Etyka to potocznie nauka o moralności.
Doksa wiedza potoczna
Episteme wiedza naukowa
Sokrates ojciec Etyki
Nauka to uporządkowany zbiór zadań bądź pytań dający intersubiektywnie weryfikowalną i komunikowalną wiedzę.
Aspekty nauki
1)przedmiot nauki
2)aspekt badawczy (kąt badania)
3)cel nauki
4)metoda badania
Podział nauk
Ekonomia – nauka humanistyczna
Etyka – nauka filozoficzna, która bada moralne podstawy i reguły ludzkiego działania przy pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych
Etyka to dyscyplina filozoficzna obejmująca zespół zagadnień związanych z określeniem istoty powinności moralnej (dobra lub zła moralnego), z determinacją jej szczegółowej treści (słuszności) ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności moralnej działania (metafizyka moralności) oraz
geneza zła (upadku) moralnego i sposobami jego przezwyciężania (soteriologia etyczna – zbawcze działanie etyki)
Etyka to powinności
Etyka to nauka normatywna
Etologia – nauka o moralności, opis moralności, nie ocenia jej
Moralność (wg Wojtyły) sposób mojego życia, mojego postępowania, jakość życia postrzegane w kontekście dobra i zła
Skąd wywodzą się normy moralne?
1)EUDAJMONIZM
Teoretyczna kontemplacja – rozważanie o prawdzie → dobro ostateczne → cele ostateczne
Cel ostateczny → (własne) szczęście
Norma Eudajmońska – czyn jest moralnie powinny wtedy, gdy uszczęśliwia swojego sprawcę
Eudajmonizm jest egoistyczny. Może prowadzić do wielu sprzeczności
Eudajmonizm perfekcjonistyczny → dobro powszechne
Odmiany eudajmonizmu:
-Hedonizm – chodzi o przyjemność, w starożytności Epikur → szczęście=przyjemność, zło=cierpienie. Im więcej potrzeb zaspokajamy tym więcej ich mamy, są bezgraniczne
-Utylitaryzm – użyteczność to takie działanie, które realizuje jak najwięcej ilości dobra dla jak największej ilości ludzi.
Jest najbardziej rozpowszechniony współcześnie dzięki demokracji liberalnej (równość, wolność te dwa postulaty spełnia utylitaryzm) Fakt że jest najbardziej rozpowszechniony nie oznacza że można go bezkrytycznie stosować.
2)DEONTONOMIZM
Immanuel Kant
– system filozoficzny
-etyka:
- o tym czy czyn jest moralny czy nie decydują skutki
- tylko wolna wola może czynić dobro
- skutki mogą nastąpić nie z wolnej woli
- kiedy wolna wola czyni dobro? - kiedy jest wolna, nie wolno na nią wpływać
- jak skłonić wolną wolę do działania? - prawem, zasadami
- Czy jest możliwe stworzenie takiej zasady która nie ograniczałaby wolnej woli ale skłaniała ją do działania? - imperatyw kategoryczny Kanta ("należy postępować zawsze wedle takich reguł, co do których chcielibyśmy, aby były one stosowane przez każdego i zawsze" lub „Postępuj zawsze według takiej maksymy, abyś mógł zarazem chcieć, by stała się ona podstawą powszechnego prawodawstwa.“)
- mamy do wyboru różne opcje ale co wolna wola ma wybrać jak ją wskazać jej rozwiązanie bez ograniczania jej wybrać tą którą byś chciał aby ktoś inny na twoim miejscu wybrał
- dlaczego mam postępować według imperatywu krytycznego? - odp. Dlatego. (gdy każe się tłumaczyć wolnej woli przestaje ona być wolna)
Norma deontonomistyczna – czyn jest moralnie powinny wtedy gdy jest uczyniony z nakazu (rozkazu)
Jean Paul Sartre – dostrzegam świat i widzę rzeczy. Gdy patrzę na nie widzę więcej elementów. My jesteśmy elementami. Ja was tak postrzegam a wy postrzegacie mnie tak samo. Nie jestem rzeczą choć sam was tak postrzegam. Buntuje się, jesteście dla mnie piekłem. PIEKŁO TO INNI. Zieję nienawiścią do drugiego.
W deontonomiźmie rozkaż nie ma uzasadnienia. Zachodzą w nim sprzeczności bo dwie osoby to dwa różne, sprzeczne zachowania.
Bóg jest sam w sobie dobry tak więc wszystko co on nam daje jest dobre, bo daje nam to bo jest to dobre.
3)PERSONALIZM
Tadeusz Styczeń - „etyka odnajduje samą siebie dopiero wówczas gdy staje się orędziem o godność osoby.”
Jeśli mówimy o etyce mówimy o osobie która posiada godność. Rolą etyka jest pozostawanie w służbie tego orędzia. Głoszenie go w sposób najbardziej przekonywający. Ukazanie osoby w całym blasku prawdy o niej. Ukazanie człowiekowi że w świecie nas otaczającym nie istnieje nic co by było bardziej godne od osoby (lub jej równe). Osoba to moralny absolut
Sokrates – ateńczyk V-IV w.pne. ojciec logiki i etyki. „odkrywca moralności” - wskazał na znak równości pomiędzy wrażliwością na godność osoby a wrażliwością moralną (wtedy utożsamianą z wrażliwością na własne szczęście). „Nie chodzi o to by żyć ale oto by godnie żyć”
Sofiści – wędrowni nauczyciele, uczyli wiedzy praktycznej (jak zrealizować cel?, nauka subiektywna), każdy sofista uczył czegoś innego każdy miał swoją prawdę. Twierdzili że jeśli chodzi o prawdę to zawsze mogą się dogadać. Uczniowie - ludzie którzy w przyszłości mieli pełnić funkcje publiczne, społeczne
Protagoras - „człowiek jest miarą wszechrzeczy”. Istniejących że istnieją nie istniejących że nie istnieją (to ja decyduję czy istniejesz i jeśli istniejesz to zdecyduję czym jesteś)
Sofiści – poszukiwanie arche (początek), nauczają wiedzy relatywnej (zmiennej, różnorodnej)
Veritas est Prawda jest
adaequatio adekwatność
intellectus et rei intelekt i rzecz
„Prawda jest zgodnością poznania intelektualnego z rzeczą”
Prawda gdy mamy do czynienia z ideą która jest zgodna z tym co poznajemy
Gdy zamienimy miejscami rei i intellectus powstanie „Prawda jest zgodnością rzeczy z intelektem”. Wynika z tego że intelekt jest nadrzędny i rzecz musi się zgadzać z intelektem, który jest pierwotny. Prawda jest wtedy gdy rzeczy są zgodne z naszym intelektem który ją kreuje.. Rzecz jest taka jaką ją wykreuje intelekt, człowiek byłby bogiem Tak postąpili sofiści i tego nauczali. Głosili relatywizm poznawczy
Żeby określić godność człowieka trzeba określić człowieka – czym jest? Tak jak zdefiniujemy człowieka taką mamy całą cywilizację.
Kto to jest człowiek? Człowiek jest podmiotem, osobą a nie przedmiotem
Persona Osoba Boecjusz
est jest
individua indywidualny
substantia substancja
rationalis z natury
naturae racjonalna
Dla starożytnych Greków (w czasach homeryckich)
προσοπον → PROSOPON → pierwotnie maska wziewana przez aktora, potem ewoluuje i oznacza twarz, oblicze. Potem całe wnętrze człowieka, jego istotę. Takie rozumienie łacinnicy określili jako persona
Substancja – metafizyczna – to konkret, jednostka konkretna, coś, jest podstawą bytu. Nie może to być ogólne pojęcie, idea. Przykładem może być ten (konkretny) ołówek.
Na świecie nie ma ogólników są konkrety, to w naszym intelekcie są ogólniki.
Jeżeli się patrzy w kategoriach ogólnych nie istnieje wtedy dla nas indywidualna osoba.
Natura – istota, zespół cech dzięki czemu coś jest takie a nie inne, cechy konstytucyjne, opisuje dane cechy.
Naturą człowieka jest to że jest racjonalny i rozumny, wolitywność (wolna wola), emocjonalność, moralność oraz najważniejszą cechą jest godność
Godność osobista
Godność osobowa
Wynika z posiadania jakiejś funkcji, imienia, stanowiska, tytułu; zwykle nadawana, czasowa, czasem zdana, przekazana; można ją zniszczyć, zdeprawować, jest zmienna
Wynika z istoty bytu, sprawia że jesteśmy ludźmi, jest niezbywalna, niezniszczalna, nie da się nie być człowiekiem, więc puki jest osoba jest godność, ma możliwość pokuty, powrotu do dobra
Gdzie leży fundament normy moralnej?
W personalizmie
Norma personalistyczna – czyn jest moralnie powinny gdy afirmuje godność osoby. Każdej osoby bez wyjątku
To jest Fundament etyki. Dobre jest to co afirmuje godność, złe to co sprzeciwia się godności.
Ocena czynu moralnego – potrzebne są 3 elementy
1) Waga czynu (co zostało dokonane dobro czy zło?)
2) Cel, intencje
3) Okoliczności (jaka była sytuacja tego działania?)
eloquent18