Wykład 1
Polityka – używa się do określenia działalności władz państwowych w kształtowaniu stosunków wew. w państwie oraz stosunków państwa z zagranica.
Polityka gospodarcza (ekonomiczna) – świadome oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji międzynarodowych na gosp – jej dynamikę, strukturę, funkcjonowanie i stosunki ekonomiczne.
Podmioty polityki gosp
Podmiotem jest władza państwowa, w której imieniu konkretne działania prowadza jej organy. Istotny jest sposób powoływania, struktura oraz szczegółowy zakres kompetencji i odpowiedzialności organów publicznych mających oddziaływać na gosp, a także sama procedura przygotowania i podejmowania decyzji. Może się ona koncentrować w centralnych organach władzy, co uzasadnia się zwykle potrzebą jednolitości podejścia i sposobu rozstrzygania, może tez włączyć do procesu decyzyjnego organy samorządu terytorialnego, co z kolei w regulacyjnym oddziaływaniu organów publicznych pozwala pełniej uwzględniać specyficzne zagadnienia oraz preferencje regionalne i lokalne.
Polityka makroekonomiczna – obejmuje on oddziaływania państwa, które dotyczą całokształtu spol. procesu gosp i prowadzone są głownie za pośrednictwem podstawowych mechanizmów tj. pieniądza i budżetu państwa. Polityka ta reguluje konkretne zagadnienia gosp, jej poszczególne gałęzie, rodzaje produkcji, rynki na określone towary i usługi.
Funkcją polityki wzrostu jest dynamizowanie społecznego procesu gosp w skali długookresowej, przeciwdziałanie siłom i zjawiskom, które mogłyby hamować wzrost lub osłabiać. W przypadku wahań koniunkturalnych występujących cyklicznie, służące łagodzeniu przebiegu cyklu, zwalczaniu czynników kryzysogennych, skracaniu fazy kryzysu i depresji, stymulowaniu ożywienia i rozkwitu.
Polityka strukturalna – ma na celu przekształcenie układu relacji i proporcji występujących miedzy poszczególnymi sektorami, działaniami i gałęziami gosp oraz rodzajami produkcji społecznej a jej całością przez wspierania rozwoju wybranych sektorów i gałęzi
Polityka regionalna - oddziaływanie państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego regionów.
Polityka ekologiczna – powstała w związku z koniecznością przeciwdziałania zagrożeniom i zniszczeniom środowiska naturalnego. W nowoczesnych ujęciach polityki te są ze sobą zintegrowane i stanowią części składowe ogólnej polityki rozwoju społeczno – gospodarczego
Podsystemy polityki ekon wyodrębnia się z uwagi na:
- kryterium podstawowe, przyjmujące za podstawę podziału dziedziny gosp, na które jest skierowane oddziaływanie rządu
- kryterium instrumentacji, odnoszące się do rodzaju czynników i mechanizmów, za pomocą których realizować można posunięte cele (pieniężna, skarbowa, podatkowa)
Polityka sektorowa – oddziaływanie państwa na procesy gosp zachodzące w poszczególnych działach i gałęziach gosp narodowej ( np. polityka przemysłowa, rolna, handlowa)
Kryterium instrumentalizacji:
- polityka pieniężna, ubezpieczeń, cenowo-dochodowa, skarbowa (fiskalna), podatkowa, inwestycyjna, lokalizacyjna (służy realizacji p.regionalnej i zagospodarowania kraju poprzez odpowiednie rozmieszczenie inwestycji), zatrudnieniowa, naukowa i innowacyjna (stymulowanie badań naukowych wdrażanie osiągnięć nauki i techniki do praktyki gosp)
Nauka polityki ekon – jest dyscyplina naukową zajmująca się badaniem form, celów, narzędzi i sposobów oddziaływania państwa na społeczny proces gosp. Funkcje polityki ekon jako odrębnej dyscypliny wiążą się z podziałem na
Pozytywne – służą poznawaniu i opisywaniu rzeczywistości
Normatywne – służą wskazywaniu możliwych i pożądanych kierunków oraz sposobów jej przeobrażenia
T. Kotorbinski wszystkie dyscypliny naukowe dzielił z punktu widzenia ich zadań na teoretyczne, służące celom poznawczym i stosowane, zajmujące się projektami zmian rzeczywistości.
