myslenie-przeciw-konfliktom.-tworcze-metody-rozwiazywania-sporow cała książka.pdf

M YŚLENIE PRZECIW KONFLIKTOM

Część III Kreatywność, projekt

i rola strony trzeciej 133

9 Projekt 135

10 Dlaczego zwaśnionym stronom tak trudno jest znaleźć

rozwiązanie dzielącego je sporu? 153

11 Ciągłość 167

12 Cele, korzyści i wartości 181

13 Kreatywność 187

14 Rola strony trzeciej w konflikcie 205

Część IV Konflikt 221

15 Modele konfliktu 223

16 Czynniki konfliktu 233

17 Czynniki konfliktu — strach 235

18 Czynniki konfliktu — siła 241

19 Czynniki konfliktu — sprawiedliwość 249

20 Czynniki konfliktu — środki 257

21 Postawa wobec konfliktu 261

Część V Struktury mające uczestniczyć

w rozwiązywaniu konfliktów 269

22 Dlaczego aktualnie istniejące struktury nie radzą sobie

z rozwiązywaniem konfliktów 271

23 SITO 297

Epilog 317

ROZDZIAŁ 4

Walka, negocjacje,

rozwiązywanie problemu

czy projektowanie?

Precyzyjne zdefiniowanie modelu myślenia konfliktowego ma niezwy-

kle istotne znaczenie. Trzeba zatem określić, z jakiego rodzaju działa-

niem mamy do czynienia. Czy jest to walka, negocjacje, rozwiązywanie

problemu, czy projektowanie?

Gotowy jestem zgodzić się ze stwierdzeniem, że rzadko się zdarza,

abyśmy w danego rodzaju sytuacji mieli do czynienia z jednym (i tylko

jednym) z wymienionych powyżej zjawisk. Możemy mieć oczywiście do

czynienia z konkretnym problemem wymagającym rozwiązania, np.

z zanieczyszczeniem jeziora. W innym przypadku w grę wchodzić

może typowa sytuacja negocjacyjna

— gdy chodzi na przykład o dyskusję na temat poziomu płac, która

wymaga uwzględniania kilku złożonych czynników. Chciałbym jednak,

abyśmy zapomnieli na chwilę o tych nielicznych wyjątkach i spojrzeli

na zagadnienie myślenia konfliktowego w sposób bardziej ogólny.

Poza nielicznymi wyjątkami, o których mowa powyżej, możemy zwykle

sami zdecydować , przez pryzmat którego modelu chcemy patrzeć na daną

sytuację konfliktową.

Możemy zatem zdecydować, że wszystkie konflikty rozpatrywać będzie-

my w kategoriach walki. Takie założenie odnosić się będzie wówczas

M YŚLENIE PRZECIW KONFLIKTOM

nie tylko do samego konfliktu (który w istocie może nabrać charakteru

prawdziwej walki), ale również do procesów myślowych przeprowadza-

nych w celu jego rozwiązania. Tak naprawdę właśnie to mnie martwi.

Skoro konflikt jest walką, to czy proces myślenia, który go dotyczy,

też musi nią być? Wydaje się to oczywiste i naturalne — tymczasem

nie ma żadnego argumentu, który uzasadniałby takie podejście (być

może za wyjątkiem kwestii ciągłości, do której wrócimy jeszcze w dalszej

części naszych rozważań).

Model walki opiera się na retoryce wojennej. Mamy tu do czynienia

z taktyką i strategią. Mamy pozycje atakujące i obronne, mamy do czy-

nienia z odwrotem. Mówimy o zdobywaniu i utracie terenu. O słabych

punktach przeciwnika, które trzeba odkryć. Taka retoryka towarzyszy

często sprawom toczącym się na sali sądowej, gdzie jedna ze stron wy-

grywa, druga przegrywa, sprawiedliwość zaś jest jedynie oczekiwanym

skutkiem ubocznym toczącej się batalii.

