Medycyna chińska -Claude Diolosa.pdf

Claude Diolosa

Chiny,kuchnia...., tajemnice medycyny

WPROWADZENIE

Większość informacji zawartych w tej książce pochodzi z dwóch kilkugodzinnych wykładów

znanego zachodniego specjalisty tradycyjnej medycyny chińskiej Claude'a Diolosy 1 , wygłoszonych w

studenckim klubie “Rotunda” w Krakowie wiosną 1988 roku. Mając przyjemność tłumaczyć te wykłady,

uczestniczyć w kilku kursach medycyny chińskiej prowadzonych przez Claude'a Diolosę i wreszcie

asystować licznym pacjentom zwracającym się do niego o poradę, zdecydowałem się opracować

zebrany materiał w formie przystępnej dla wszystkich. Wykłady z “Rotundy” zostały przeze mnie

miejscami znacznie rozszerzone, uzupełnione przypisami i tablicami, zakończeniem oraz uwagami

natury ogólnej (dotyczącymi odbioru tradycji chińskiej w kulturze zachodniej). Zamieściłem również

wybrane recepty i przepisy kulinarne, pozwalające praktycznie stosować zalecenia tradycyjnej

medycyny chińskiej.

Pragnę bardzo gorąco podziękować Claude'owi Diolosie za bezinteresowne przyjazdy do Polski

celem prowadzenia kursów tradycyjnej medycyny chińskiej i poświęcenie całego swego czasu na

diagnozowanie pacjentów oraz odpowiadanie na liczne pytania uczniów. Jestem niezwykle wdzięczny

tym wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książeczki, a więc Robertowi Zawiślakowi za

cenne uwagi i merytoryczne przeglądnięcie tekstu, Małgorzacie Knapik za spisanie z taśmy mojego

tłumaczenia wykładów z “Rotundy”, co zainspirowało mnie do ich opracowania. Bardzo dziękuje

przede wszystkim Michalinie – poświęcającej każdą swą chwilę medycynie chińskiej, Piotrowi

Lisowskiemu i Robertowi Skawińskiemu ze Studenckiego Koła Homeopatycznego Akademii

Medycznej w Krakowie za zapraszanie Claude'a Diolosy do Polski i trud organizowania kursów.

Tekst ten poświęcony jest głównie sztuce odżywiania się i gotowania w sposób służący zdrowiu i

wzmocnieniu ciała. Tematyka ta przedstawiona została z punktu widzenia medycyny chińskiej,

jednakże z odniesieniami do naszej tradycji. Szersze omówienie niektórych zagadnień tradycyjnej

medycyny chińskiej, szczególnie w zakresie akupunktury znaleźć można w książce J.R. Worsley'a

Rozmowy o akupunkturze , wydanej przez KAW w 1986 r., przejrzyście i popularnie, a zarazem

fachowo, wprowadzającej w podstawy tego systemu.

Bez względu na kraj i miejsce tradycyjna wiedza na temat zdrowia i odżywiania była bardzo

zbliżona we wszystkich kulturach choć nie zawsze w równym stopniu usystematyzowana. Nie należy

więc sądzić, że Chińczycy byli mądrzejsi niż np. Europejczycy, bowiem podobną tradycję można

odnaleźć i w naszej historii. Zachowana do dziś we fragmentach jest błędnie rozumiana i

niedoceniana.

Dopiero w ostatnich latach obserwować można ponowne – gwałtownie rosnące – zainteresowanie

dawnymi tradycjami leczniczymi. Bierze się to z jednej strony z często spotykanej bezduszności

współczesnej medycyny leczącej jednostki chorobowe, a nie dostrzegającej cierpiącego człowieka.

Dlatego – mimo wielkich osiągnięć technicznych i diagnostycznych – w naszym cywilizowanym

świecie przybywa chorych. Leczy się bowiem objawy choroby, a nie jej przyczyny. Z drugiej strony

zaawansowana nauka, przyspieszony rozwój cywilizacyjny i egoistyczna, bezmyślna chęć

podporządkowania sobie całego środowiska przyrodniczego stwarzają coraz więcej nowych

problemów i niebezpieczeństw. Technika i nauka nie są również w stanie w sposób rzeczywisty

uporać się z dotychczasowymi kłopotami i zagrożeniami. Wszystko to zaczęło wywoływać coraz

wyraźniejszy kryzys zaufania do dotychczasowego modelu rozwoju kultury i człowieka. Rozbudziło też

potrzebę studiowania (również wśród wielu lekarzy) dawnych metod, które choć może nie tak

spektakularnie, to jednak nieraz skuteczniej i bez działań ubocznych leczyły, a przede wszystkim

uczyły 2 , jak żyć w dobrym zdrowiu i spokoju ducha, pokazując człowiekowi jego nieoddzielność od

świata, w którym żyje.

Mam nadzieję, że książeczka ta zainspiruje czytelnika do zwrócenia większej uwagi na zwyczajne

sprawy codziennego życia. Nawet drobiazgi mają wpływ na samopoczucie i zdrowie. Informacje tu

zawarte pozwolą na zastosowanie żywienia jako skutecznego środka profilaktycznego i

terapeutycznego, nieraz o równie silnym działaniu, jak lekarstwa.

1 Claude Diolosa jest Francuzem zamieszkałym w RFN. Mając piętnaście lat zaczął uczyć się kuchni japońskiej pod

kierunkiem japońskiego mistrza. W pięć lat później rozpoczął studia u mistrza I. Lunga, specjalisty tradycyjnej medycyny

chińskiej, ucząc się gotować według pięciu przemian, stosować zioła i akupunkturę; studia te kontynuuje do dzisiaj. Od kilku

lat dodatkowo kształci się we Francji w Europejskim Uniwerstecie Tradycyjnej Medycyny pod kierunkiem mistrza Leong

Kok Juena, w którego rodzinie tradycja medyczna przekazywana jest nieprzerwanie od dwudziestu siedmiu pokoleń! Claude

Diolosa prowadzi od kilkunastu lat samodzielną praktykę oraz wykłada tradycyjną medycynę chińską na różnych kursach w

RFN, Francji, Danii, a od kilku lat i w Polsce

2 W dawnych Chinach lekarzom płacono za to, by podopieczny był zdrowy, a przestawano płacić, gdy

zachorował. Lekarz był więc również profilaktykiem i nauczycielem.

WSTĘP

Przez wiele wieków w Europie, w naszej zachodniej tradycji, rozwijała się bardzo głęboka wiedza

duchowa i medyczna. W wiekach średnich jej ostoją stały się klasztory. Jednakże w wyniku różnych

konfliktów i kolei losu mnisi zostali pozbawieni możliwości leczenia ludzi i stosowania tradycyjnych

terapii ziołowych. W związku z tym zaistniał rozdział między duchowością a uzdrawianiem.

Ostatnio w niektórych krajach usiłuje się ponownie powrócić do tej dawnej tradycji. Czasem wydaje

się nawet książki zawierające tę bardzo starą wiedzę, sięgającą swymi korzeniami m.in. do

starożytnego Egiptu i Grecji, a rozwiniętą dalej w wiekach średnich. Studiując takie teksty, można

zauważyć, że zawierają one znaczny procent informacji, które również występują w żywych do dziś

tradycjach wschodnich systemów medycznych, np. w medycynie chińskiej. Oczywiście europejskie

rozprawy medyczne nie stanowiły kopii systemu chińskiego, ale nie zmienia to faktu, że

reprezentowały system bardzo głęboki i zbliżony do wschodnich. Są w Europie klasztory, w

bibliotekach których można znaleźć teksty zawierające wiele informacji .dotyczących koncepcji “pięciu

żywiołów” 1 3 .

Prezentowane tu poglądy nie będą więc czymś całkowicie egzotycznym, lecz wiedzą, która została

w naszej tradycji zagubiona, a niekiedy tylko popadła w zapomnienie. Żyjący przed wiekami wielcy

lekarze, jak np. Hipokrates, Awicenna czy Paracelsus, leczyli skutecznie wykorzystując znajomość

pięciu przemian, klasyfikując jedzenie w zależności od różnych rodzajów energii. Hipokrates napisał

wiele dzieł, spośród których dwadzieścia dziewięć znanych jest do dzisiaj. Cztery z nich mówią tylko o

pożywieniu. Wszystkie zioła, wszystkie rodzaje jarzyn, które są w nich przedstawione, są

sklasyfikowane w kategoriach czterech natur energii:

1) jako wywołujące gorąco,

2) rozgrzewające,

3) ochładzające,

4) wywołujące zimno.

Tylko wtedy, gdy rozumie się dany system, można z dużą skutecznością pracować, wykorzystując

jego dane. Bez zdolności postawienia odpowiedniej diagnozy i bez znajomości podstaw systemu

tradycyjne leczenie nie ma sensu.