Ekonomia polityczna traktuje się powszechnie jako naukę pozytywna, natomiast politykę ekonomiczną a zalicza się zwykle do nauk normatywnych (lub stosowanych)
Od pojęcia polityki ekon należy odróżnić szersze pojecie naukowych podstaw polityki gosp. które obejmują dorobek wszystkich dyscyplin ekonomicznych. Istotne znaczenie maja wyniki badań prowadzonych przez ekonomie szczegółową i jej działy, nazwane ekonomikami. Są one teoretyczną podstawą konkretyzacji ogolnej polityki w odniesieniu do poszczególnych gałęzi gosp.
Wprowadzenie do polityki ekon ujęć terytorialnych – w postaci polityki Reg i przestrzennej - wiąże się z wykorzystaniem dorobku geogr. Ekon i ekonomiki Reg, a posługiwanie się narzędziami typu pieniężnego i fiskalnego wymaga znajomości nauki o finansach
Prowadzenie polityki ekon nie jest również możliwe bez wsparcia statystyki.
W projektowaniu strategii i działań operacyjnych polityki gosp wykorzystuje się osiągnięcia prakseologii, nauki o programowaniu, teorii inf.
Uwarunkowania polityki ekon
1) ustrojowo-systemowe
– ustrój społ – gosp
- struktury państwowo – adm i spol
-rozwiązania systemowe w gosp
2) zewnętrzne
- międzynarodowa sytuacja polityczna
- przynależność do międzynarodowych ugrupowań i org politycznych, wojskowych, gosp
- koniunktura miedzynarodowa
3) wewnętrzne
- stan i struktura zasobów narodowych: przyrodniczych, majątkowych, ludzkich
- zagospodarowanie przestrzenne kraju
- stosunki narodowościowe
- wew. sytuacja polityczna, układ sil politycznych, stosunek społeczeństwa do władzy
Wykład 2
CELE POLITYKI EKONOMICZNEJ:
1.Generalne i systemowo polityczne *Suwerenność narodowa *Sprawiedliwość *Postęp społeczny *Prawa człowieka *Umacnianie i ochrona *podstawowych zasad ustrojowych oraz siły państwa
2.Ekonomiczne: *Pomnażanie bogactwa państwa i wzrost dobrobytu *Efektywne wykorzystywanie zasobów *Wzrost gospodarczy *Przemiany strukturalne *Wzrost przedsiębiorczości *Wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy
3.Społeczne: *sprawiedliwy podział dochodu *gwarancja zatrudnienia *szanse awansu *dostęp do edukacji i dóbr kultury *zapewnienie ochrony zdrowia *zabezpieczenie społeczne
4. Ekologiczne: *ochrona środowiska naturalnego *rekultywacja terenów zniszczonych
5. Ochronno-militarne: *rozbudowa gałęzi gospodarki o znaczeniu obronnym *zapewnienie niezbędnych rezerw produktów strategicznych
INSTRUMENTY POLITYKI EKONOMICZNEJ Instrumentami są kategorie i stosunki ekonomiczne wykorzystywane w celu wpływania na decyzje i kierunki działalności podmiotów gospodarczych aby osiągnąć najbardziej efektywny i społeczny rozwój. Osiągnięcia różnorodnych celów oddziaływania państwa na gospodarkę jest możliwe tylko przy wykorzystywaniu takich instrumentów jak polityka fiskalna, pieniężna, dochodów i cen, zatrudnienia itd. Działania państwa w zakresie poszczególnych polityk powinny być synchronizowane w odpowiednim programie. Potrzebę takiego działania państwa uzasadnia fakt występowania we wszystkich gospodarkach kapitalistycznych następujących trudności: *nieustanna skłonność tych gospodarek do rozwijania pewnych, ogólnych zaburzeń, które rodzą potrzebę interwencji rządu (np. inflacja), *istnienie tendencji do rozwijania się poważnych „zaburzeń” lokalnych, istnienie zagrożeń dla środowiska naturalnego, które ograniczają jego działania naturalne.
INSTRUMENTY OGÓLNOEKONOMICZNE:
1.Instrumenty kształtowania podaży: -preferencje z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy -współfinansowanie postępu technicznego -ochrona rynku krajowego -zachęty finansowe do inwestowania -wynajem powierzchni przedsiębiorstw, budynków itp.
2. Instrumenty kształtowania popytu *deflacyjne: -podniesienie stopy % kredytu -programy oszczędnościowe w wydatkach budzetowych -redukcja zatrudnienia w sferze budżetowej -wstrzymanie inwestycji finansowych z budżetu -zachęty do oszczędzania lub blokady części wkładów
3. reflacyjne -obniżenie stopy % kredytu -obniżenie stopy % opodatkowania -zwiększenie wydatków budżetowych -zwiększenie dostępności do kredytów min. przez zwiększenie pieniadza w obiegu
GOSPODARKA NARODOWA – obejmuje wszystkie gospodarki indywidualne i zespołowe w sferze produkcji, usług, podziału obrotu i konsumpcji na terytorium państwa.
1. W pierwszym ujęciu zajmujemy się zasobami czynników produkcji społecznej i jej wzrostem. Badamy stany i dynamikę tych zasobów,ich strukturę, alokacje zmierzając do określenia potencjalnych produkcyjnych możliwości gosp. narod. (P'). traktujemy je jako pewna funkcję, bedacych do dyspozycji narodu w danym czasie zasobów naturlanych (N) i majątkowych (M), a także potencjalnych zaosbów pracy, które reprezentowane są przez czynnik ludzki (L). czynniki te są w danym czasie zmiennymi niezależnymi i tworzą ważną grupę uwarunkowań. P'=f(N,M,L)
2. w 2 ujęciu koncentrujemy uwagę na faktycznie prowadzonej na terytorium państwa dział. Gospodarczej na jej rozmiarach (P) i strukturze. Działalności tę prowadzą gospodarstwa indywidualne i zespołowe a ich wynik wyrażamy w postaci rozmiarów strumieni wytwarzanych dóbr i usług. Oznaczając działalność gospodarczą prowadzoną przez poszczególne gałezie jako PG, a działalność prowadzoną na obszarach poszczególnych regionów jako Pr możemy powiedzieć, że gospodarka narodowa składa się z n gałęzi (i=1,2,...n) i m regionów(j=1,2,...m) P=Σ Pg= Σpr
W diagnostyce prowadzonej na potrzeby polityki ekonomicznej badane są relacje między wielkością wytwarzanego dochodu narodowego, a stanem zasobów nar.
Do mierników tych realizacji zalicza się
1. społeczną wydajność pracy -rozumianą jako stosunek między wlk. dochodu narodowego wytworzonego (Dw) a liczbą zatrudnionych w gospod. Narodowej (Z) W=Dw/Z
2. pracochłonność – stosunek między przepracowanym łącznie przez zatrudnionych czasem pracy (Czp) a wlk. dochodu narodowego wytworzonego PR=Czw/Dw
3. techniczne uzbrojenie pracy -wartość brutto produkcyjnych środków trwałych (Mp) w przeliczeniu na jednego zatrudnionego U=Mp/Z
4. kapitałochłonność- relacje między wart. Brutto produkcyjnych środków trwałych w gospodarce, a dochodem nar. Wytw. m=Mp/Dw
Dynamika gospodarki: r=Dt+1-Dt/Dt=ΔD/Dt Dt-dochód narodowy Dt+1 dochód narodowy w następnym roku
Stopa Wzrostu w ujęciu % r=ΔD/Dt x100 Zależość tę określa tzw. równanie wzrostu Harroda-Domara wg którego stopa wzrostu dochodu narodowego -r równa się stopie oszczędności (s) podzielonej przez współczynnik kapitałochłonności (m) przy założeniu że oszczędności są niezwłoczne i w całości inwestowane przez przekształcone w przyrost dochodu w stopniu określonym przez współczynnik kapitałowy r=s/m
MODEL KALECKIEGO-eksponuje wpływ inwestycji i ich udziału w dochodzie narodowym na tempo wzrostu tego dochodu. r=1/m' x I/D – a+u I/D -stopa inwestycji czyli stosunek inwestycji produkcyjnych brutto do dochodu narodowego m'-wspólczynnik kapitałowy przyrostowy a-współ. Amortyzacji wyrażający wpływ zmniejszania się mocy produkcyjnych reprezentowanych przez środki trwałe, w wyniku zużycia i wycofania jego elementów z eksploatacji. U-współczynnik uprawnień,określający wpływ różnych ulepszeń pozainwestycyjnych na wzrost dochodu narodowego. Na bogactwo składają się zasoby naturalne i zasoby majątkowe.
