Stwardnienie rozsiane (SM) Stwardnienie rozsiane (SM) jest chorob� o�rodkowego uk�adu nerwowego, charakteryzuj�c� si� obecno�ci� rozsianych ognisk demielinizacji w m�zgu i rdzeniu kr�gowym z pocz�tkowo przemijaj�cymi, a potem z utrwalonymi licznymi zaburzeniami neurologicznymi. Etiologia choroby nie jest w pe�ni poznana. SM wyst�puje z cz�sto�ci� 30-100 zachorowa� na 100 000 mieszka�c�w. Z regu�y dotyczy os�b m�odych (mi�dzy 20. a 40. rokiem �ycia). Szczyt zachorowa� odnotowuje si� w populacji os�b w wieku 30-35 lat. Choroba przebiega r�nie, albo kolejnymi rzutami i remisjami, albo od pocz�tku jest przewlek�a, lub wreszcie - po okresie rzut�w i remisji przybiera wt�rnie posta� przewlek��. Najcz�stszymi objawami s� zaburzenia czucia obwodowego, parestezje dotycz�ce jednej lub wi�cej ko�czyn, tu�owia, a tak�e g�owy (twarzy). Bywa, �e chory zaczyna odczuwa� os�abienie okre�lonych grup mi�ni, szczeg�lnie ko�czyn dolnych lub g�rnych. Cz�sto pierwszym objawem choroby s� nagle pojawiaj�ce si� k�opoty z chodzeniem. Czasem mo�e wyst�pi� nag�a niesprawno�� mi�ni ko�czyn g�rnych, zw�aszcza d�oni. W p�niejszym okresie choroby pojawia si� wzmo�one napi�cie mi�ni (spastyczno�� mi�ni), szczeg�lnie ko�czyn dolnych i g�rnych, kt�rym towarzysz� przykurcze dodatkowo bardzo utrudniaj�ce ruchy, a zw�aszcza poruszanie si�. W leczeniu SM stosuje si� post�powanie objawowe i modyfikuj�ce przebieg choroby. Stwardnienie rozsiane nie jest choroba �mierteln�, ale �ycie chorych bywa dramatycznie ci�kie. Wymagaj� oni nie tylko sta�ej opieki medycznej, ale te� szerokiego wsparcia spo�ecznego. Je�li chcesz wiedzie� wi�cej, przeczytaj artyku� zamieszczony poni�ej. Stwardnienie rozsiane (SM) artyku� lek. med. Ryszarda Feldmana, ordynatora III Oddzia�u Chor�b Wewn�trznych w Szpitalu Praskim p. w. Przemienienia Pa�skiego w Warszawie, napisany w styczniu 2000 dla serwisu RES MEDICA Stwardnienie rozsiane (SM) jest chorob� o�rodkowego uk�adu nerwowego, charakteryzuj�c� si� obecno�ci� rozsianych ognisk demielinizacji w m�zgu i rdzeniu kr�gowym z pocz�tkowo przemijaj�cymi, a potem z utrwalonymi licznymi zaburzeniami neurologicznymi. Choroba ma charakter rozsiany. Objawy neurologiczne s� bardzo urozmaicone. SM jest do�� pospolit� chorob�: zdarza si� z cz�sto�ci� 30-100 zachorowa� na 100 000 mieszka�c�w. Z regu�y dotyczy os�b m�odych (mi�dzy 20. a 40. rokiem �ycia), rzadziej w �rednim wieku. Szczyt zachorowa� odnotowuje si� w populacji os�b w wieku 30-35 lat. Po 50. roku �ycia SM zdarza si� rzadko (kilka procent przypadk�w); podobnie nie wyst�puje w dzieci�stwie i przed okresem dojrzewania. Etiologia Przyczyna SM nie zosta�a, jak dot�d, w pe�ni ustalona. Wiadomo, �e choroba ma pod�o�e immunologiczne. Podkre�la si� nadal rol� zaka�e� wirusowych w inicjacji zmian w o�rodkowym uk�adzie nerwowym. Szczeg�ln� rol� przypisuje si� wirusom latentnym, tj. powoduj�cym zaka�enia bez widocznych nast�pstw klinicznych (wirus latentny, po wtargni�ciu do kom�rki, zagnie�d�a si� w jej j�drowym genomie i przez jaki� czas tkwi w nim "u�piony"). "Sprawc�w" SM szuka si� np. w�r�d wirus�w opryszczki lub - og�lnie rzecz bior�c - w�r�d retrowirus�w. Infekcja wirusowa prawdopodobnie powoduje pobudzenie uk�adu immunologicznego i jego "fa�szyw�" odpowied� skierowan� przeciw antygenom mieliny, kt�ra stanowi bardzo istotny sk�adnik os�onki nerw�w, umo�liwiaj�cy ich prawid�owe funkcjonowanie. Odpowied� ma charakter zapalny. Zapalenie toczy si� wok� drobnych naczy� od�ywiaj�cych istot� bia��. Uczestnicz� w nim typowe dla stan�w zapalnych kom�rki: makrofagi, plazmocyty i limfocyty, zw�aszcza limfocyty T (wszystkie ich rodzaje i podtypy). To w�a�nie limfocytom T i wydzielanym przez nie cytokinom przypisuje si� najwi�ksz� rol� w ostatecznym niszczeniu mieliny. Po�rednim dowodem na autoimmunologiczn� etiopatogenez� choroby s� korzystne efekty leczenia jej za pomoc� lek�w immunomodulacyjnych (interferony beta) i immunosupresyjnych, w tym glikokortykoid�w. Rozwojowi choroby mog� sprzyja� tak�e czynniki �rodowiskowe. SM wyst�puje cz�ciej w klimacie umiarkowanym i ch�odnym ni� gor�cym. By� mo�e istnieje predyspozycja genetyczna do SM - obserwuje si� bowiem rodzinne wyst�powanie tego schorzenia, ustalono zwi�zki choroby z uk�adem zgodno�ci tkankowej HLA. Z drugiej strony wiadomo, �e stan przegrzania w wyniku nadmiernej ekspozycji na ciep�o mo�e nasili� objawy choroby. Dlaczego "stwardnienie"? W stwardnieniu rozsianym charakterystyczne s� ogniska demielinizacji (tzw. blaszki, lub - plaki) w��kien nerwowych w istocie bia�ej. Starsze, wcze�niej powsta�e ogniska maj� do�� zwart� konsytencj�, s� stwardnia�e, zbliznowacia�e (w wyniku m.in. �ywego odczynu kom�rek glejowych) w odr�nieniu od "mi�kkich" (z obecno�ci� licznych kom�rek zapalnych) �wie�o powsta�ych zmian. St�d zreszt� bierze si� nazwa schorzenia: "stwardnienie". Obszarami o�rodkowego uk�adu nerwowego szczeg�lnie dotkni�tymi chorob� s� sznury boczne i tylne (zw�aszcza w odcinku szyjnym i l�d�wiowym) rdzenia kr�gowego. Zmiany chorobowe do�� cz�sto dotycz� tak�e nerwu wzrokowego oraz obszar�w wok� kom�r w m�zgu. Zaj�te te� bywaj� szlaki nerwowe w �r�dm�zgowiu, mo�cie oraz m�d�ku. Zmiany dotycz� te� kory m�d�ku oraz rdzenia kr�gowego. Proces chorobowy przez d�u�szy czas oszcz�dza kom�rk� nerwow� i jej d�ugie wypustki, aksony. Pierwotnie zaj�te s� dendryty, wypustki, za pomoc� kt�rych kom�rki komunikuj� si� mi�dzy sob�. W p�niejszym okresie zmiany chorobowe dotykaj� jednak tak�e i aksony. Nowe i stare zmiany na og� ze sob� wsp�istniej�. Objawy choroby Objawy i oznaki choroby - co jest bardzo charakterystyczne w�a�nie dla SM - s� bardzo r�norodne i s� rezultatem wieloogniskowych zmian w o�rodkowym uk�adzie nerwowym. Choroba przebiega r�nie, albo kolejnymi rzutami i remisjami (typ SM-RR), albo od pocz�tku jest przewlek�a (typ SM-PP), lub - po okresie rzut�w i remisji przybiera wt�rnie posta� przewlek�� (typ SM-SP). Rzut choroby to wyst�pienie nowych objaw�w neurologicznych lub wyra�ne pogorszenie ju� istniej�cych, trwaj�ce 24 godziny i d�u�ej. Remisja oznacza ust�pienie objaw�w. Mo�e by� ca�kowita, co si� zdarza rzadko i tylko na pocz�tku choroby, lub cz�ciowa i trwa� mo�e r�nie d�ugo. Najd�u�sze remisje zdarzaj� si� na pocz�tku choroby. Potem (gdy przebieg choroby ma "naturalny", tj. nie modyfikowany leczeniem charakter) "odwroty choroby" trwaj� coraz kr�cej. Przebieg schorzenia jest w gruncie rzeczy zupe�nie nieprzewidywalny. Opisywano przypadki wieloletnich samoistnych remisji, trwaj�cych nawet 10 lat! Klinicznie wyr�nia si� �agodn� posta� SM, czyli tak�, w kt�rej zmiany neurologiczne nie prowadz� do znacz�cej niewydolno�ci uk�adu nerwowego w okresie co najmniej 15 lat, oraz posta� z�o�liw�, w kt�rej osoba chora w ci�gu 3-4 lat staje si� ci�kim inwalid�, nie mog�cym si� samodzielnie porusza� (10% przypadk�w). Choroba z regu�y pojawia si� do�� nagle, zaskakuje chorego, kt�ry dotychczas by� sprawn� osob�, i przejawia si� upo�ledzeniem (czasem - utrat�) okre�lonej czynno�ci uk�adu nerwowego. Najcz�stszymi objawami s� zaburzenia czucia obwodowego, parestezje dotycz�ce jednej lub wi�cej ko�czyn, tu�owia, a tak�e g�owy (twarzy). Bywa, �e chory zaczyna odczuwa� os�abienie okre�lonych grup mi�ni, szczeg�lnie ko�czyn dolnych lub g�rnych. Cz�sto pierwszym objawem choroby s� nagle pojawiaj�ce si� k�opoty z chodzeniem: osoba chora z pewnym trudem unosi stop�, pow��czy ni�. Zaczyna kule�. Czasem mo�e wyst�pi� nag�a niesprawno�� mi�ni ko�czyn g�rnych, zw�aszcza d�oni. W p�niejszym okresie choroby pojawia si� wzmo�one napi�cie mi�ni (spastyczno�� mi�ni), szczeg�lnie ko�czyn dolnych i g�rnych, kt�rym towarzysz� przykurcze dodatkowo bardzo utrudniaj�ce ruchy, a zw�aszcza poruszanie si�. Charakterystyczne dla SM s� wyg�rowane odruchy g��bokie, Cz�sto pojawia si� objaw Babi�skiego. Mog� tak�e wyst�pi� dr�enia ko�czyn przypominaj�ce chorob� Parkinsona. Jednak ten objaw jest rzadki. Chorzy niejednokrotnie skar�� si� na zaburzenia widzenia: widz� nieostro, podw�jnie. Bywa ograniczone pole widzenia. Mog� si� pojawi� mroczki przed oczami, a czasem dochodzi nawet do przemijaj�cej �lepoty. Wszystkie te objawy s� wynikiem pozaga�kowego zapalenia nerwu wzrokowego. Zaburzenie wzrokowe bywaj� pierwszym objawem choroby. Rzadkim objawem SM jest g�uchota. W SM mog� wyst�pi� zawroty g�owy, oczopl�s oraz zaburzenia r�wnowagi, kt�re s� nie tylko rezultatem tocz�cych si� zmian w m�d�ku, ale s� skutkiem nieprawid�owego napi�cia mie�ni ko�czyn dolnych i miednicy i ich os�abienia. Dolegliwo�ci b�lowe by�y dawniej traktowane jako rzadki przejaw choroby. Badania wsp�czesne dowodz�, �e w SM b�le wyst�puj� u 65% chorych. Mog� mie� charakter przewlek�y lub ostry, wyst�puj�cy napadowo, na og� w postaci neuralgii nerwu tr�jdzielnego, jednostronnej lub obustronnej, szczeg�lnie u os�b m�odych. Nierzadko w SM zdarzaj� si� zaburzenia w autonomicznym uk�adzie nerwowym. Chorzy zg�aszaj� si� do lekarza z powodu np. nag�ych trudno�ci w oddawaniu moczu. Te k�opoty s� spowodowane spaczon� kontrol� funkcji p�cherza moczowego w wyniku tocz�cych si� zmian w rdzeniu kr�gowym. U 50% chorych wyst�puj� zaburzenia motoryki jelitowej pod postaci� zapar� i epizodycznych nietrzyma� stolca. Kolejnym objawem s� zaburzenia po�ykania (dysfagia). U znacz�cej liczebnie grupie chorych na SM, przede wszystkim u m�czyzn (75%) wyst�puj� zaburzenia w sferze seksualnej. Najcz�ciej pojawiaj� si� zaburzenia wzwodu cz�onka. W przebiegu SM obserwuje si� zaburzenia w sferze mentalnej i emocjonalnej. Chory wpada w apati�, jest labilny emocjonalnie, czasem zachowuje si� histeryczne. U cz�ci chorych wyst�puje euforia, u innych wyra�na depresja. Pacjenci czasem zachowuj� si� nieadekwatnie do sytuacji, w jakiej si� znajduj�. Czasem zdarza si�, �e zaburzenia emocjonalne wyprzedzaj� wyst�pienie typowo neurologicznych objaw�w. W p�nym okresie choroby mog� pojawi� si� objaw...
kasica171