Do dzisiaj jest więc dostępna ta mądrość wieków średnich, i starożytności europejskiej, jak również

tradycje chińska, indyjska (ajur-wedyczna) i tybetańska oparte na zbliżonych holistycznych modelach

świata i człowieka. Bazując na nich, można powrócić do tradycyjnego diagnozowania i leczenia,

istnieje dalej możliwość ich studiowania i wykorzystania na nowo. 4

Tak więc, by uzupełnić informacje o alternatywnych możliwościach leczenia i utrzymania zdrowia

poprzez poprawne odżywianie się, zgodne z głęboką naturą człowieka i środowiska, przedstawiamy tu

pokrótce tradycyjną teorię żywienia opartą na systemie medycyny chińskiej. Jest to bardzo stara

tradycja, sięgająca swymi początkami aż w trzecie tysiąclecie p.n.e., w dalszym ciągu skutecznie

praktykowana do dzisiaj. Można ją stosować również i u nas.

Medycyna chińska nie wyróżnia jednostek chorobowych, tak jak zachodnia, lecz zawsze traktuje

człowieka całościowo, uwzględniając również jego środowisko, klimat itp. Choroba to zakłócenie

równowagi w organizmie, brak pewnych składników lub energii, albo niewłaściwy jej obieg. Często

3 Koncepcję pięciu ruchów, czyli pięciu żywiołów albo elementów (a niekiedy czterech, gdy pomija się najsubtelniejszy)

spotkać można we wszystkich starożytnych cywilizacjach. Od paru tysięcy lat znana była m.in. w Egipcie, Grecji, Indiach,

Chinach. Nazewnictwo jest w różnych kulturach nieco odmiennie, ale po dokładniejszym porównaniu zawsze okazuje się, że

chodzi o tę samą teorię dotyczącą najgłębszej istoty rzeczywistości. Samo słowo “element” jest niezbyt fortunne, gdyż

sugeruje, że chodzi o jakieś składniki mniej lub bardziej konkretne, materialne. Tymczasem właściwsze jest podejście

symboliczne, opisujące inny plan rzeczywistości. Żywioły nie są czymś oddzielnym, lecz oddziaływują na siebie, przechodzą

jedne w drugie, tworzą nigdy nie kończący się cykl pięciu przemian, ruchów leżących u podstaw wszystkich praw naszego

świata. Szerzej o tym mówimy w dalszych rozdziałach, polecamy również tablicę 2 na końcu książki. Terminy: ruch,

przemiana, żywioł będą stosowane wymiennie

4 Wiele znanych zachodnich klinik i uczelni medycznych coraz częściej prowadzi poważne interdyscyplinarne prace w tym

kierunku i zaczyna zapraszać do współpracy najwybitniejszych specjalistów reprezentujących medycynę alternatywną oraz

tradycje wschodnie. Niestety postawa znacznej części polskiego środowiska medycznego, z ministerstwem zdrowia na czele,

poza nielicznymi wyjątkami jest tak konserwatywna, że nawet nie chce dopuścić do świadomości istnienia innych systemów

medycyny poza zachodnią, traktując je jako zabobon i zacofanie, bez chęci rzetelnego poznania. O tym, że taki brak

otwartości jest sprzeczny z postulatami współczesnej nauki (oczywiście tej prawdziwej, a nie pozornej — zasłaniającej się

przed każdą niezrozumiałą nowością sloganem “nienaukowości”) dyskretnie się milczy.

takie same objawy wywoływane są przez bardzo różne przyczyny. Dlatego niezwykłą wagę

przywiązuje się do właściwej diagnozy i usunięcia głęboko nieraz leżących przyczyn, leczenie

objawowe traktując jako prymitywne, bo nie dające rzeczywistego wyleczenia (nawet mimo widocznej

początkowo poprawy). Ponieważ medycyna chińska jest niezależnym całościowym systemem, błędem

jest próba jej interpretacji przy mechanicznym zastosowaniu systemu pojęciowego medycyny

zachodniej.

Na Zachodzie niemal co roku słyszy się inną – nową teorię na temat odżywiania, zdrowia czy

leczenia. Raz jest to teoria na temat witamin, później na temat białek, następnie hormonów czy

enzymów... aż w końcu zwyczajny człowiek przestaje się orientować, co jest naprawdę słuszne.

Natomiast wschodnia medycyna (podobnie jak dawna medycyna europejska) opiera się na prawach

kosmicznych, które są niezmienne. Dlaczego? Gdyż zawsze po dniu następuje pora nocna – i to jest

jang i jin 5 , po wiośnie następuje lato, późne lato, a po nim jesień i wreszcie zima – i to jest pięć ruchów

znanych też w tradycji chińskiej jako “pięć przemian”. Tu nic nie wymaga zmiany, gdyż wynika wprost

z praw kosmicznych rozpoznanych dzięki wnikliwej, rozumnej obserwacji natury. Spojrzenie takie

czyni nasze działania bardzo prostymi. Gdy się tych praw raz nauczymy i właściwie je rozumiemy,

widzimy, że mają one zastosowanie we wszystkich dziedzinach życia.

Wierzę, że rzeczy mogą być pożyteczniejsze wtedy, gdy są bardzo proste, a nie dlatego, że są

skomplikowane. Teoria jin – jang oraz pięciu ruchów jest wszechstronnie użyteczna i łatwa do

zrozumienia.

KLASYFIKACJA ZIÓŁ l POŻYWIENIA WEDŁUG MEDYCYNY CHIŃSKIEJ

Ze względu na skrótowość tego tekstu, przedstawione zostaną tylko najniezbędniejsze wiadomości

przydatne do utrzymania ciała w harmonii i równowadze, co jest określane mianem zdrowia.

Natomiast wiadomości tu zawarte nie wystarczają do stawiania diagnozy w przypadkach

poważniejszych zaburzeń lub choroby – w takich sytuacjach konieczny jest bezpośredni kontakt ze

specjalistą medycyny chińskiej. Diagnoza medycyny zachodniej jest nieprzydatna dla osób

pragnących stosować terapię opartą na tradycji chińskiej!

W tradycyjnej medycynie chińskiej zioła i produkty żywnościowe są sklasyfikowane na kilka

sposobów.

Podział ze względu na smak

Smak jest bardzo ważną cechą, gdyż wiąże się z pięcioma żywiołami stanowiącymi podstawę

systemu medycyny chińskiej. W terapii ziołowej i sposobie odżywiania wyróżnia się pięć głównych

smaków:

kwaśny – należy do żywiołu drewna; związany jest z wątrobą i pęcherzykiem żółciowym,

gorzki – należy do żywiołu ognia; związany jest z sercem, jelitem cienkim, systemem krążenia krwi

oraz układem energetycznym ciała zwanym “potrójnym ogrzewaczem”,

słodki – należy do żywiołu ziemi; związany jest z żołądkiem i śledzioną wraz z trzustką. Pojawia się

tu od razu pytanie, dlaczego smak ten jest tak popularny, czemu ludzie tak lubią słodycze? Tradycje

wschodnie wyjaśniają to bardzo prosto: żywioł ziemi jest żywiołem centralnym, a więc punktem

odniesienia dla wszystkiego. Żywioł ziemi daje możliwość – podstawę budowania, tworzenia

substancji i energii, ostry – należy do żywiołu metalu; związany jest z płucami i jelitem grubym,

słony – należy do żywiołu wody; związany jest z nerkami i pęcherzem moczowym.

Pierwszą rzeczą wymaganą przy stosowaniu ziół i różnych rodzajów pożywienia, jest rozeznanie

do którego smaku należą. Również zbierając zioła winniśmy znać ich smak. Znając go będziemy od

razu wiedzieli, z którą przemianą – żywiołem współpracować. Wybierając do jedzenia np. zioła

słodkie, poza całą pozostałą wiedzą jaką mamy, wiemy również o ich oddziaływaniu na żołądek. I

rzeczywiście tak jest. Pijąc np. kawę (smak gorzki) wpływamy na serce i krążenie krwi. Bardzo słony

pokarm działa na nerki, a ostre dania lub przyprawy czy też alkohol – na płuca i układ oddechowy

(nadmiar może wywołać kaszel lub potrzebę głębokiego oddechu). Gdy na odmianę spożywamy

ogórki w occie, to wpływamy tym samym na wątrobę i pęcherzyk żółciowy. Wprawdzie na razie nie

zostało wyjaśnione w jaki sposób zachodzi to oddziaływanie, jednak można zorientować się, do której

5 Patrz tablica 1 na końcu książki.

przemiany należy 6 . Jak więc widać, wschodnia medycyna stanowi system oparty na prostych

zależnościach, które należy zawsze uwzględniać.

Systematykę smaków można przedstawić w nawiązaniu do obiegu odżywczego w cyklu pięciu

ruchów: drewno – ogień – ziemia – metal – woda – drewno, itd. To niezwykle ważny obieg. Kolejność

przedstawienia żywiołów i kierunek przechodzenia od jednego do drugiego symbolizuje właśnie obieg

odżywczy. Oznacza to, że każdy poprzedzający ruch ma za zadanie odżywianie ruchu następującego

po nim. Tak więc, rozpatrując to z punktu widzenia energetycznego, wątroba i woreczek żółciowy mają

za zadanie odżywianie serca i układu krążenia (osierdzia). Te znowu winny odżywiać śledzionę i

żołądek, itd. 7

Żywioł odżywiający nazywa się “matką”, a żywioł odżywiany to “syn”.

Innym ważnym cyklem to tzw. obieg kontrolny. Ukazuje on, w jaki sposób pięć przemian

kontroluje się nawzajem, zapobiegając uzyskaniu nadmiernej dominacji jednej z nich. I tak: drewno

“przebija” ziemię, ogień “topi” metal, ziemia “zasypuje” wodę, metal “ścina” drewno, woda “gasi” ogień.

Temat ten nie będzie tu dalej rozwijany, gdyż wymaga szerszej znajomości medycyny chińskiej i

wykracza poza przeznaczenie tej książeczki; ogólnie omówiony jest we wzmiankowanej już książce

Worsley'a Rozmowy o akupunkturze’.

Trzeba też wiedzieć, że są i takie rodzaje ziół oraz pożywienia, które nie mają jednego smaku lecz

przypisywane są do dwóch lub więcej jakości smakowych, np. cynamon mający równocześnie smak

słodki i ostry. Trzeba więc uwzględniać i takie przypadki. Jak to zostanie później przedstawione na

kilku przykładach, kombinowane smaki bywają bardzo użyteczne w terapii, pozwalając oddziaływać na

kilka dolegliwości równocześnie.

Znając już smaki, należy poznać skutki ich działania, gdyż każdy ma charakterystyczny sposób

oddziaływania na ciało. Tak więc:

Smak kwaśny

Kwaśny smak ma charakter ściągający, wywołuje skurcz. Na przykład jeśli pacjent silnie się poci,

to za pomocą pożywienia o tym smaku można zatrzymać płyny w organizmie, to samo dotyczy

biegunki. Również ma to zastosowanie w przypadku opadania albo wypadania narządów (np.

opadnięcie macicy czy wypadnięcie odbytu ) ponieważ ten smak zwany skupiającym scala lub trzyma

narządy razem, zwiera pory skóry itp.

Warto uwzględniać tę wiedzę będąc w ciepłych krajach lub też przebywając długo w miejscach

gorących. Wiemy, że w czasach Jezusa Rzymianie z Judei pijali specjalną mieszankę czerwonego

wina z octem

Gdyby tego nie czynili, traciliby ogromne ilości płynów, co zawsze osłabia organizm. Jeśliby

natomiast pili tylko czerwone wino (ruch ognia) to “wydmuchaliby” swój umysł 8 na zewnątrz. Warto

samemu zrobić następujące doświadczenie: podczas upaiów napić się soku cytrynowego,

zapobiegnie to nadmiernemu poceniu się. Tłumaczy to również popularność ogórków kiszonych

sprzedawanych latem na plażach w Polsce.

6 Charakterystyka pożywienia i niektórych ziół w zależności od pięciu żywiołów i pięciu natur

energetycznych przedstawiona jest w tablicach 3-7, zamieszczonych na końcu książki.

7 Nazwy narządów stosowane w medycynie chińskiej nie powinny być odnoszone wyłącznie w sposób dosłowny

do anatomicznych narządów (tak jak określa je medycyna zachodnia). Chodzi tu raczej o szczególny aspekt

funkcjonalny dotyczący całego ciała; aczkolwiek związany z danym narządem fizycznym, obejmuje też m.in.

odpowiadający mu kanał akupunkturowy. Chiński ideogram określający nazwę każdego z dwunastu głównych

organów zawiera znak “urzędnik” , co symbolicznie podkreśla rodzaj aktywności i wskazuje na dodatkowe

znaczenia jak np. kontrolowanie pewnych innych narządów czy stref ciała, związanych z głównym organem

(tablica 2 na końcu książki). Również wiele innych określeń tu stosowanych ma nieco odmienne znaczenia (np.

szersze pola znaczeniowe) niż znana nam terminologia medyczna — konieczna jest więc pewna doza otwartości

i wyobraźni.

8 W tradycji chińskiej umysł przypisany jest do żywiołu ognia; będzie to szerzej omawiane w

następnych rozdziałach.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: