Wydatki a wielkość produkcji w gospodarce

Dwa modele wyjaśniające wzrost gospodarczy

-        model klasyczny

-        model Keynesowski

Różnice:

-        wykorzystanie zdolności produkcyjnych

-        zmienność płac i cen

Podstawowe założenia modelu klasycznego:

-        zdolności produkcyjne w gospodarcze wykorzystane są w pełni;

-        panuje pełne zatrudnienie w gospodarce (gdyby było bezrobocie to zniknęłoby ono dzięki spadkowi płac – dążeniu do równowagi na rynku pracy);

-        ceny i płace szybko dostosowują się do zmian, przywracając równowagę pomiędzy popytem i podażą .

MODEL KEYNESOWSKI

Dochodzenie do stanu równowagi w modelu keynesowskim dokonuje się przede wszystkim dzięki zmianom w sferze produkcji a nie poprzez dostosowania cenowe.

Założenia tego modelu można sformułować zatem następująco:

-        poziom produkcji może być mniejszy lub większy od potencjalnego (w krótkim lub średnim okresie);

-        ceny i płace nie są elastyczne (sztywność cen i płac można przyjąć zarówno w krótkim okresie jak i w długim okresie – bo np. płace ustalane są poprzez układy zbiorowe ze związkami zawodowymi).

W modelu keynesowskim mamy do czynienia z:

-        rzeczywistą (faktyczną) wielkością produkcji

-        potencjalną wielkością produkcji (całkowite wykorzystanie dostępnych w tej gospodarce zasobów czynników produkcji

Wielkość produkcji waha się cyklicznie

(Na podstawie Milewski 1999)

Struktura zagregowanych wydatków

Przyjmijmy uproszczony model gospodarki składający się z przedsiębiorstw i gospodarstw domowych (bez państwa i wymiany międzynarodowej).

planowane zagregowane wydatki (ang. aggregate expenditure) na dobra finalne AEpl:

-        na konsumpcję Cpl

-        na inwestycje Ipl

Planowane wydatki na inwestycje Ipl są w proponowanym modelu dla uproszczenia przyjęte jako stałe (autonomiczne).

Funkcja konsumpcji:

Yd – dochód do dyspozycji

Cpl - planowana konsumpcja

KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji

Ca – konsumpcja autonomiczna

(Na podstawie Czarny 2002)

Stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu nazywamy krańcową skłonnością do konsumpcji.

Konsumpcja autonomiczna, jest to wielkość konsumpcji, która nie zależy od bieżącej wielkości produkcji i dochodu.

Oszczędności (S) są nie skonsumowaną częścią dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych.

Krańcowa skłonność do oszczędzania (KSO) mówi o tym jaka część przyrostu dochodu przeznaczana jest na oszczędności.

Funkcja oszczędności:

(Na podstawie Czarny 2002)

Wykres zagregowanych wydatków

(Na podstawie Czarny 2002)

Linia na Rys. a) składa się z punktów, w których wielkość produkcji Y równa jest wielkości planowanych zagregowanych wydatków AEpl

Krzyż keynesowski i równowaga w gospodarce zamkniętej

Krótkookresowa równowaga ekonomiczna to stan, gdy przy danych cenach przedsiębiorstwa w gospodarce produkują tyle dóbr, ile wszyscy chcą kupić.

(Na podstawie Czarny 2002)

AEpl – zagregowane planowane wydatki

Y – wielkość produkcji

W stanie równowagi planowane inwestycje równają się planowanym oszczędnościom:

gdzie:

Y1 – wartość produkcji przedsiębiorstw

Y2 – dochody właścicieli czynników produkcji

Spl – planowane oszczędności

Ipl – planowane inwestycje

Cpl – planowana konsumpcja

Z czego wynika nierównowaga

Nierównowaga pojawia się więc wówczas, gdy zamierzone (planowane) wydatki na towary nie są równe wartości wytworzonej produkcji tych towarów.

Stan nierównowagi może zostać zlikwidowany albo przez zmiany produkcji, albo przez zmiany popytu, albo przez kombinację zmian obu tych wielkości.

Planowane inwestycje są większe od planowanych oszczędności:

Planowane inwestycje są mniejsze od planowanych oszczędności:

<

gdzie:

Y1 – wartość produkcji przedsiębiorstw

Y2 – dochody właścicieli czynników produkcji

Spl – planowane oszczędności

Ipl – planowane inwestycje

Cpl – planowana konsumpcja

Kiedy w pewnym okresie przedsiębiorstwa chcą zainwestować więcej niż chcą zaoszczędzić gospodarstwa domowe (Ipl>Spl), produkcja w gospodarce się zwiększa. W odwrotnej sytuacji (Ipl<Spl) dochodzi do zmniejszenia się produkcji.

Inwestycje:

- Efekt popytowy inwestycji polega na tym, że inwestycje powodują wzrost popytu na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne z chwilą rozpoczęcia inwestycji.

Efekt podażowy inwestycji polega na tym, że inwestycje przyczyniają się do powiększenia możliwości kreowania podaży dóbr poprzez rozbudowę zdolności wytwórczych gospodarki.

Efekt mnożnika

Nazwą mnożnik M, określamy liczbę, która jest równa stosunkowi zapewniającej utrzymanie krótkookresowej równowagi zmiany wielkości produkcji ΔY, do będącej jej przyczyną początkowej zmiany wydatków ΔI.

Wartość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji.

Przykład:

Obliczyć o ile zwiększy się produkcja, jeśli zwiększy się inwestycje o 6 mld zł, a krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,8.

Rozbudowa modelu o wydatki rządowe

Wpływ podatków na konsumpcję:

Gpl – planowane wydatki państwa

t – stopa podatkowa (podatku bezpośredniego)

NT – podatki bezpośrednie netto

Y – wielkość produkcji (dochód narodowy)

Wydatki państwa i podatki a wielkość produkcji

Mnożnik zrównoważonego budżetu równa się stosunkowi przyrostu planowanych zagregowanych wydatków ΔAEpl do wzrostu wydatków państwa ΔG.

Jest to również stosunek wzrostu produkcji ΔY, któremu do wzrostu podatków ΔNT.

Ponieważ: KSK’ = KSK (1-t), więc M’<M

12