2
Program stymulujący rozwój dziecka zdolnego
w wieku przedszkolnym
„ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK”
Program autorski opracowały:
mgr Izabela Gapińska
mgr Małgorzata Rosińska
mgr Agnieszka Nowak
SPIS TREŚCI :
1. Wstęp.
2.Cele i założenia programu.
3.Charakterystyka programu.
4.Ustalenia terminologiczne:
4.1 Pojęcie „ Dziecko zdolne i utalentowane”
4.2 Cechy ogólne dziecka uzdolnionego.
5.Talent i jego obszary:
5.1 Talent artystyczny
5.2 Talent twórczy
5.3 Talent aktorski
5.4 Talent muzyczny
5.5 Talent matematyczny
5.6 Talent przywódcy
5.7 Talent sportowy
5.8 Talent pisarski
5.9 Talent naukowy
5.10 Talent techniczny.
6. Stymulacja rozwoju procesów poznawczych dziecka zdolnego.
7. Dziecko zdolne w przedszkolu:
7.1 Wczesne przejawy talentu przedszkolaka.
7.2 Rola nauczyciela – wychowawcy.
7.3 Propozycja organizacji pracy nauczyciela z dzieckiem zdolnym w przedszkolu.
7.4 Rola rodziców.
8. Ewaluacja.
9. Zakończenie.
10. Bibliografia.
11. Załączniki:
11.1 Indywidualne programy pracy z dzieckiem zdolnym.
11.2 Arkusze do rozpoznawania poszczególnych obszarów talentu.
1. Wstęp
Przedszkole ma na celu wszechstronny rozwój dziecka i przygotowanie go do podjęcia nauki w szkole. Przedszkole zatem kieruje, pobudza rozwój dziecka, dostarcza bodźców i treści wyzwalających jego aktywność.
Kierowanie rozwojem dziecka wymaga dobrej orientacji w jego indywidualnych możliwościach rozwojowych, aby można było postawić mu odpowiednie wymagania. Nauczyciel przedszkola codziennie obcując z dzieckiem obserwuje jego zabawę, wytwory plastyczne, słucha opowiadań, pytań czy wreszcie dostrzega szybkość czynionych postępów.
Uważamy, że najczęściej wskazuje się na funkcje wyrównawczo- kompensacyjne przedszkola. Nauczyciele najczęściej zainteresowani są wyrównaniem trudności dziecka, usuwaniem lub łagodzeniem zaburzeń. Nie poświęca się natomiast szczególnej, należnej uwagi dzieciom zdolnym. Nauczyciele i rodzice dostrzegają wprawdzie takie dzieci, ale oferują im niewiele.
Dzieci przejawiające wszelkie zdolności i talenty trzeba nie tylko wychwycić spośród rówieśników, ale także je kształtować, rozwijać, wzbogacać i ciągle zachęcać do działania. Niezbędną okazuje się współpraca rodziców dziecka z przedszkolem ( a później szkołą ). Umiejętnie rozwijany talent stanie się źródłem radości rodziców, nauczycieli, a przede wszystkim samego dziecka.
Te refleksje przyczyniły się do powstania naszej pracy, którą poświęcamy zdolnym przedszkolakom.
W naszej pracy zawodowej, jak również podczas pisania tej pracy, przyświeca nam zasada G. Lewisa „ Zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero potem dzieckiem zdolnym”.
2. Cele i założenia programu
Nasze przedszkole, jak każda placówka oświatowa ma do zrealizowania specyficzne cele ogólne i szczegółowe. Nadrzędne cele wychowania przedszkolnego zostały zawarte w podstawie programowej zatwierdzonej przez Ministerstwo edukacji Narodowej i Sportu, która mówi, że „ celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno - kulturowym i przyrodniczym”
Głównym założeniem programu „ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK” jest stworzenie warunków dzieciom zdolnym do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju, który może doprowadzić do pełnego rozkwitu ich zdolności i zainteresowań.
