Legendy polskie Spis tre�ci: 1. Smok 2. Mysia wie�a w Kruszwicy 3. Piast 4. Pi�ciu m�czennik�w kazimierskich 5. Wskrzeszenie Piotrowina 6. M�cze�stwo �w. Stanis�awa na Ska�ce 7. O Piotrze Du�czyku 8. Obl�enie Nak�a 9. Pani Kinga 10. Pawe� z Przemankowa 11. Biskup Gamrat 12. Czterdzie�ciu dziewi�ciu m�czennik�w sandomierskich 13. Wawrzyniec Powodowski, kawaler malta�ski 14. Procesja duch�w 15. Z�otary�ko 16. Kr�lowa Ba�tyku 17. Witolf 18. Krysztofor * 19. Anafielas 20. Krumine 21. Nemon 22. Rumszys 23. Wajdelotka 24. Mogi�y Soroki*, Nepromacha i Praksedy 25. Mogi�a Perepiat i Perepiatycha 26. Mogi�a Me�anki 27. �wirydowa mogi�a 28. Wa� Olgi 29. Wa� �mii 30. G�ra Koniusza 31. �upy solne w Wieliczce 32. Strukis 33. Krynica Parascewy 34. Lasy u�warmskie 35. Dziwo w jeziorze krakowskim 36. D�uga 37. Szatryja 38. Kiszporg 39. Or�y Herburt�w 40. Pileckie 41. Ska�a Kmity 42. Kamienna figura w kolegiacie w Wi�licy 43. �aby, drzwi i grobla w Wi�licy 44. Zamek ojcowski 45. G�owa w izbie senatorskiej w Krakowie 46. St� marmurowy w Olesku. 47. Kr�l Sobek 48. W�sy Kr�la Jana 49. Pan Przyjemski w Ko�minie 50. Wie�a czarnej ksi�niczki w Szamotu�ach 51. Zakl�ty zamek w Lubaszu 52. Widmo w zamku rydzy�skim 53. Skarbiec w Zb�szyniu 54. Krzywoprzysi�na pani 55. Zamek w Wyszynie 56. Lubra�ski 57. Zamek jaz�owiecki 58. Skrzynno, jezioro pod Mosin� 59. My�liwy pan 60. Paj�k w Paj�czynie 61. Ko�ci� Bo�ogrobc�w w Gnie�nie 62. Skarb w Luboni 63. Stare zamczysko w K�rniku 64. Gnie�ninek 65. Wie� Ruda 66. Milcz�cy dzwonek 67. Piwo grodziskie 68. Brzoza gry�y�ska 69. Wi�z �w. Stanis�awa 70. Obraz na ksi�ycu 71. Chleb kamienny w Oliwie 72. Sosna brata Piotra 73. Wizerunek Zbawiciela w trybunale lubelskim 74. �w. Bronis�awa 75. Za�o�enie Kijowa 76. Przepowiednie znachora Wernyhory 77. W�� 78. Dzwon wornie�ski w jeziorze �uk�cie 79. Krzysztofory w Krakowie . 80. Kamie� w Podkamieniu 81. Zakl�ta dziewczyna pod Strzelnem 82. Droga Sierpiahy* 83. Ludzie obr�ceni w kamie� 84. Dusza towarzysza chor�gwi Radziwi��owskiej 85. Brzezicki 86. Duchy familijne 87. Pielgrzym 88. Upi�r i d�uma 89. Rozmowa bydl�t . 90. Nied�wied� 91. Kr�l w��w 92. Zazula 93. Kania 94. Wi� 95. Bazyliszek 96. �aba 97. Lipa 98. Czajka 99. Jaskinia pod Czercz� 100. Pieczary pod Straczem 101. Pieczary w Czarnej G�rze 102. Pieczara w Bru�niku 103. Jamy zb�jeckie 104. Zb�jeckie pieni�dze 105. Jama nad Morskim Okiem 106. Ksi�gi czarnoksi�skie 107. Czechy w�drowne 108. Morskie Oko 109. Skarbnik 110. Zb�jcy 111. Janoszczyk 112. Kowal z Harklowej 113. Parobek z �opuszny 114. Mnich 115. G�owa b��kaj�ca si� 116. Diabe� cechuj�cy jawory 117. Diabe� we wichrze 119. Czerwony ch�opczyk 120. Dar ogniowi 121. Wiatr 122. Grad 123. Latawiec 124. �eleki 125. Dziwo�ony : 126. Topielec 127. Dobrochoczy 128. Miawki 129. Wodnice (Wandinini) 130. D�uma 131. Pomorek na byd�o 132. Morowa dziewica 133. Mi�os�aw zabezpieczony od morowego powietrza 134. Zemsta czarownicy 135. Kochanka sprowadzona czarami 136. Boja�liwy rycerz 137. Urocze oczy 138. Charko Makohonik 139. Zakl�te wesele 140. Porwana dziewczyna 141. Parobek wilko�akiem 142. Niewierna �ona 143. Kupiec pozna�ski wilko�akiem 144. M�dry Uburtis i diabe� 145. Ch�opski rozum 146. Wesele zamienione w wilko�aki 147. Papro� 148. Pocz�tek wierzby 149. Homen 150. Madej 151. Iskrzycki 152. Boruta 153. Twardowski 154. Dziewi�� groszy 155. Odm�odzenie si� Twardowskiego 156. Cie� Barbary 157. Zwierciad�o Twardowskiego 158. Liber magnus 1. Smok Pod g�r� Wawel, gdzie dzisiaj stoi zamek krakowski, by� smok wielki, kt�ry troje dobytka naraz zjada�, tak�e i ludzi krad� i jad�; przeto musieli mu dawa� obrok, ka�dy dzie� troje ciel�t albo baran�w. Kaza� tedy Krak nadzia� sk�r� ciel�c� siark�, a przeciw jamie po�o�y� rano: co uczyni� za rad� Skuba, szewca niejakiego, kt�rego potem dobrze udarowa! i opatrzy�. On wyszed�szy z jamy mniema�, by ciele po�ar� razem: gdy to w nim t�alo tak d�ugo, pi� wod�, a� zdech�. Jest jeszcze jego jama pod zamkiem Smocz� Jam� zwana. 2. Mysia wie�a w Kruszwicy Po pogrzebie Popiel� starszego wybran zosta� na jego miejsce syn jego, drugi Popiel, kt�rego Chostkiem od brody i w�os�w na g�owie rzadkich, co rozpustnego znaczy, zwano: a to z dozwoleniem stryj�w jego ksi���t. Lecz dla jego m�odych lat wi�cej stryjowie rz�dzili ni� on sam. Gdy dor�s�, dali mu �on� z Niemiec, kt�ra mu si� bardzo wkrad�a w serce, tak i� ona rz�dzi�a, a nie on: przeto o nic innego nie dbali, jedno ta�cowali, dobrej my�li byli. Bacz�c to stryjowie jego upominali go, aby tego poprzesta�, a R. P. przedsi�wzi�� i o niej lepiej radzi�. �on� tako� jego upominali m�wi�c: przeto�my ci� synowcowi za ma��onk� dali, spodziewaj�c si� tego po tobie, aby� go ty, jako m�drsza, hamowa�a od tych zbytk�w, kt�re czyni. Lecz i ona, boj�c si� tego, aby mimo syny jej albo m�a, kt�rego z stryj�w innego nie obrali, zm�wi�a si� z m�em, kaza�a mu si� rozniem�c na �mier�, a gdy tak uczyni�, obes�a� stryje wszystkie, powiadaj�c im, i� si� na �mier� rozniem�g�, i prosz�c, aby si� do niego zjechali, chc�c przed nimi testament uczyni�. Gdy przyszli, cieszyli chorego: on im dzieci i �on� porucza�, by� p�acz po wszystkim dworze; ku wieczorowi prosi� ich, by siedzieli przy nim, a pili z nim i jedli. Przyniesiono trunki ktemu przyprawione, napi� si� sam najpierw z jednego kubka, a onym drugie przyprawne z trucizn� podano; gdy si� porz�dkiem napili, strzeg�c tego, aby tam kt�ry zaraz nie pad�, zmy�li� sobie, i� si� chce uspokoi� i prosi�, �eby mu ust�pili, aby m�g� usn��. Ust�pili wszyscy precz, winszuj�c mu zdrowia. Gdy przyszli do gospod, rozpali� ich jad, wielk� bole�� cierpieli, rych�o pomarli. Gdy pani ksi�na us�ysza�a o ich �mierci, pom�wi�a, i� ich bogowie skarali. Powiadaj�c to, �e musieli co z�ego nam my�li�, i nie da�a ich chowa�, jedno w jezioro wmieta�; z kt�rych cia� poczyni�a si� wielko�� myszy, kt�re si� rzuci�y na Popiel� i z�ar�y go, i zamordowa�y i jego �on�, i syny, kt�rych nie mogli s�udzy ani ogniem, ani broni� odegna�; a chocia� na wod� uciekali, wsz�dzie ich myszy goni�y, a� na koniec gard�a dali od nich na zamku kruszwickim. Gmin kruszwicki utrzymuje po dzi� dzie�, �e Popiel chc�c si� od natr�tnych myszy zas�oni�, kaza� zrobi� wielk� szklan� bani�, w kt�rej si� zamkn�� z �on� i z dzie�mi, i tak kaza� si� pu�ci� na jezioro Gop�o, ale i to nie pomog�o, bo myszy bani� przegryz�y i zajad�y Popiela. 3. Piast By� w Kruszwicy obywatel, syn Koszyk�w imieniem Piast, wzrostu siad�ego, szerokich i d�ugich plec�w, wiek �redni ju� pomijaj�c, a z niewielkiego grunciku roli i z barci �ywot sw�j utrzymuj�c. Cz�owiek prosty, sprawiedliwy, ludzki, ja�mu�nik, i pod�ug mienia swego uczciciel wielki. Temu, gdy �ona imieniem Rzepicha *, od obyczaj�w jego nier�na, jedynego syna powi�a, a za �ywota jeszcze Popiela, pierwszy w�os obrz�dem poga�skim synowi podstrzyga� i nazwisko nada� mia�: na on bankiet wieprza zabiwszy i kad� miodu rozsyciwszy, przyiaci� wezwa� by�. Pierwej ni� dzie� uczty naznaczonej przyszed�, z trafunku nagodzili si� mu dwaj nieznajomi w pielgrzymskim odzieniu m�odzie�cy, kt�rych on widz�c, �e od dworu ksi���cego odepchnieni byli, �askawie wezwa�, w dom sw�j ch�tnie wprowadzi�, st� przygotowa� i dostatek z onych potraw, na przysz�e postrzy�yny przygotowa- nych, przed nich postawi�. Tam rzecz wielka i dziwna przypad�a: przyros�o nad zamiar mi�sa; lun�� si� mi�d wierzchem naczynia swego. Wnet za tem Piast, za upomnieniem go�ci onych, statk�w wi�cej spo�ycza, mi�d w nie przelewa, a za spraw� onych, ju� nie tylko s�siad�w i przyjaci� swoich, ale te� samego ksi���cia (gdy� naonczas nie tak si� powa�nie i pieszczono nosili panowie) ze wszystkim dworem jego na uczt� naznaczon� zaprasza. Ci� to tedy go�cie, gdy wt�ry raz, a prawie czasu zjazdu onego do niego przyszli; Piast za rozkazaniem ich, z ubo�uchnej spi�arni swej wszystek on zjazd od g�odu prawie zdychaj�cy dostatkiem hojnej �ywno�ci karmi�; gdy� ka�da rzecz uj�ta, na to miejsce okwicie przybywa�a. Co gdy si� rozs�awi�o, jednostajnym wszyscy g�osem Piasta, nie zdaniem abo pomocy ludzk� obranego, ale przejrzeniem Boskim za pana sobie by� podanego, krzykn�li. Zbiegnie si� wtem do domu jego wielka moc pan�w: prosz� i wymagaj� na nim, aby lec�c� rzeczpospolit� pod�wign��: wzbrania si� ten. Za spraw� jednak i pozwoleniem go�ci swoich, tak jako chodzi� w siermi�dze, w kurpiach �yczanych na zamek od starszych prowadzony jest. A go�cie oni, dosy� uczyniwszy powinno�ci swej, znikn�li. Rozumiej� tedy jedni, �e to byli anio�owie Bo�y, ja�mu�n� i dobroczynno��, chocia� poganinowi, odp�acaj�cy. ��������������������������������������� * Na gopla�skim jeziorze dzi� jeszcze jest wysepka nosz�ca nazw�: Rzepny. 4. Pi�ciu m�czennik�w kazimierskich Jad�c z Konina do Kazimierza drog� piaszczyst� i nudn�, postrzega si� na lewo w lesie klasztor Minichowski, stoj�cy na wzg�rku, dzi� podupad�y i pusty. Naprzeciw niego, tu� przy drodze na prawo stoi ma�a kapliczka drewniana, z prostych desek zbita i pochylona; w niej studzienka w najgor�tszej nawet porze nape�nio- na wod�, do kt�rej lud cudown� przywi�zuje si��, zw�aszcza na chorob� oczu i ko�tuna; 5 st�d �ciany owej kapliczki zakryte prawie ca�kiem w�osami, ko�tunami, a nawet w�osiem ko�skim. Wo�nica m�j, poczciwy kmiotek okoliczny, przemywszy sobie oczy cudown� wod� z studzienki, wyrwa� z grzyw lichych swych szkapin po gar�ci w�osienia i pokropione ta� wod� zaczepi� o drzazg� na �cianie; a kiedym go, nie�wiadomy na�wczas jeszcze poda- nia, zapyta� o przyczyn� tej dziwnej operacji, odpowiedzia� mi z powag� polskiemu ch�opkowi w�a�ciw�, �e woda ta za lepszych, prawowitszych czas�w daleko wi�ksz� mia�a si�� cudown�, bo nie tylko �lepot�, ale wszystkie inne kalectwa leczy�a, a ludziom w �asce Bo�ej b�d�cym nawet cz�onki odci�te za jej pomazaniem ...
umotyka