DEKAPITALIZACJA- zużycie majątku trwałego.
Podmiotem procesu gospodarczego jest społeczeństwo (ludność kraju). Ludność jest nośnikiem zasobów czynnika pracy, a także wyznacznikiem liczby konsumentów na obszarze kraju. W wyniku przyrostu naturalnego oraz ruchów migracyjnych liczba i struktura ludności zmieniającej się w czasie. Polityka gospodarcza chcąc rozpoznawać przyszłe problemy społeczeństwa musi korzystać z prognoz demograficznych.
Struktura ludności wg wieku określa udział w ogólnej jej liczbie zasobów czynnika pracy, wyznaczając potencjalne rozmiary jej podaży w danym czasie.
POLITYKA ZATRUDNIENIA dąży do wzrostu zatrudnienia w gospodarce. Punktem wyjścia w procesie planowania jest rozpoznanie rozmiarów potencjalnych i rzeczywistych zasobów czynnika pracy.
POLITYKA LUDNOŚCIOWA- dotyczy oddziaływania na ruch naturalny ludności.
Układy strukturalne: 1. układ rodzajowy-podmiotowy 2. u. Przestrzenny 3.u. Własnościowo-podmiotowy 4. u. Instytucjonalny
SEKTORY GAŁĘZIOWE GOSPODARKI NARODOWEJ: *
sektor I-produkcja pierwotna polegająca na pozyskiwaniu dóbr materialnych z przyrody np. rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, przemysł wydobywczy.
Sektor II – gałęzie przemysłu przetwórczego (łącznie z budownictwem)
sektor III-usługi 1.sektor przedsiębiorstw -jednostek gospodarczych wytwarzających produkty i usługi przeznaczone do sprzedaży na rynku 2. sektor instytucji finansowych i ubezpiecz. 3.s. Instytucji rządowych i samorządowych 4. s. gospodarstw domowych 5. s. instytucji niekomercyjnych 6. s. 'zagranica'
Wykład 3
Potencjalny produkt narodowy brutto (Potential GNP) to maksymalna w danym czasie produkcja społeczna w skali kraju przy użyciu będących do dyspozycji czynników w przeciwieństwie do faktycznie wytworzonego realnego produktu narodowego brutto (GNP) Różnice pomiędzy potencjalnym PNBp i realnym PNBr określa się mianem luki PNB (Lpnb)
Lpnb = PNBp - PNBr
wysoki poziom luki PNB dla społeczeństwa oznacza straty związane z niższą konsumpcją i akumulacją oraz niższe nakłady na inwestycje. Polityka ekonomiczna powinna działać na rzecz minimalizowania luki PNB, podejmować powinna środki sprzyjające wzrostowi produkcji, wykorzystaniu zasobów kraju oraz redukcji bezrobocia.
POLITYKA EKONOMICZY A PALNOWANIE (PROGRAMOWANIE) GOSPODARCZE
polityka gospodarcza powinna być realizowana według kompleksowo zaplanowanych ustaleń, według planu.
Podjęcie racjonalnej i sprawnej w działaniu decyzji następuje w wyniku szeregu poprzedzających czynności. W ich toku sporządza się zwykle w formie mniej lub bardziej rozwiniętej, opis zamierzonego działania . Opis taki nazywamy planem, a proces tworzenia i podejmowania działania planowaniem.
Planowanie występuje zatem we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej, również w gospodarce rynkowej. Bez planu nie ma bowiem żadnego rozumnego działania.
Plan gospodarczy, na tym tle, rozumiemy zatem jako decyzje dotyczące działań gosp.
Planowanie gospodarcze to proces tworzenia i podejmowania decyzji.
Planowanie współcześnie.
Planowanie musi mieć charakter makroekonomiczny i obejmować całą gospo. nar.
W zależności od przyjętych kryteriów można wyróżnić następujące typy planowania makroekonomicznego.
z punktu widzenia czasu obejmowanego ramami planów:
· krótkookresowe( zazwyczaj rok)
· średniookresowe (kilkuletnie)
· długookresowe ( perspektywy kilkunastoletnie)
biorąc pod uwagę stopień dyrektywności:
· plany imperatywne
· plany indykatywne
z punktu widzenia szczebla ich zatwierdzenia:
· scentralizowane
· zdecentralizowane
Budowa planu obejmuje takie czynności jak:
1) zbadanie sytuacji w dziedzinach, których ma dotykać działanie, dokonać identyfikacji występujących problemów i postawienie diagnozy
2) określenie celu lub celów działania
3)zidentyfikowanie istniejących i przyszłych warunków działania
4) Ustalenie środków działania i sposobu ich użycia, czasu, miejsca, sekwencyjności poszczególnych operacji i ich wykonawców, czyli skonstruowanie tzw. części imperatywnej planu.
z punktu widzenia ustosunkowania się do układu warunków, które również mogą być przedmiotem oddziaływań polityki ekonomicznej i planowania, wyodrębnić można:
· plany wykorzystania istniejących zasobów i warunków
· plany działań przekształcających warunki gospodarowania i powiększających zasoby ekonomiczne, tzw. plan rozwoju
sfery i podmioty planowania w gospodarce rynkowej
wśród uczestników procesu gospodarczego w gosp. rynkowej możemy wyróżnić 3 grupy, które w toku planowania działań muszą rozwiązać swoje problemy:
1) Podmioty gospodarcze prowadzące działalność zarobkową, działalność gospodarczą, nastawione na zysk, należące do różnych właścicieli.
2) zakłady i instytucje należące do jednostek samorządu terytorialnego, które prowadzą działalność gosp., aby zaspokoić różne potrzeby społeczności lokalnych i regionalnych. Podmioty te funkcjonują w sferze planowania terytorialnego.
3) Organy państwowe i inne instytucje, które pełnia funkcję regulacyjne w stosunku do gospodarki oraz sterują działalnością służącą zaspokajaniu potrzeb ogólnospołecznych
W ostatnim czasie wykształciła sie czwarta strefa planowania makroekon.(planowanie w skali międzynarodowej (ponadnarod.)
Funkcje planowania krajowego
w strefie krajowego planowania makroekonomicznego można wyróżnić 3 podstawowe dziedziny:
1) dziedzina obejmująca problematykę strategii rozwoju społ.-gosp. kraju, a więc oddziaływania na wzrost gosp. i przemiany strukturalne w dłuższych okresach.
Gł. zadaniem planowania jest rozwój gosp. narodowej i jej otoczenia
2) dziedzina, obejmująca planowanie makroekonomiczne dotyczące działań państwa na funkcjonowanie systemu ekonomicznego i jego podstawowych mechanizmów.
3) dziedzina obejmująca planowanie sektora publicznego, a więc oddziaływań na przedsiębiorstwa, zakłady i urządzenia będące własnością państwa lub prze państwo kontrolowane, funkcjonujące w obrębie systemów infrastruktury, a także związane z systemami obrony narodowej i bezpieczeństwa narodowego.
System ekonomiczny to zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gosp.
Podstawę rozwiązań systemowych zawsze tworzy ustrój społeczno- gospod...
pikaczuxp