Dlatego celem zasadniczym naszego programu jest:
1. Wielostronne wspieranie uzdolnień.
2. Rozwijanie kreatywnych postaw.
3. Kształtowanie pozytywnej samooceny.
4. Budowanie prawidłowych więzi i relacji społecznych.
Realizacja tych celów powinna uwzględnić następujące cele szczegółowe:
1. Rozwój intelektualny:
· Rozwijanie obszarów zainteresowań
· Pogłębianie wiedzy
· Stwarzanie możliwości do eksperymentowania
2. Rozwój społeczny.
· Rozwijanie umiejętności współpracy i współdziałania w grupie
· Dostarczanie okazji do przeżycia pozytywnych doświadczeń społecznych takich jak tolerancja, życzliwość, empatia.
3. Rozwój emocjonalny.
· Kształtowanie pozytywnej samooceny: wiara we własne siły i możliwości.
· Przezwyciężenie niepewności i lęku.
· Radzenie sobie z porażkami i niepowodzeniami.
Powyższe cele ogólne i szczegółowe nauczyciel dostosowuje do rozwoju intelektualnego i emocjonalno - społecznego dziecka i realizuje je w ramach zajęć wzbogacających poprzez sytuacje edukacyjne na terenie przedszkola.
3. Charakterystyka programu
„ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK” to program rozwoju dzieci zdolnych w wieku przedszkolnym. Przeznaczony jest dla nauczycieli napotykających w swojej pracy wychowawczo- dydaktycznej dzieci utalentowane.
Jest programem promującym dzieci zdolne, wzbogacającym proces wychowawczy tak, by pomógł im osiągnąć poziom odpowiadający ich możliwością.
Szczególnie ważne jest, aby jak najwcześniej wychwycić dziecko zdolne, po to by stworzyć mu sprzyjające warunki do rozwoju talentu. W tym celu przedstawiłyśmy i omówiłyśmy dziesięć różnych talentów i ich obszary oraz zaproponowałyśmy arkusze do rozpoznawania poszczególnych obszarów uzdolnień.
Nauczyciele znajdą też wskazówki, jak stymulować rozwój procesów poznawczych tak, by uwolnić potencjał twórczy dziecka. Z programu dowiedzą się, kiedy można zaobserwować wczesne przejawy talentu przedszkolaka, jaką rolę pełnią rodzice dziecka utalentowanego, a jaką nauczyciel - wychowawca.
Zajęcia zacząć należy od tematyki bliskiej dziecku, od tego co znane, do tego co nieznane. Propozycje zajęć i zabaw muszą być ciekawe dla dziecka, pobudzać jego kreatywne myślenie oraz wyobraźnię.
Zajęcia wzbogacające mogą być prowadzone już od trzeciego roku życia, odpowiednio realizowane pogłębią wiedzę i zainteresowanie dzieci, wzmocnią ich więź ze światem społecznym oraz nauczą rozpoznawać i nazywać uczucia swoje i innych.
Nasz program rozpatruje osobowość wychowanka w trzech aspektach:
Þ intelektualnym - pogłębianie wiedzy
Þ społecznym - uczenie się interakcji społecznych, umiejętność życia w grupie.
Þ emocjonalnym - zrozumie siebie, swoich potrzeb, nabieranie pewności siebie.
„ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK” przeznaczony jest do realizacji dla dzieci w wieku przedszkolnym. Zabawy i gry zaplanowane są dla jednego dziecka lub małej grupki dzieci. Nie ma w nim podziału na grupy wiekowe, ich dobór uzależniony jest od rozwoju intelektualnego i emocjonalnego dziecka.
4. Ustalenie terminologiczne.
4. 1. Pojęcie „dziecko zdolne i utalentowane”
Kto to jest dziecko „zdolne”? Odpowiadając na to pytanie, trzeba określić, co rozumiemy pod pojęciem „ zdolności”. Definicja podana przez Encyklopedię PWN mówi, że „ zdolności - to zespół względnie stałych właściwości człowieka, warunkujących łatwość uczenia się oraz efektywność wykonywania czynności, w określonej dziedzinie działalności”. Nam jednak bliższa jest definicja podana przez Słownik Języka Polskiego „ zdolności - właściwości pozwalające na łatwe opanowanie nauki, zdobycie wiedzy, jakiejś umiejętności; talent, dar.”
Wielu naukowców zajmujących się tym problemem uważa, że każde dziecko, które rodzi się zdrowe fizycznie jest jednostką wszechstronnie uzdolnioną z potencjalną inteligencją oraz możliwościami pełnego rozwoju we wszystkich kierunkach. Od lat psycholodzy, pedagodzy, dydaktycy toczą między sobą spór o to co ważniejsze: pochodzenie czy wychowanie? geny czy środowisko? Wielu z nich opowiada się za wrodzonymi zdolnościami dziedziczonymi z pokolenia na pokolenie, których miernikiem jest wysoki iloraz inteligencji w testach IQ. Jednak już w latach siedemdziesiątych naukowcy zauważyli, że testy na inteligencję nie są wystarczającym kryterium uzdolnień. Środowisko, w jakim człowiek żyje, odgrywa ogromną rolę w jego rozwoju. Wszelkie zmiany w środowisku np. traumatyczne wydarzenia (śmierć rodzica), zmiana statusu w rodzinie (narodziny rodzeństwa), mogą spowodować zmiany w ilorazie inteligencji dziecka. Dziecko z wysokim ilorazem inteligencji, które nie będzie wspierane, motywowane, zachęcane, może nie rozwinąć swojego talentu, bo nieprawdą jest stwierdzenie, że talent zawsze się przebije. Do dnia dzisiejszego nie wytłumaczono w sposób jednoznaczny wpływów genów i środowiska. Aktualny więc jest pogląd, że talent się dziedziczy, a jego rozwój zależy od wpływu otoczenia.
Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju intelektualnego jest harmonijna równowaga między intelektem a uczuciami, ponieważ sfera emocjonalna zapewnia dziecku: poczucie bezpieczeństwa i swobody, poczucie własnej wartości, szanowanie uczuć innych ludzi. Tylko równoczesne rozwijanie talentu z rozwojem emocjonalnym, w efekcie zaowocuje pełnym, wszechstronnym rozwojem dziecka.
W naszym programie pod pojęciem talentu rozumieć będziemy dziecko przejawiające wybitne zdolności w jakiejś dziedzinie: artystycznej, naukowej, muzycznej itp.
4. 2. Cechy ogólne dziecka uzdolnionego
Znając definicję talentu, trzeba odpowiedzieć na pytanie, jak rozpoznać talent u dziecka? Rozpoznawanie talentu i praca z dzieckiem zdolnym jest bardzo trudna, dlatego tak mało nauczycieli zajmuje się tym zagadnieniem. Chcąc wychwycić zdolności dziecka, należy zacząć od wnikliwej obserwacji wychowanka już od najmłodszych lat, w czym pomocne będą charakterystyczne cechy dziecka zdolnego.
Dziecko zdolne wyróżnia się :
* łatwością uczenia się
* dobrą pamięcią
* dużą wiedzą ogólną
* ciekawością - zadaje niezliczoną liczbę pytań
* zdolnością koncentracji
* wytrwałością
* żywą i twórczą wyobraźnią
* pomysłowością
* poszukiwaniem wielu rozwiązań problemu
* głęboką wrażliwością na uczucia swoje i innych
* wolą pracowania samodzielnie
* cechami przywódczymi
* uporem i chęcią postawienia na swoim.
Wymienione cechy nie występują wszystkie jednocześnie. Zauważając u dziecka takie cechy możemy stwierdzić, że potencjalnie mamy przed sobą dziecko zdolne.
5. Talent i jego obszary
„ Dokonać z łatwością czegoś,
co jest trudne dla innych to talent, móc uczynić coś, co dla talentu jest niemożliwe to geniusz”
Amel Henri Frederic
Co to jest talent? Na podstawie rozważań teoretyków i praktyków nauczania, można wyróżnić następujące definicje talentu:
* Definicja ex post facto, czyli wynikająca z faktów: talent określony śledząc bieg historii i losy ludzi mających szczególne osiągnięcie.
* Definicja procentowa to: pewien procent populacji w porównaniu z intelektualnymi możliwościami całego społeczeństwa jest uzdolniony i utalentowany.
* Definicja psychometryczna to: talent określany w kategoriach osiągnięć w jednym lub kilku testach na ogólną inteligencję – tzw. testach na IQ
* Definicja złożona to mnogość i różnorodność aspektów i kryteriów oceny talentu, szeroka gama czynników,...
m_monte