zaburzenia_funkcji.pdf

Iwona Łazarczyk

pedagog szkolny

ZABURZENIA FUNKCJI PSYCHOFIZYCZNYCH, ICH OBJAWY I

KONSEKWENCJE DLA OPANOWANIA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH

Lubimy robić rzeczy, z którymi dobrze sobie radzimy. Podobnie lubią uczyć się te

dzieci, którym nauka nie sprawia trudności. Jeśli napotykają przeszkody, częściej

zniechęcają się do podejmowania kolejnych prób. Warunkiem sukcesu szkolnego jest

opanowanie bazowych umiejętności szkolnych: czytania (a więc i mówienia), pisania

(grafomotoryki) i liczenia, które angażują cały zespół podstawowych funkcji

psychofizycznych: słuchową, artykulacyjną, wzrokowo – przestrzenną, motoryczną .

Ich nie zaburzone działanie zapewnia prawidłowy przebieg nauki pisania i czytania.

Zwrócić warto wiec uwagę na sposób działania funkcji psychofizycznych, aby uniknąć

pogłębiania trudności uczniów, opierając proces ich uczenia się na nieprawidłowościach –

ale wykorzystywać inne, sprawnie działające i ćwiczyć zaburzone.

I. Percepcja słuchowa

Prawidłowa percepcja słuchowa zależy od tego jak działa: słuch fizjologiczny, słuch

fonematyczny (umiejętność rozróżniania dźwięków mowy), pamięć słuchowa wyrazów

(tzn. wzorców słuchowych wyrazów) i umiejętność kojarzenia wzorców słuchowych z

odpowiednimi pojęciami oraz umiejętności rozszyfrowywania związków występujących

między wyrazami w zdaniu, która umożliwia rozumienie znaczenia poszczególnych

wyrazów oraz treści całej wypowiedzi.

Zaburzenia percepcji słuchowej:

Umiejętności

szkolne,

w których

widoczne jest

występowanie

zaburzeń

Symptomy zaburzeń percepcji słuchowej

Zniekształcenia pisowni, niekiedy „zlepki liter”.

Zniekształcenia w dyktandzie wyrazów tak, że stają się niemożliwe

do czytania.

Trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami

tracącymi dźwięczność (zamiana głosek dźwięcznych na

Pisanie

bezdźwięczne: w-f, b-p, g-k) oraz w różnicowaniu i-j.

Kłopoty w odróżnianiu samogłosek nosowych ą, ę od zespołów –om, -on,

-em, -en.

Trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski,

łączenie przyimków z rzeczownikami (np. wklasie, nastole),

opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, „gubienie liter”, zwłaszcza

samogłosek .

Przestawianie szyku dyktowanych wyrazów.

W pisaniu ujawniają się często już przezwyciężone wady wymowy,

szczególnie seplenienie , mylenie głosek syczących i szumiących

(Salik zamiast szalik).

Liczne przekręcenia i poprawki w zeszytach świadczą o tym, ze

dziecko podczas pisania szczególnie ze słuchu pomaga sobie pamięcią

wzrokową

Czytanie

Szczególne trudności w różnicowaniu dźwięków mowy, co może

powodować niewłaściwe ich wybrzmiewanie.

Trudności w syntezie przeliterowanych dźwięków, w scalaniu ich w

dźwiękową całość wyrazu.

Trudności we właściwej intonacji czytanych treści.

Błędy w czytaniu – zamiana liter, omijanie ich, zamiana brzmienia,

nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów np. kordła zamiast

kołdra.

Trudności w zrozumieniu przeczytanej treści wynikające z błędów w

czytaniu, jak i niewłaściwego rozumienia określeń słownych, głównie

pojęć abstrakcyjnych.

Hałas, a zwłaszcza rozmowy otoczenia mogą całkiem uniemożliwić

czytanie.

Trudności

występujące w

innych

przedmiotach

szkolnych

Trudności w nauce języków obcych, w uczeniu się pamięciowym

(wiersze, słowa piosenek, ciągi słowne – dni tygodnia, miesiące,

tabliczka mnożenia) - łatwiej uczą się mając tekst przed oczami.

