Szrejter Artur - Mitologia germańska.pdf - ◕◕◕ Mitologia .rar, pdf - katarzyna282

Artur Szrejter

MITOLOGIA

GERMAŃSKA

Przedświt

Ilustracje: Jarosław Musiał

ISBN 83-85081-93-3

Wydawnictwo Przedświt AL Ujazdowskie 16 m. 49 00-478 Warszawa tel. 621-67-64

Jesion Yggdrasill najpierwszy jest z drzew, Skidbladnir ze statków, Odin z Asów, Sleipnir

z koni, Bifrost z mostów, Bragi ze skaldów, Habrok — z jastrzębi, a z psów — Garm.

Grimnismal

tłum. A. Załuska-Strómberg

Spis treści

Wstęp .......................................................... 9

Wykaz skrótów .................................................. 13

OPOWIEŚCI O BOGACH

I. Genesis

O tym, jak powstał świat ...................................... 19

O tym, jak świat wygląda ...................................... 23

1. Asgard i Wanaheim..................................... 23

2. Alfheim .............................................. 25

3. Midgard. ............................................. 25

4. Utgard............................................... 26

5. Svartalfheim .......................................... 26

6. Niflheim ............................................. 27

7. Jesion Yggdrasill. ...................................... 28

O tym, jak czas jest podzielony ................................. 29

O tym, ilu jest bogów......................................... 30

II. Olbrzymy, bogowie i krasnoludy

OPOWIEŚCI Z PRAWIEKÓW I ERY ZŁOTEJ

O potopie w prawieku ........................................ 37

O tym, jak Asowie z Wanami walczyli ............................ 38

O trunku Skaldamjód, czyli o Miodzie Skaldów. ...................

Turniej Darów, czyli o kunszcie krasnoludów ........:............. 49

O tym, jak Odyn ofiarował się samemu sobie. ..................... 54

Thjazi i Skadi, czyli o olbrzymach z Thrymheimu .................. 56

O tym, jak Rig ludzkość podzielił ............................... 61

O tym, jak Thor Mjóllnira odzyskiwał ........................... 63

O skarbie Andwariego, zwanym też złotem Wólsungów lub

złotem Gjukungów, czyli o tym, jak klątwa zabiła wielu

dzielnych mężów ............................................ 67

O kotle Hymira ............................................. 71

O tym, jak Thor samotrzeć wyprawił się do Utgardu. ............... 78

O nowych murach Asgardu, czyli jak Freyę za mąż wydawano ........ 84

O kamiennogłowym Hrungnirze................................ 87

O uwięzieniu Grimnira ....................................... 90

O wilku Fenrirze............................................. 94

Ojciec i syn: Odyn i Thor ..................................... 99

Loki. ..................................................... 100

Freya..................................................... 102

Frigg ..................................................... 103

Gefjun.................................................... 103

Idunn .................................................... 104

Nójrd .................................................... 104

RAGNARÓK — LOS BOGÓW

O tym, jak Odyn Rind zdobywał............................... 107

O tym, jak Odyn wólwę wskrzesił .............................. 110

O Baldrze i Hódzie, zemście Walego i wyprawie Hermoda .......... 112

O wyprawie Skirnira. ........................................ 118

O tym, jak ucztowano u Aegira i ścigano Lokiego ................. 121

O mądrym Wafthrudnirze .................................... 124

O tym, jak świat się skończył, czyli o Ragnaróku .................. 125

SŁOWNIK POSTACI ZNANYCH Z MITOLOGII I DEMONOLOGII

1. Bogowie ................................................ 137

2. Potwory................................................. 171

3. Ogólne informacje o bogach i innych

stworzeniach mitologii germańskiej .......................... 175

4. Niektóre stworzenia znane z demonologii germańskiej........... 183

ANEKSY

ANEKS I: BUDOWA ŚWIATA

Rzut pionowy układu światów ................................. 195

Mapa świata na poziomie Midgardu ............................ 196

ANEKS II: TABLICE GENEALOGICZNE

Genealogia Asów ........................................... 197

Asowie, którzy będą panować w Gimlei. ......................... 197

Genealogia Wanów.......................................... 198

Genealogia bogów u Tacyta ................................... 198

Genealogia I pokolenia olbrzymów (przed potopem) .............. 199

Genealogia Olbrzymów Ognia oraz potomstwo Lokiego............ 199

Genealogia Olbrzymów Wody ................................. 200

Genealogia Olbrzymów Wichru i Burzy ......................... 201

Genealogia niektórych Olbrzymów Skalnych i Oszronionych ........ 202

Genealogia olbrzymów o nieznanym pochodzeniu, których

potomkami były półboskie byty astralne......................... 202

Genealogia krasnoludów ze Svartalfheimu ....................... 203

Genealogia ludzi ........................................... 203

Bibliografia ................................................... 205

Wstęp

Wszystkie znane historii ludy posiadały (lub posiadają) opowieści o bogach, demonach,

potworach i herosach — mity, tworzące mitologię. Tłumaczyła ona (oczywiście, nie w

sposób historyczno-racjonalny, tylko religijno-magiczny) porządek świata —jego

stworzenie, rolę bogów, miejsce człowieka. Niektóre mitologie, opisywane już w

starożytności (jak grecka, babilońska czy egipska), na trwałe weszły do kultury

światowej, były też jednakże takie, które zanikły, choć stworzone zostały przez ludy

zamieszkujące środek Europy — na przykład Słowian.

