłu, jak twierdzi Platon, a ja się z nim

zgadzam.”

Dusza sama z siebie nie może ujrzeć Boga.

4. „Czy więc istnieje – mówi on – tak wielka władza, którą dysponuje nasz umysł? Albo czy może

człowiek dostrzec coś, czego wcześniej nie poznał za pomocą zmysłów? Czy mógłby ludzki umysł

kiedykolwiek spostrzec Boga, gdyby nie został pouczony przez Ducha Świętego?” „Platon

naprawdę twierdzi – odrzekłem – że wzrok umysłu ma taką naturę, iż może w końcu dojść do tego,

że możemy dostrzec ten prawdziwy Byt, o ile umysł zostanie oczyszczony, Byt, który sam jest

przyczyną postrzegania czegokolwiek przez rozum, nie mający ani barwy, ani kształtu, ani żadnej

wielkości, dokładnie niczego z tych rzeczy, które postrzega nasz wzrok cielesny; ale jest On czymś

wyjątkowym w swoim rodzaju, wymyka się naszym wypowiedziom, jest On ponad wszelką istotą,

niewypowiedziany i niemożliwy do wyjaśnienia, ale jedynie dobry i godny czci, przybywa

niespodziewanie do dobrze przygotowanych dusz ze względu na ich pokrewieństwo z Nim i

pragnienie ujrzenia Go”. „A jakież to pokrewieństwo – powiedział on – jest między nami a

Bogiem? Czyż dusza też jest boska i nieśmiertelna, i czyż stanowi część tego prawdziwie

królewskiego umysłu? A nawet jeśli widzi ona Boga, to czy możemy osiągnąć to, by ogarnąć Boga

naszym umysłem i tak stać się szczęśliwymi?” „Z pewnością” – odpowiedziałem. „A czy dusze

wszystkich żywych istot mogą Go zrozumieć? – zapytał on – Albo czy dusze ludzkie są tego

samego rodzaju, co dusze koni i osłów?” „Nie, ale takie dusze, które są we wszystkim podobne” –

odpowiedziałem. „W takim razie – mówi on – zarówno konie, jak i osły zobaczą, albo już w takim

czy innym czasie widziały Boga?” „Nie – mówię – bowiem większość ludzi też nie zobaczy, z

wyjątkiem takich, którzy będą żyli sprawiedliwie, oczyszczeni przez prawość i wszystkie inne

cnoty”. „Czyli nie dlatego – mówi on – człowiek widzi Boga, że jest z Nim spokrewniony, ani

dlatego, że posiada umysł, ale dlatego, że jest wstrzemięźliwy i prawy?” „Tak – odpowiedziałem – i

dzięki temu, że taki jest, może dostrzec Boga”. „Cóż więc? Czy kozły i owce wyrządzają komuś

krzywdę?” „Skądże, w żadnym wypadku” – odpowiedziałem. „W takim razie według ciebie, te

zwierzęta będą mogły zobaczyć Boga?” – powiedział on. „Nie, ponieważ taka, a nie inna natura ich

ciał stoi temu na przeszkodzie”. On podsumował: „A gdyby te zwierzęta mogły nauczyć się mowy,

czy jesteś zupełnie pewien, że nie znalazłyby wielu powodów do ośmieszenia i naszego ciała; ale

zostawmy ten temat i przyznajmy rację temu, co mówisz. Powiedz mi jednak, czy dusza może

zobaczyć Boga wtedy, kiedy jest w ciele, czy dopiero, gdy to ciało opuści?” „Dopóki istnieje w

ludzkim kształcie, jest dla niej możliwe – ciągnąłem dalej – osiągnięcie tego za pomocą umysłu, a

szczególnie, gdy zostaje od ciała uwolniona, gdy sama istnieje osobno, otrzymuje w posiadanie to,

co zwykła całą sobą nieustannie kochać”. „Czy będzie ona o tym pamiętać, o tym oglądaniu Boga,

gdy znajdzie się znów w człowieku?” „Nie tak to widzę” – odrzekłem. „Jakaż więc korzyść dla

tych, którzy zobaczyli Boga? Albo co zyskuje ten, który zobaczył więcej w porównaniu z tym,

który nie zobaczył, chyba, że pamięta on to, co zobaczył?” „Nie umiem powiedzieć” –

odpowiedziałem. „A na czym polega cierpienie tych, którzy nie stali się godni takiego widzenia?” –

powiedział on. „Oni zostają uwięzieni w ciałach pewnych dzikich zwierząt, i to jest ich karą”. „Czy

zdają oni sobie sprawę z tego, że właśnie z takiego powodu żyją w takiej formie i że popełnili jakiś

grzech?” „Nie sądzę”. „Wobec tego kara, którą ponoszą, jak się zdaje, nie przyniesie żadnego

pożytku, co więcej, powiedziałbym nawet, że nie są oni ukarani, skoro kary nie są świadomi”.

„Niezupełnie”. „W takim razie dusze ani nie mogą zobaczyć Boga, ani nie przechodzą do innych

Justyn Męczennik - Dialog z Żydem Tryfonem.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: