Ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne i syntaktyczne
Ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne i syntaktyczne odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu umiejętności posługiwania się przez uczniów językiem ojczystym.
Celem tych ćwiczeń jest:
§ wzbogacanie słownictwa uczniów, czyli powiększanie zasobu rozumianych i używanych słów
§ rozwijanie sprawności językowej - kształcenie poprawnego i komunikatywnego posługiwania się językiem ojczystym w mowie i piśmie.
Rodzaje ćwiczeń słownikowych:
1. Wprowadzenie nazw przedmiotów, zjawisk, cech, czynności oraz stosunków przestrzennych i czasowych.
2. Wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów poprzez pokaz desygnatu, opis, wskazywanie wyrazów zastępczych lub bliskoznacznych.
3. Gromadzenie zwrotów i wyrażeń zastępczych.
4. Grupowanie wyrazów wokół określonych tematów.
5. Grupowanie wyrazów o znaczeniu przeciwnym i podobnym.
6. Zastosowanie nieznanych dziecku wyrazów w zrozumiałym dla niego kontekście.
Rodzaje ćwiczeń frazeologicznych:
1. Układanie zdań z zastosowaniem nowowprowadzonego wyrazu.
2. Układanie zdań połączone z doborem uprzednio zgromadzonych wyrazów.
3. Stosowanie zastępczych wyrażeń, zwrotów i fraz.
4. Układanie zdań lub dłuższych wypowiedzi z podanymi wyrażeniami, zwrotami i frazami.
5. Rozwijanie podanych zdań przez dodawanie do nich części zdania w formie stałych związków frazeologicznych.
6. Stawianie przez nauczyciela odpowiednich pytań, wymagających zastosowania w odpowiedzi określonych związków frazeologicznych.
7. Pisanie przez uczniów pytań do podanych przez nauczyciela zdań, w których zastosowano nowe wyrażenia, zwroty lub frazy.
8. Wielokrotne redagowanie zdań na określony temat z wykorzystaniem coraz to innych związków frazeologicznych.
9. Wypisywanie przez uczniów odpowiednich wyrażeń, zwrotów i fraz z opracowywanych tekstów literackich; wykorzystanie ich we własnym samodzielnie przygotowanym tekście.
10. Pamięciowe opanowywanie wierszy, zagadek, fragmentów prozy itp., a następnie wykorzystywanie zawartych w nich niektórych związków frazeologicznych w samodzielnie konstruowanej wypowiedzi na określony temat.
11. Sporządzanie słowniczków frazeologicznych.
Dzieci rozpoczynające naukę szkolną posługują się w języku mówionym wszystkimi typami zdań: pojedynczymi, złożonymi współrzędnie i podrzędnie. Jednakże wypowiadając się popełniają liczne błędy.
Doskonalenie sprawności językowej uczniów w młodszym wieku szkolnym powinno polegać na kształceniu praktycznej umiejętności poprawnego posługiwania się konstrukcjami syntaktycznymi.
Przykłady ćwiczeń:
1. Wyodrębnianie zdań w tekście.
2. Układanie zdań z rozsypanki wyrazowej.
3. Rozpoznawanie w zdaniu orzeczenia i podmiotu.
4. Rozwijanie zdań.
5. Tworzenie zdań złożonych przez łączenie w pary zdań pojedynczych.
6. Uzupełnianie zdań złożonych odpowiednio wybranym spójnikiem.
7. Kończenie rozpoczętych zdań złożonych.
8. Rozkład zdań złożonych na zdania pojedyncze.[1]
1
[1]Por. R. Więckowski: Ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne i syntaktyczne w klasach początkowych. WSiP, Warszawa 1985
monjab