Mitologia germańska miała więcej szczęścia. Wprawdzie pogaństwo germańskie zostało

wykrzewione przez chrześcijaństwo tak samo jak pogaństwo słowiańskie, jednak w

odległej Islandii znaleźli się w średniowieczu wykształceni ludzie, którzy postanowili

przekazać potomnym dziedzictwo przodków. Zapisali więc pogańskie opowieści o

bogach germańskich. Tak powstały obie Eddy: Starsza (Poetycka), zawierająca

anonimowe pieśni o bogach i bohaterach, oraz Młodsza (Prozaiczna), napisana prozą

przez najwybitniejszego islandzkiego historyka doby średniowiecza, Snorriego

Sturlusona (1179-1241), rozszerzająca niektóre wątki mitologiczne, znane już ze Starszej

Eddy.

Właśnie głównie na tych dwóch księgach przyjdzie nam się oprzeć, opisując mitologię

germańską. Oczywiście każda z nich niesie inną wartość poznawczą — Edda Starsza

(jak naukowcy powszechnie przyjmują) znacznie większą, gdyż erudycyjne dzieło

Sturlusona, Eddę Młodszą uważa się za nazbyt późne i zbyt przesycone uczonością

średniowieczną, by w pełni oddawało pogańskiego „ducha" poprzedniej epoki.

Trzecim podstawowym źródłem jest napisana w 98 r. n.e. praca rzymskiego historyka,

Tacyta (ok. 55-120 r. n.e.), Germania (pełny tytuł łaciński brzmi De origine et situ

Germanorum), opisująca kontynentalne ludy germańskie. Znajduje się tam też kilka

ustępów o ich religii. Wprawdzie odległość w czasie (I w. n.e. — XIII w. n.e.) i przestrzeni

(kontynent — Islandia) pomiędzy Germanią a Eddamijest jest duża, ale udało się znaleźć

liczne pokrewieństwa, łączące fakty, opisane w tych trzech dziełach.

Istnieją też inne źródła — pieśni średniowiecznych skaldów skandynawskich, wzmianki w

skandynawskich kronikach królewskich, pojedyncze zapisy o treści kultowej z terenu

Niemiec czy Anglii, eposy o bohaterach itd., ale żadne /. nich nie ma takiego znaczenia

jak wymienione wcześniej trzy dzieła.

Mimo długich badań, nie udało się jednoznacznie ustalić, jak bardzo powiązane były

wierzenia Germanów kontynentalnych ze skandynawskimi (a przecież 90% świadectw

pisanych odnosi się do tych ostatnich), jednak przeważa pogląd, że na podstawie

przekazów Skan-dynawów można rekonstruować religię wszystkich Germanów. To

sprawia, że opracowania oparte na Eddach nazywa się religią czy mitologią Germanów.

Celem niniejszej książki nie było całościowe omówienie religii Germanów, a skupienie się

na mitologii i skrótowe przedstawienie demonologii (patrz omówienie różnicy pomiędzy

tymi terminami na końcu wstępu). Autor zebrał, spróbował logicznie posegregować i

ustawić w „chronologicznej" kolejności mity, zapisane przede wszystkim w Starszej

Eddzie. Zadanie to nie do końca zostało wypełnione, bo wypełnione być nie mogło, gdyż

każda mitologia charakteryzuje się brakiem wewnętrznej spójności treści i brakiem ściśle

określonego następstwa zdarzeń (jest to nieuniknione, gdyż mitologie były tworzone nie

w jednym czasie i nie przez jednego człowieka, a w ciągu stuleci, czy nawet tysiącleci,

przez całe ludy, na przykład Germanów, zamieszkujących połowę Europy).

Autor ograniczył się przy tym do tak zwanych Pieśni o bogach ze Starszej Eddy,

pomijając Pieśni o bohaterach, gdyż ich opracowanie stanowi materiał na odrębną, dużą

książkę. Oczywiście, i z nich zostały wyciągnięte potrzebne informacje, ale tylko, jeśli

tyczyły mitologii.