Większość konfliktów opiera się właśnie na modelu walki. Być może

jest tak dlatego, że poszczególne strony sporu rzeczywiście tego chcą.

Moim zdaniem jest jednak tak, że zderzenie argumentów (stosowane

powszechnie) zawsze było przedmiotem tak wielkiej admiracji, iż stro-

ny sporu po prostu przez cały czas podtrzymują w sobie wolę walki, czy

im się to podoba, czy nie. Mamy więc do czynienia z samospełniającą

się przepowiednią. Język i modele, których używamy, przyczyniają się

do wytwarzania nastroju, a ten z kolei wzmacnia te modele i ten ję-

zyk. Spodziewamy się „walki” i przez cały czas dążymy do zachowania

antagonizmu stanowisk. Zdarza się, że liderzy i negocjatorzy czują się

w obowiązku wyrażać nastrój tych, którzy w ich imieniu toczą walkę na

froncie. Nie przystoi im w istocie spędzać miło czasu w przyjaznej at-

mosferze w klimatyzowanym pomieszczeniu (przy stole zastawionym

jedzeniem i piciem), podczas gdy ich żołnierze na froncie ryzykują ży-

cie w przerażających warunkach.

Trzeba jednak zadać sobie pytanie: czy model „walki” jest rzeczywiście

najskuteczniejszym typem myślenia konfliktowego i czy rzeczywiście

daje największe szanse na wyjście z impasu? Moim zdaniem zdecydo-

W ALKA , NEGOCJACJE CZY PROJEKTOWANIE ?

wanie nie. Nie rozumiem też, jak ktokolwiek może oczekiwać, że tego

rodzaju myślenie doprowadzi do sformułowania konstruktywnych

wniosków. Czas zatem, abyśmy wreszcie zaakceptowali fakt, że jest to

działanie pozbawione sensu .

Nic nie uzasadnia rozszerzania zastosowania modelu konfliktu do my-

ślenia o konflikcie.

Negocjacje

Czyż to nie jest najlepsze możliwe rozwiązanie? Wcale nie jestem co do

tego przekonany. Koncepcja negocjacji opiera się na dążeniu do kom-

promisu, czyli na poszukiwaniu stanowiska leżącego gdzieś pośrodku

między stanowiskami poszczególnych stron. W 1984 roku po długim

i kosztownym strajku niemieckich pracowników zakładów metalurgicz-

nych wypracowano ostatecznie kompromis, na mocy którego tydzień

pracy miał obejmować 38,5 godziny. Związki zawodowe chciały skróce-

nia dotychczasowego 40-godzinnego tygodnia pracy do 35 godzin. Często

mamy więc do czynienia z określeniem pewnych ściśle określonych granic.

Metoda ta ma swoje poważne ograniczenia. Z myślowego punktu widze-

nia ograniczamy się do tego, co już istnieje. W zasadzie można sfor-

mułować w tym miejscu to samo zastrzeżenie, które pojawiło się w

kontekście stosowania modelu sporu. W przypadku sporu wykorzystu-

jemy energię do atakowania poglądów przeciwnika, a nie do tworzenia

nowych koncepcji. W przypadku negocjacji pracuje się w ramach gra-

nic już istniejących, zamiast podejmować próbę wyznaczenia nowych.

Rola negocjatora z samej swojej definicji pozbawiona jest siły. Negocja-

tor powinien być uniżonym sługą dwóch spierających się ze sobą stron.

Przenosi w tę i z powrotem komunikaty, których strony nie chcą sobie

przekazać osobiście. Próbuje wszystkich zadowolić. Właściwie jego rolę

można by porównać do roli smaru w maszynie. W dalszych rozdziałach

będę dokładniej omawiał tę szczególną rolę strony trzeciej i wówczas

postaram się wyjaśnić, dlaczego moim zdaniem takie podejście jest

całkowicie niesłuszne.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: