METODYKA TOL
Systematyka gałęzi TOL stanowi w wypadkoznawstwie podejście systemowe do badań elementów każdego łańcucha zdarzeń, składającego się na teorię wypadku.
W systematyce tej bada się siły przyrody -techniczne (T), organizację (O) i zachowanie ludzi (L) rozpatrując relacje, które mogą stwarzać ryzyko zagrożenia wypadkowego między człowiekiem, a jego środowiskiem techniczno-materialnym oraz organizacją czynności człowieka ze względu na zagrożenia dla człowieka tkwiące w tej organizacji, zachowaniem się człowieka oraz zależnościami zachowania się ludzi pod kątem ryzyka wypadku.
1. Zagrożenia związane z konstrukcja urządzeń technicznych, maszyn, ręcznych narzędzi, technologii, materiałów lub substancji, stosowanej energii, stanu urządzeń zabezpieczających (T).
- Stosowanie ruchomych maszyn ich części oraz pojazdów, w tym transportu wewnątrzzakładowego, drogowego urządzeń dźwignicowych, drabin śliskich posadzek.
- Brak bezpiecznych rozwiązań technicznych, które prowadzą do nieprawidłowego zachowania się człowieka, powodując konieczność przebywania w strefie bezpośredniego zagrożenia.
- Wadliwe projektowanie i eksploatacja dróg publicznych i transportowych, zła nawierzchnia dróg, brak właściwego oznakowania, zaniechanie stosowania automatycznych rozwiązań ostrzegawczych.
- Zła konstrukcja środków technicznych małej mechanizacji do podnoszenia i przemieszczania ciężarów, np. przy ręcznym podnoszeniu ciężarów.
- Zagrożenia urazowe krawędziami, ostrymi elementami tnącymi.
- Zły stan urządzeń technicznych (np. niedrożność zaworów bezpieczeństwa, korozja ścian zbiornika lub przewodów pod dużym ciśnieniem, zużycie lin nośnych, dźwigni)
- Ryzyko porażenia prądem elektrycznym, pożaru i wybuchu pyłu, gazu lub innej substancji, ostrego zatrucia, chemicznego oparzenia itp.
- Zagrożenie zbyt niską lub zbyt dużą temperaturą substancji lub przedmiotów.
- Brak automatycznych rozwiązań w dziedzinie techniki bezpieczeństwa wypadkowego (brak sprzężenia ruchu maszyn z działaniem urządzenia ochronnego).
- Brak automatyki zamkniętych procesów chemicznych od strony bezpieczeństwa wybuchowego.
- Brak lub zły stan techniczny urządzeń do hermetyzacji lub usuwania czynników niebezpiecznych i szkodliwych materialnego środowiska pracy: palnych, wybuchowych, silnie toksycznych itp.
2. Zagrożenia wynikające z organizacji pracy (O).
Niewłaściwa ogólna organizacja pracy.
- Nieprawidłowy podział pracy lub rozplanowanie zadań.
- Niewłaściwe polecenia przełożonych.
- Brak nadzoru.
- Niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych.
- Wykonywanie z polecenia nadzoru prac nie wchodzących w zakres obowiązków pracownika.
- Brak instrukcji posługiwania się czynnikiem materialnym.
- Dopuszczenie do pracy czynnika materialnego bez wymaganych kontroli i przeglądów.
- Tolerowanie przez nadzór odstępstw od zasad bezpieczeństwa pracy.
- Niedostateczne przygotowanie zawodowe pracownika.
- Brak lub niewłaściwe przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa pracy i ergonomii.
- Tolerowanie przez nadzór stosowania niewłaściwej technologii.
- Dopuszczenie do pracy człowieka z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez profilaktycznych badań lekarskich.
- Wykonywanie pracy w zbyt małej obsadzie osobowej.
- Wykonywanie pracy mimo niewłaściwego wyposażenia w narzędzia,
- Niewłaściwa organizacja stanowiska pracy
- Niewłaściwe usytuowanie urządzeń na stanowisku pracy.
- Nieodpowiednie przejścia i dojścia.
- Nieodpowiednie rozmieszczenia i składowanie przedmiotów pracy (surowców, produktów, półproduktów).
- Brak ochron osobistych.
- Niewłaściwy dobór ochron osobistych.
3. Zagrożenia wynikające z błędnego zachowania się pracownika lub jego reagowania (L)
- Zagrożenie (L) wynikające z nieprawidłowego zachowania się lub błędnych reakcji różnych pracowników (w tym dalekich i bliskich pośrednich sprawców zagrożeń) np. podejmujących decyzje technologiczne, projektowo-konstrukcyjne, plastyczne, produkcyjno inwestycyjne, realizujących bezpośrednio działalność projektowo-konstrukcyjną, modernizacyjną, produkcyjną (dozór na wszystkich szczeblach kierowania i zarządzania, zakładowe służby specjalistyczne i sami pracownicy), ujawnianie różnych źródeł motywujących nieprawidłowe postawy i zachowania ludzkie (ekonomiczne, socjologiczno-psychologiczne, rutyniarstwo, brak kwalifikacji, wyobraźni, itp.).
Niewłaściwe zachowanie się pracownika
- Nieprawidłowe zachowanie się spowodowane motywacją ekonomiczną (pośpiech, ułatwianie sobie pracy), które powodują lub zwiększają ryzyko aktywizacji zagrożeń,
- Świadome wykonywanie niebezpiecznych czynności bez niezbędnego zabezpieczenia w przekonaniu, że uda się uniknąć wypadku.
- Nie zdawanie sobie sprawy z zagrożenia i działania w strefie bezpośredniego zagrożenia.
- Niewłaściwe reagowanie wskutek nadmiernego zmęczenia (częsta praca w godzinach nadliczbowych) lub stan zdrowia (choroba, nietrzeźwość, działanie leków).
- Nieprawidłowe zachowanie wynikające z żartów, zabaw, chęci dokuczenia i inne oznaki zachowań spowodowanych stanem emocjonalnym, osłabieniem dyscypliny przestrzegania przepisów i zasad obowiązujących przy pracy.
Niewłaściwe zachowanie się dozoru
- Przy pracach i czynnościach, w których występuje szczególne ryzyko wypadku - złe przygotowanie do wykonywania tych czynności i niedostateczny nadzór przy ich wykonywaniu.
- Świadome dopuszczenie do pracy lub skierowanie do niej w warunkach zagrożenia wypadkowego możliwego do usunięcia lub ograniczenia, liczenie na szczęśliwy zbieg okoliczności
- Brak działań ograniczających ryzyko wypadku, które wzrasta proporcjonalnie do zwiększenia tempa pracy i wzrostu produkcji oraz dekapitalizacji urządzeń zabezpieczających,
- Brak przeglądów stanu bezpieczeństwa maszyn i urządzeń produkcyjnych, a także działań w celu konserwacji środków produkcji, urządzeń sygnalizacyjnych.
- Polecenie wykonywania czynności w warunkach sprzecznych z przepisami i zasadami bezpieczeństwa lub tolerowanie zagrożeń wypadkowych na powierzonym odcinku dozoru.
- Błędy (ludzkie) projektowania konstruowania technologia i inne.
- Błędy projektowania i błędy konstrukcyjne wynikające z nieprawidłowych założeń technologicznych, planistyczno-organizacyjnych i innych, które stanowią pierwotne źródło zagrożeń wypadkowych.
szumi1