Książka została podzielona na dwie części. W partii pierwszej w sposób narracyjny

opowiedziano mity o bogach germańskich, natomiast część druga została

skonstruowana na zasadzie słownikowej — omawia poszczególnych bogów, potwory,

całe „rasy" mityczne (np. krasnoludy, walkirie itd.), a została wzbogacona krótkim

przeglądem stworzeń znanych z demonologii germańskiej (tutaj już w równej mierze

wzięto pod uwagę Skandynawię, Niemcy i Anglię). Mogą też okazać się przydatne tablice

genealogiczne, porządkujące stosunki pokrewieństwa pomiędzy bogami i innymi

stworzeniami znanymi z mitologii.

Autor ma nadzieję, że książka ta, w pełni popularna i przystępna, rozbudzi w

Czytelnikach zainteresowanie mitologią germańską i zachęci do sięgnięcia po

opracowania głębiej traktujące problematykę religii naszych zachodnich i północnych

sąsiadów, w których odnalezieniu może dopomóc bibliografia, zamieszczona na końcu

pracy.

Pierwsza część opowieści, nazwana „Genesis", naszpikowana została dużą ilością nazw

własnych,, ale niech Czytelnik nie zniechęca się, jeśli nie będzie mógł ich wszystkich

spamiętać, bowiem „Genesis" to przedstawienie budowy świata mitów germańskich oraz

skrótowe omówienie postaci bogów, więc duża ilość nazw i imion jest tam niezbędna.

Dopiero potem zaczną się właściwe opowieści o przygodach bogów, a te są już znacznie

łatwiejsze w odbiorze.

Autor zrezygnował z często stosowanej metody tzw. interpretatio Romana, czyli

porównywania bogów (w tym przypadku germańskich) z ich odpowiednikami grecko-

rzymskimi. Decyzja ta powzięta została, abv nie utrudniać czytelnikowi odbioru,

szczególnie, że podano analogie z panteonów indyjskiego oraz słowiańskiego czy

bałtyjskiego (szczególnie przy nawiązaniach do teorii jednego z największych

religioznawców, G. Dumezila — teorię tę pokrótce omówiono w Słowniku przy haśle

Alkowie}. Zbyt dużo analogii, czasem merytorycznie zbędnych, zaciemniłoby tylko ogólny

obraz.

Wielu Czytelników (nie tylko należących do młodego pokolenia) może zastanowić

podobieństwo nazw własnych, zdarzeń, a nawet całych wątków do imion i treści

napotkanych w książkach należących do popularnej od lat odmiany fantastyki, zwanej

fantasy. I rzeczywiście, podobieństwa te nie są przypadkowe —już klasycy fantasy,

pisarze tej miary co J.R.R. Tolkien („Władca Pierścieni") czy Ursula Le Guin (te-tralogia

„Ziemiomorze"), tworząc powieści, pełnymi garściami czerpali z mitologii germańskiej

(oprócz niej korzystali też z celtyckiej, fińskiej i wielu innych), zaludniając wymyślone

światy elfami, krasno-ludami czy smokami. Także w bardzo popularnych grach role

playing games (między innymi Warhammer, Dungeons & Dragons) wykorzystuje się gros

elementów, wprost nawiązujących do mitologii germańskiej. Zdaniem autora, znalezienie

w poniższej książce wątków znanych już z literatury pięknej, sprawi przyjemność

miłośnikom fantasy i RPG, a dodatkową radość może przynieść konstatacja, z jakim

mistrzostwem zostały one przerobione przez, na przykład, Tolkiena (notabene —

profesora, specjalisty od języków, kultury i historii ludów dawnej Europy).

Mitologia — zespół mitów (opowieści o bogach i bohaterach oraz ich czynach),

porządkujących wiedzę o świecie (wszechświecie) i ustalających pozycję w nim

człowieka.

Religia — system wierzeń i instytucji kultowych (symboli, obrzędów, modlitw, ofiar i ludzi

specjalnie przygotowanych do ich składania), którego celem jest doprowadzenie do

kontaktu człowieka z bóstwem i zapewnienie sobie jego opieki.

Demonologia — zakres wierzeń w istoty demoniczne (zarówno pozytywnie, jak i

negatywnie nastawione do człowieka), które otaczają siedziby ludzkie, mieszkając w

lasach, wodach, powietrzu czy nawet w obrębie samego gospodarstwa. Istoty te dawały

się zjednywać drobnymi ofiarami.

Wierzenia pogańskie najdłużej zachowały się właśnie w demonologii ludowej, choć

zostały znacznie zniekształcone przez nalot wpływów chrześcijańskich.

lipiec 1997 Artur Szrejter

Wykaz skrótów

Objaśnienia skrótów użytych w tekście:

ang. — angielski

celt. — celtycki

duń. — duński

goc. — gocki

ie. — indoeuropejski

lit. — litewski

Szrejter Artur - Mitologia germańska.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: