1.Strefa najbliższego rozwoju. 2. Ćwiczenia na koncentrację uwagi. 3. Mnemotechniki,sztuki zapamiętywania- przykłady..doc

Strefa najbliższego rozwoju.

Rosyjski pionier psychologii społeczno- kulturowej Lech Siemionowicz Wygotsky(1896-1934) w ciągu 37 lat życia stworzył ponad 270 wybitnych prac naukowych, które dzisiaj służą psychologom i pedagogom w rozpoznawaniu potrzeb i rozwiązywaniu problemów najmłodszych.

Dla Wygotskiego nauka nie polega na przyswajaniu pamięciowym jak największej ilości materiału, lecz na wykreowaniu umiejętności poznawczych i wykorzystywaniu narzędzi psychologicznych pozwalających zdobywać potrzebną wiedzę. Jeśli dziecko w toku rozwoju, naturalnie wspieranego przez dorosłego, zdobędzie te umiejętności, jest wtedy bardziej otwarte na świat, naukę i poznanie. Śmiało wyraża swoje zdanie, nie boi się poszukiwać, zadawać pytania, pokonywać coraz wyższe szczyty.

Najważniejsze dla rozwoju poznawczego dziecka są te funkcje, które jeszcze nie zostały do końca ukształtowane. Zadania, które są wyzwaniem nie do pokonania samodzielnie za pierwszym razem, wyzwalają w dziecku pęd do wiedzy, kreatywne myślenie. Wtedy właśnie potrzebna jest pomocna dłoń przewodnika, który łagodnie „popchnie nad przepaścią”, czyli wskaże prawidłową drogę rozwiązania danego problemu. W ten sposób dziecko zdobywa nowe umiejętności i doświadczenia.
Zadania, które dziecko potrafi rozwiązać bez problemu i nie stanowią dla niego wyzwania, mogą tylko utrwalać nabyte już umiejętności, takie kompetencje nazywane są strefą aktualnego rozwoju. Dlatego tak bardzo ważna jest rola nauczyciela, który musi umiejętnie dopasować działania edukacyjne do sfery rozwojowej dziecka, by nie dawać mu np. zbyt prostych lub zbyt trudnych do wykonania zadań, które zniechęca do dalszej pracy i poszukiwań.
Strefa najbliższego rozwoju nie określa inteligencji dziecka, ale raczej poziom potencjalnego rozwoju. Nabycie umiejętności wykonywania różnych czynności i rozwiązywania problemów we współpracy z innymi jest bardzo ważnym elementem warunkującym np. przystosowanie do życia w społeczności szkolnej lub przedszkolnej, współpracę z nauczycielem itd. Dlatego tak istotne jest skupienie się na tym, co dziecko może zrobić jutro, a nie na tym, co potrafi bez problemu wykonać dzisiaj.

„Strefa najbliższego rozwoju” (ang. zone of proximal development- ZPD) jest jednym z szeroko stosowanych terminów pochodzących z pism Wygotskiego. Jak opisał to współczesny badacz tego „Mozarta Psychologii” Mikołaj Veraksa- ZPD „jest miejscem, w którym spotykają się dzieci i dorośli”.

20 najciekawszych ćwiczeń na koncentrację uwagi:

Należy pamiętać, że dziecko 2-3 letnie może skoncentrować uwagę na 5-10 min.; dziecko 5-6 letnie – 15-20 min.; dziecko 7-8 letnie – 25-30 min. W przypadku trudności w koncentracji uwagi ważne jest, żeby dziecko kończyło napoczętą działalność, czasem może to być z pomocą rodziców.

Doskonalenie umiejętności koncentracji uwagi w oparciu o zabawy manipulacyjne.

Nauczyciel umawia się z dziećmi, że jest wróżką i zmienia wszystkie dzieci w nakręcone zabawki.

Każde dziecko naśladuje ruchy wymyślonej rzeczy. Pozostałe zgadują jej nazwę.

Dziecko potrafi uważnie obserwować i nazywać zauważone zjawiska.

Dzieci maszerują w kole ( marsz z wysokim unoszeniem kolan), na sygnał nauczyciela- podniesienie kartonu z napisaną sylabą („do”, „so”, „la”, „ma”, „na”) dzieci wykonują klaśnięcie, chóralnie odczytują sylabę.

Dziecko potrafi reagować na dany sygnał.

Odwzorowywanie układu.

Dzieci dostają patyczki i wzór od nauczyciela. Przyglądają się i odwzorowują go. Następny wzór dostają na chwilę, przyglądają się, zapamiętują go i odwzorowują z pamięci.

Dziecko potrafi odwzorować rysunek, przyglądając się wzorowi oraz odtworzyć go w pamięci.

Przewlekanie sznurowadła przez dziurki.

Na kartonie dzieci rysują księżyc. Następnie robią w nim dziurki, przez nie przewlekają sznurówkę. Wykonują kontury księżyca.

Dziecko potrafi zainteresować się wykonywaną czynnością i doprowadzić ją do końca.

Ćwiczenia umiejętności koncentracji uwagi w oparciu o materiał obrazkowy „Indiański tropiciel”

Wybieranka obrazkowa.

Prowadząca rozkłada zestaw obrazków. Prosi, by dziecko wybrało takie same obrazki.(Wszystkie obrazki w zestawie(oprócz dwóch jednakowych) powinny być o różnej tematyce. Dopiero w trudniejszych zadaniach mogą pojawić się np. zbliżone wyglądem domy lub samochody).

Dziecko potrafi wyodrębnić jednakowe ilustracje.

Ukryte samogłoski

Prowadząca wręcza dziecku kartę pracy ze znakami graficznymi i samogłoskami. Prosi ucznia, by wystukał ilość samogłosek.

Dziecko potrafi wyodrębnić samogłoski.

Labirynt.

Prowadząca daje dziecku kartę pracy z narysowanym labiryntem. Prosi, by kolorem zielonym zaznaczyło drogę Indianina do jego namiotu. W momencie dotarcia Indianina do swojego domu uczeń wydaje radosny okrzyk.

Dziecko potrafi skupić uwagę podczas krótkich ćwiczeń.

Gry i zabawy usprawniające koncentrację uwagi

Do punktu.

Zabawa dla grupy. Każdy uczestnik wybiera sobie dowolny punkt w pokoju, wszyscy chodzą po pokoju, dopóki nie usłyszą słowa „STOP”; na ten znak każdy biegnie do swojego wybranego punktu. Są możliwe instrukcje, w jaki sposób można się do tego punktu dostać, np.:

- powiedz ‘cześć’ każdej osobie, którą spotkasz po drodze

- patrz w dół, gdy idziesz

- biegnij, kręcąc się w kółko

- skacz, kręcąc się w kółko

- idź tyłem

- idź z zamkniętymi oczami

- idź powoli

- idź prosto do celu

Snuj się snuj bajeczko.

Nauczyciel wprowadza nastrój i zaczyna opowiadać wymyśloną bajkę np. dawno, dawno temu, za lasem, w maleńkiej chatce mieszkała dziewczynka… Kolejne dziecko opowiada dalej dodając jedno swoje zdanie itd. Na zakończenie dzieci podejmują próbę odtworzenia całej bajki. Mogą odegrać ją w formie dramy, scenki rodzajowej lub pantomimy.

Ślepiec.

Zabawa dla pary. Jedna osoba zamyka oczy, druga prowadzi ją po pokoju w taki sposób, aby mogła poznać przy pomocy rąk jak najwięcej szczegółów. Później zmiana.

To ćwiczenie wymaga ciszy.

Uczestnicy próbują przedstawić sami lub z kimś( jeśli tego wymaga improwizacja) różne sytuacje.

Można losować temat, ewentualnie prowadzący podaje go osobie na środku, a pozostali starają się odgadnąć, co było odegrane.

Przykładowe improwizacje:

-przechodzenie przez strumyk po kamieniach
-niesienie tacy ze szklankami pełnymi wody
-chodzenie po oblodzonej drodze
-chodzenie po krawędzi przepaści
-chodzenie po polu minowym w ciemnościach
-wspinanie się na skałę
-otwieranie paczki po kryjomu
-zamknięcie jadowitego węża w skrzynce
-rozpakowanie prezentu
-dekorowanie tortu
-rozbrajanie bomby
-budowanie domku z kart
-rzucanie piłki
-zawiązywanie krawata
-nawlekanie igły

-wkładanie garnituru z papieru

„W wesołym miasteczku”- gry i zabawy usprawniające koncentrację uwagi.

Zdobywanie biletu wstępu.

Przysuwamy zabawkę po wyznaczonym torze. Tor prosty o długości 3 m, szerokości 20 cm. W środku zabawki znajduje się bilet wstępu do wesołego miasteczka. Do zabawki dołączony jest sznurek zakończony patyczkiem. Zadaniem dziecka będzie przysunąć zabawkę do siebie, nawijając sznurek na patyczek. Należy uważać, aby zabawka nie wyjechała poza wyznaczony tor.

Brakujące elementy.

Na biletach wstępu brakuje 3 elementów( np. ucha, oka i rączki misia). Zadaniem dzieci jest wskazanie brakujących elementów i dorysowanie ich.

Dziecko potrafi wyodrębnić trzy brakujące elementy.

Gabinet luster- ćwiczenie w parach.

Każda para ma przed sobą lusterko i konfetti- 5 kolorowych kropeczek. Kolorowe kropeczki dzieci przyklejają sobie nawzajem w różnych częściach twarzy. Zadaniem dzieci jest spoglądając w lustro określić położenie i kolor kropeczek na twarzy.

Dziecko potrafi określić położenie i kolor pięciu kropeczek.

Gabinet strachu.

Zabawa „Uwaga start”. Jeden z uczestników w szybkim tempie oświetla latarką po kolei różne ilustracje, drugi natomiast równie szybko wymienia postacie tam umieszczone. W tym czasie w pomieszczeniu jest ciemno.

Dziecko potrafi rozpoznać w krótkim czasie eksponowany przedmiot.

Kształcenie koncentracji uwagi w oparciu o różnicowanie „dz”, „dzi”, „dź”, „dż”

Zaznaczanie liter „dz”, „dzi”, „dź”, „dż”.

Uczniowie otrzymują plansze, na których mają otoczyć pętlą obrazek, w którego nazwie występuje litera „dz”, „dzi”, „dź”, „dż” i poprowadzić linię do odpowiedniej litery (według wzoru).

Dziecko potrafi uważnie obserwować prezentację ćwiczenia; skupić uwagę na podanym wzorze i wykonać według niego ćwiczenie.

Objaśnienie i pokaz ćwiczenia „energetyczne ziewanie”.

- staw skroniowo- żuchwowy dzieci powinny poczuć przy otwieraniu i zamykaniu szczęk,

- opuszczają powoli dolną szczękę udając, że ziewają,

- w czasie masażu stawu skroniowo- żuchwowego wydają głęboki, relaksujący odgłos ziewania. Ćwiczenie powtarzają od 3 do 6 razy.

Dziecko potrafi uważnie obserwować prezentację ćwiczenia, przestrzegać kolejności ćwiczeń.

Uczniowie otrzymują tekst „Przechadzka”.

Zaznaczają według wzoru wyrazy, w których występują litery „dz”, „dzi”, „dź”,”dż”, używając odpowiedniego koloru. Na zakończenie uczniowie otrzymują ilustrację do tekstu „Przechadzka” , którą mają pokolorować.

Dziecko potrafi uważnie obserwować prezentację ćwiczenia; skupić uwagę na podanym wzorze i wykonać według niego ćwiczenie, oraz doprowadzić pracę do końca.

Pokaz i objaśnienie ćwiczenia „Aktywna ręka”.

- dzieci zwieszają swobodnie po bokach ramiona, które pozostają rozluźnione,

- przed rozpoczęciem ćwiczenia porównują zasięg, stan napięcia obydwu ramion,

- dopuszczalne są cztery pozycje: 1. ręka odchylona daleko za głowę; 2. ręka przed głową; 3. ramię dotykające ucha; 4. ręka w bok od głowy,

- zwracają uwagę na fakt, iż każdy ruch zaczyna się w obszarze klatki piersiowej,

- przy każdej pozycji powinny pamiętać o głębokim wdechu; wydech natomiast wydłuż odliczając w pamięci do ośmiu lub więcej.

- zauważają iż siła, witalność, stan rozluźnienia całego ciała towarzyszące łagodzeniu napięcia ramion, powoli wzrasta,

- na zakończenie wstrząsają ramionami lub wykonują nimi kilka krążeń lub wymachów.

Dziecko potrafi uważnie obserwować prezentację ćwiczenia, przestrzegać kolejności ćwiczeń.

Kształtowanie umiejętności koncentracji uwagi w oparciu o zabawy muzyczno- ruchowe

Zabawy ruchowe, ze zmianą tempa i wysokości dźwięku:

- zmiana tempa na szybkie- dzieci biegają na palcach,

- zmiana tempa na wolne- dzieci poruszają się dużymi krokami,

- powrót do normalnego tempa,

- zmiana wysokości melodii- wysoki rejestr- dzieci skaczą na palcach próbując dosięgnąć „jabłuszek”,

- zmiana wysokości melodii- niski rejestr- dzieci przykucają łapiąc kolana kolegów,

- powrót do marszu w kole.

Dziecko przejawia ukierunkowaną aktywność w zabawach.

Prezentacja piosenki „Muzykalny zastęp”. Dzieci wykonują piosenkę i ilustrują ją ruchem ciała( kasety z nagraniem głosu instrumentów, występ z jednoczesnymi ruchami pokazujących w piosence):

- po okarynie- klaszczą w dłonie,

- flet- klaszczą w ręce partnera,

- klarnet- uderzenia prawą ręką o kolano,

- wiolonczela- uderzenia lewą ręką o kolano,

- kontrabas- złapanie się za głowę,

- trąbka- uderzenie dwoma dłońmi o kolana.

Dziecko doskonali koncentrację uwagi w aspekcie wzrokowo- słuchowo- ruchowym.

Mnemotechniki sztuki zapamiętywania. Jak najwięcej rodzajów- do każdego swój przykład.

Mnemotechniki to bardzo sprytne połączenie trzech składników, o których przeczytasz poniżej. Metody te, bardzo skuteczne techniki zapamiętywania, nie są niczym nowym dla ludzkości. Słowo "mnemotechniczny" pochodzi od imienia greckiej bogini Mnemozyny. Metod tych bardzo często używali starożytni Grecy w zapamiętywaniu elementów przemówień i dysput logicznych, jakie między sobą toczyli.

Budowa mnemotechnik opiera się na trzech fundamentalnych zasadach:

ASOCJACJA

WYOBRAŹNIA

LOKALIZACJA

Asocjacja
Jest to metoda, poprzez którą łączysz elementy do zapamiętania z elementem mnemotechniki, na którym to zapamiętujesz. Każda mnemotechnika ma swoje miejsca, w których zapamiętujesz potrzebne elementy. Aby połączyć te dwa elementy, należy je ze sobą skojarzyć. Pomimo że można zasugerować ci pewne asocjacje, twoje własne asocjacje są o wiele lepsze i odzwierciedlają sposób, w jaki pracuje twój mózg. Rzeczy mogą być asocjowane poprzez:
- umieszczenie na górze obiektu
- łączenie i przenikanie się nawzajem
- tańczenie wokół siebie
- bycie w tym samym kolorze, zapachu, formie kształcie.
Cokolwiek jest używa do połączenia rzeczy do zapamiętania z obiektem używanym do przypominania - to jest właśnie obraz asocjacji.

Wyobraźnia
Wyobraźnia jest używa do tworzenia połączeń i asocjacji niezbędnych do zapamiętania elementów w mnemotechnice. Innymi słowy, wyobraźnia jest to sposób, w jaki używasz swego umysłu do budowania połączeń, które mają dla ciebie jak największe znaczenie. Im silniejsze wyobrażenie, tym skuteczniej pozostanie ono w twoim umyśle dla późniejszego odtworzenia. Mnemotechniczne skojarzenia mogą być tak żywe, intensywne jak tylko chcesz, jeśli tylko pomagają ci one w skutecznym zapamiętywaniu.

Lokalizacja
Lokalizacja oferuje ci dwie rzeczy:
- spójny system, w którym informacja będzie przechowywana i
- sposób na oddzielenie jednej mnemotechniki od innej.
Mnemotechniki to innymi słowy system mentalnych miejsc, w których zapamiętujesz informację. Lokalizacja odnosi się do różnego typu miejsc, w jakich możesz to robić.

Rzymski Pokój

( czyli „zakładki mieszkaniowe”, lub „system miejsc”)

Metoda ta wzięła nazwę od Rzymian, którzy również - jak ich greccy rówieśnicy w tych czasach - angażowali się w publiczne dyskusje i logiczne wywody. I oni również musieli używać mnemotechnik, by radzić sobie z zapamiętywaniem tych mów.

Mnemotechnika ta (jak i wszystkie pozostałe) działa w ten sposób:
tworząc sobie mentalne odpowiedniki elementów w umyśle i zapamiętując na nich daną informację - na każdym z nich z osobna inny kawałek informacji, jesteś w stanie później bez trudu przypomnieć sobie, co zapamiętałeś na poszczególnych elementach.
Robisz to po prostu przypominając sobie te elementy, których przypomnienie nie sprawia żadnych trudności, ponieważ doskonale i długo je znasz.
Zapamiętana informacja skojarzona z tym elementami pojawi się, przypomni się wówczas automatycznie.

Zapamiętuj rzeczy abstrakcyjne – nie będące bezpośrednimi nazwami rzeczywistych przedmiotów - przekształcaj je w wyobraźni na konkretne obrazy konkretnych namacalnych przedmiotów lub czynności.

Przykład:

Muszę zapamiętać 7 rzeczowników: ogórek, pizza, skarpetki, tramwaj, czosnek, kościół, pierścionek.

Wybieram 7 rzeczy uporządkowanych w moim pokoju, kolejność: drzwi, okno, szafa, stół, telewizor, łóżko, kwiaty.

A teraz najważniejsze:

Kojarzę rzeczy, które mam zapamiętać z tymi w pokoju. Mam i wyrazy i pokój przed sobą.

Najpierw są drzwi i ogórek

Wyobrażam sobie, że wchodzę do tego pokoju, łapię za klamkę i … Pfuuu!! To nie klamka!- To OGÓREK! Śliski, skisły ogóras. Widzę go w dłoni- jego kształt i kolor. Czuję także jego zapach. Delikatnie wlatuje on do nosa, smyrając, co tylko może. W obu dziurkach. I dolatuje do odpowiednich sensorów w mózgu. Jest on na miejscu klamki, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by go skosztować.

Okno i pizza

Podchodzę w mojej wyobraźni do okna, zerkam za nie … a tam mnóstwo pizzy! Wyciągam rękę za okno i sięgam po kawałek. Hmm. Pycha! Czuję zapach i smak( to ta moja ulubiona!). Jest smaczna i ciepła.

Szafa i skarpetki

Kończąc pizzę podchodzę do szafy. Otwieram ją, a z niej wypada mnóstwo bawełnianych skarpetek. Wprost na moje nogi. Czuję ich dotyk. Z niesmakiem przyznaję, iż owe skarpetki dawno prane nie były … Ten fakt czuję najmocniej. Słyszę również sze...