Trudności w przyswajaniu materiału z gramatyki, w rozumieniu

dłuższych wypowiedzi słownych i pleceń nauczycieli

Ćwiczenia doskonalące analizę i syntezę słuchową

a) Ćwiczenia na materiale bezliterowym:

1. Rozpoznawanie dźwięków i szmerów,

2. Odtwarzanie przez dzieci słyszanego rytmu

3. Odtwarzanie struktur dźwiękowych na podstawie układów przestrzennych

b) Ćwiczenia na materiale literowym:

1. Wyodrębnianie zdań w mowie, słów w zdaniach, zgłosek w słowach

2. Wyodrębnianie sylab w słowach

3. Podział wyrazów na sylaby

4. Podział wyrazów na sylaby i wyodrębnienie głosek w sylabie, rozpoznawanie

sylab

5. Tworzenie wyrazów z sylab

6. Czytanie sylab otwartych i tworzenie z nich wyrazów przy zastosowaniu

loteryjek obrazkowo- sylabowych i obrazkowo – wyrazowych

7. Czytanie sylab i tworzenie nowych wyrazów za pomocą rebusów

8. Układanie zdań z sylab

9. Wybieranie i segregowanie przedmiotów oraz obrazków na podstawie

dźwiękowych właściwości ich nazw

10. Tworzenie wyrazów z podanych głosek i ich zamiana

11. Różnicowanie dźwięczności

12. Wstawianie brakujących cząstek i liter wyrazów

13. Analiza zdania na wyrazy, sylaby, litery

14. Wykreślani, uzupełniani, przestawiani literowe i sylabowe

15. Rozwiązywanie zagadek

16. Krzyżówki, rebusy i teksty z lukami

II. Percepcja wzrokowa i orientacja przestrzenna

Warunkiem prawidłowego przebiegu procesu spostrzegania jest sprawny (pod

względem anatomicznym i funkcjonalnym) analizator wzrokowy . Prawidłowa percepcja

liter polega wymaga jednak nie tylko dokładnego spostrzegania i różnicowania kształtów,

ale także położenia przestrzennego liter wobec siebie oraz usytuowania elementów

wewnątrz listy. Duże znaczenie mają tu także ruchy całego ciała prowadzące do

powstania danych kształtów, będące podstawą koordynacji wzrokowo – ruchowe j. Ruchy

wykonywane początkowo pod kontrola wzroku przekształcają się we wrażenia

kinestetyczne skoordynowane z postrzeganiem wzrokowym, dzięki czemu wstępny

proces lateralizacji przechodzi w orientację ukierunkowaną .

Zaburzenia percepcji wzrokowej i orientacji przestrzennej:

Umiejętności

szkolne, w

których

widoczne jest

występowanie

zaburzeń

Symptomy zaburzeń percepcji wzrokowej i orientacji przestrzennej

Trudności w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu.

W początkach nauki trudności z zapamiętywaniem kształtu liter,

mylenie liter podobnych (a-o, a-ą, e-c, l-t, m-n, u-w)

Mylenie liter różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej

(p-g, b-d) lub poziomej (w-m, n-u, d-g).

Pomijanie drobnych elementów graficznych (kreseczki, „ogonki” ą i

Pisanie ę).

Odwracanie kolejności liter w wyrazach np. pan – nap, wór – rów.

Litery wybiegające poza linie, nierówne, rozchwiane.

Za duże lub za małe odstępy pomiędzy literami.

Wolne tempo pisania.

Błędy typowo ortograficzne wynikające z gorszej pamięci

wzrokowej, stąd nieraz w jednym zdaniu prawidłowa i błędna forma

zapisu tego samego wyrazu.

Pisanie w niewłaściwych liniach.

Czytanie

W początkach nauki trudności w kojarzeniu dźwięku z odpowiednim

znakiem graficznym.

Mylenie liter i wyrazów o podobieństwie graficznym (piłka–pałka).

Rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych (obrazki, układ

strony), czytanie „na pamięć”, zgadywanie.

Przestawianie, opuszczanie liter nawet całych wyrazów.

Bardzo wolne temp czytania i niechęć do czytania zwłaszcza

głośnego, czytanie nierytmiczne.

Rozumienie przeczytanej treści utrudnione ze względu na

koncentrowanie się na technicznej stronie czytania.

„Gubienie się” w tekście przez opuszczanie lub powtarzanie całego

tekstu.

Jakość czytania zależna od wielkości i wyrazistości druku.

Szybko występuje zmęczenie.

Rysowanie

Trudności w rysowaniu i odwzorowywaniu kształtów

geometrycznych, zwłaszcza z pamięci i wg wzoru.

Rysunki ubogie o prymitywnych uproszczeniach. Mają uproszczoną,

schematyczną formę, pozbawione s ą szczegółów.

Zakłócone stosunki przestrzenne oraz proporcje elementów.

Trudności w rozplanowaniu, w rozumieniu stosunków przestrzennych

na obrazku.

Kłopoty z poprawnym odtwarzaniem wzorów w układankach i

mozaikach.

Trudności

występujące

na innych

przedmiotach

szkolnych

Trudności w nauce:

- geografii (wzrokowe ujmowanie stosunków przestrzennych na mapie,

orientacja w stronach świata itp.)

- geometrii (wynikające z kłopotów w różnicowaniu kształtów

geometrycznych, zakłóconej orientacji i wyobraźni przestrzennej np.

nad, pod, przed, obok, za, przy, na lewo, na prawo). Trudności w

rozumieniu pojęć w tym względzie (przyswajanie werbalne).

Trudności w nauce języków – nowe znaki pisarskie, mylenie liter o

podobnym kształcie, i tych które mają ten sam obraz graficzny, ale

inne brzmienie.

Zeszyty obfitujące w poprawy błędów, dużo skreśleń, poprawek.

Ćwiczenia doskonalące analizę i syntezę wzrokową oraz orientacje przestrzenną

a) Ćwiczenia na materiale bezliterowym:

1. Rozpoznawanie obrazków i ich elementów

2. Dobieranie części do całego obrazka

3. Składanie obrazków z części

4. Wyszukiwanie braków na obrazku

5. Wyodrębnianie różnic między obrazkami pozornie identycznymi

6. Różnicowanie przedmiotów i figur

7. Ćwiczenia z rozpoznawaniem kształtów i kolorów

8. Ćwiczenia w układaniu dowolnych kompozycji

9. Układanie figur według podanego wzoru

10. Odgadywanie jakiego klocka brakuje

11. Zabawy typu „Domino”

12. Określanie położenia przestrzennego przedmiotów

13. Określanie położenia przedmiotów względem siebie

14. Chodzenie po dużych figurach geometrycznych

15. Porównywanie przedmiotów i obrazków różnej wielkości

16. Zabawy w zapamiętywanie obrazków lub przedmiotów obserwowanych przez

określony czas

17. Gra rysunkowa „Wyżej – niżej”

18. Zabawa w chowanego

19. Werbalizacja relacji przestrzennej

20.Odwzorowywanie układów wzrokowo – przestrzennych

21. Różnicowanie elementów graficznych i rysunków

22.Odtwarzanie kształtów złożonych przez łączenie punktów lub zamalowywanie

specjalnie oznaczonych pól

23.Malowanie rysunków konturowych

b) Ćwiczenia na materiale literowym:

1. Wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie

2. Lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu

3. Utrwalanie kształtu i położenia liter

4. Wyszukiwanie takich samych sylab i ich segregowanie

5. Krzyżówki sylabowe

6. Wyszukiwanie takich samych wyrazów i ich rozpoznawanie w tekście

7. Rozpoznawanie wyrazów uprzednio eksponowanych

8. Loteryjki wyrazowe

9. Podobieństwo między wyrazami

10. Segregowanie wyrazów

III. Sprawność motoryczna

O motoryce ogólnej ciała stanowi swoisty model ruchowy człowieka, wykształcony w

czasie rozwoju. W jego skład wchodzą: postawa ciała, chód oraz ruch poszczególnych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: