Bankowość komercyjna
1. Cele banku komercyjnego i podstawowe grupy obsługiwanych klientów.
Celem banku komercyjnego jest dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku. Cel działania banku komercyjnego ma zatem charakter kompleksowy. Jest to takie rozwijanie usług bankowych, przy utrzymaniu zasady rentowności banku
Podstawowe grupy obsługiwanych klientów:
- klienci osoby indywidualne
- Klienci osoby indywidualne o ponad przeciętnych dochodach
- Klienci osoby fizyczne prowadzące dz. gospodarczą, małe firmy 5- 50 prac
- Klienci średnie firmy, pow 50 pracowników
- Klienci firmy z pierwszej „500” przedsiębiorstw
2. Podstawowe wymogi przy licencjonowaniu banków.
Na całym świecie działalność bankową legalnie mogą prowadzić tylko licencjonowane instytucje bankowe. Licencjonowaniem banków zajmują się na ogół instytucje nadzoru bankowego. Organy te stawiają odpowiednio wysokie wymagania kapitałowe oraz kadrowe, celem zapewniania bezpieczeństwa środków gromadzonych w bankach.
Zgodnie z dyrektywą zezwolenie (licencję) może uzyskać instytucja kredytowa, która:
- posiada wyodrębnione fundusze własne i zgromadziła kapitał założycielski min wysokości 5 min euro (przy szczególnych kategoriach instytucji nie może być niższy niż 1 mln euro)
- posiada co najmniej 2 osoby na stanowiskach kierowniczych z odpowiednią reputacją i odpowiednim doświadczeniem do wykonywania takich obowiązków (tzw. Zasada „czworga oczu”)
- przedstawia informację o osobach akcjonariuszy lub udziałowców, posiadające znaczne pakiety akcji
- przedłożyła program przyszłej działalności między innymi usługi bankowe oraz strukturę organizacyjną.
3. Istota jednolitej licencji w UE.
Przyjęcie przez państwo członkowskie minimalnych wymogów licencyjnych pozwoliło na wprowadzenie zasady Jednolitej Licencji tzw. paszportu europejskiego. Istotą jednolitej licencji bankowej dla instytucji kredytowej stanów uprawnienie do prowadzenia działalności bankowej na całym obszarze UE na podstawie zezwolenia uzyskanego w jednym z państw członkowskich. W praktyce oznacza to, że instytucja kredytowa, która uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej w jednym kraju członkowskim może podejmować tę działalność w pozostałych państwach członkowskich bezpośrednio poprzez transgraniczne świadczenie usług (cross- order), bądź za pośrednictwem oddziałów bez konieczności ubiegania się o nową licencję.
4. Rodzaje działalności świadczone na mocy jednolitej licencji.
Przyjmowanie od ludności wkładów pieniężnych
Udzielanie kredytów
Leasing finansowy
Usługi związane z transferem środków pieniężnych
Emisja i administrowanie środkami płatności
Gwarancje i poręczenia oraz inne zobowiązania pozafinansowe
Obrót na rachunek własny lub klienta
- instrumentami rynku pieniężnego
- wartościami dewizowymi
- zbywalnymi papierami wartościowymi
Uczestniczenie w emisji akcji i świadczenie usług związanych z emisją
Dworactwo dla podmiotów gospodarczych w zakresie struktury kapitałowej, strategii handlowej i fuzji przejęć podmiotów gospodarczych
Usługi brokerskie na rynku pieniężnym
Zarządzanie portfelem i dworactwo inwestycyjne
Przechowywanie i administrowanie papierów wartościowych
Usługi w zakresie opiniowania kredytobiorców
Udostępnienie skrytek sejfowych
5. Istota bilansu bankowego.
Bilans – syntetyczne zestawienie majątku i źródeł jego pochodzenia na określony dzień w ujęciu wartościowym. Bilans banku różni się od bilansu przedsiębiorstwa strukturą aktywów i pasywów. Aktywa są uporządkowane wg stopnia płynności, a więc możliwości spieniężenia. W pierwszej kolejności wykazywany jest majątek obrotowy, a następnie majątek trwały. Pasywa są uporządkowane wg rosnącego stopnia wymagalności, to jest terminów spłaty. Po stronie pasywów wykazywane są najpierw kapitały obce, następnie kapitały własne długoterminowe i krótkoterminowe.
6. Struktura aktywów banku.
aktywa - kontrolowane przez jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Środki gospodarcze klasyfikuje się według możliwości ich spieniężenia, upłynnienia ("zasada wzrastającej płynności"), a w ramach tych grup według postaci, w jakiej występują:
majątek trwały, aktywa trwałe
wartości niematerialne i prawne
rzeczowy majątek trwały, środki trwałe
finansowy majątek trwały, inwestycje długoterminowe
należności długoterminowe
majątek obrotowy, aktywa obrotowe
zapasy
materiały
produkcja niezakończona (półprodukty i produkcja w toku)
produkty gotowe (wyroby gotowe, usługi)
towary
należności krótkoterminowe
finansowy majątek obrotowy, inwestycje krótkoterminowe
papiery wartościowe
środki pieniężne
7. Struktura pasywów banku.
Pasywa dzieli się według różnych kryteriów:
zapadalności (zobowiązania długo i krótkoterminowe),
od tego czy pozostają trwale (kapitały własne) czy przejściowo w dyspozycji przedsiębiorstwa
od tego czy są one pochodzenia własnego czy obcego.
Podział pasywa według źródła pochodzenia zasobów majątkowych
I. Kapitał (fundusz) własny
-kapitał (fundusz) podstawowy
-należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)
-udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
-kapitał (fundusz) zapasowy
-kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
-pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
-zysk (strata) z lat ubiegłych
-zysk (strata) netto
-odpisy zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)
II. Zobowiązania i rezerwy na Zobowiązania
1. rezerwy na zobowiązania
-rezerwa z tytułu odroczonego podatku
-rezerwa na świadczenie emerytalne i podobne:
*długoterminowa
*krótkoterminowa
-pozostałe rezerwy
*długoterminowe
*krótkoterminowe
2. zobowiązania długoterminowe
-wobec jednostek powiązanych
-wobec pozostałych jednostek
*kredyty i pożyczki
*zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych
*inne zobowiązania finansowe
*inne zobowiązania długoterminowe
3. zobowiązania krótkoterminowe
*z tytułu dostaw i usług o okresie wymagalności (do 12 miesięcy / powyżej 12 miesięcy)
*inne zobowiązania krótkoterminowe
*zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów
*zobowiązania z tytułu dostaw i usług w okresie wymagalności (do 12 miesięcy / powyżej 12 miesięcy)
*zaliczki otrzymane na dostawy
*zobowiązania wekslowe
*zobowiązania z tytułu podatków
*zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
fundusze specjalne
4. rozliczenia międzyokresowe
-ujemna wartość firmy
-inne rozliczenia międzyokresowe
8. Podstawowe zobowiązania pozabilansowe banku.
W bilansie wykazuje się zobowiązania pozabilansowe udzielane i otrzymane w następującym układzie:
I. Zobowiązania warunkowe z tytułu:
1. Weksli akceptowanych i indosowanych, czeków, akredytyw itp.
2. Udzielonych gwarancji i poręczeń
3. Pozostałych
Do zobowiązań pozabilansowych wykazywanych w powyższych pozycjach szczegółowych zalicza się:
- do pozycji 1 – potencjalne zobowiązania przyszłościowe banku z tytułu akceptowanych (zobowiązanie do wykupu) i indosowanych (przeniesienia prawa własności) weksli, akredytyw itp., które mogą stać się wymagalne w przypadku zaistnienia określonych okoliczności (np. nie wykupienia przez klienta banku weksli, nie zapłacenia przez klienta należności na którą otwarto akredytywę),
- do pozycji 2 – potencjalne zobowiązania przyszłościowe banku z racji udzielonych klientom banku gwarancji i poręczeń z różnych tytułów,
- do pozycji 3 – potencjalne zobowiązania banku inne niż wymienione w pozycji 1 i 2.
9. Ryzyko bankowe – istota i rodzaje.
Ryzyko – zagrożenie nie osiągnięcia zamierzonych celów . Wynika ono z transformacji (istoty pośrednictwa finansowego). Każda transakcja generuje ryzyko w różnym stopniu. Ryzyko jest uzależnione od czynników zew. i wew. Rodzaje ryzyka :
- kredytowe – najczęściej występujące, klienci nie wywiązują się ze swoich zobowiązań (spłaty rat, odsetki i prowizje)
- płynności – zagrożona jest zdolność do wywiązania się banku z bieżących obowiązków płatniczych ( wobec dysponentów i kredytobiorców). Źródłem ryzyka jest transformacja terminów (przyjęty depozyt na krótki termin zostaje zmieniony na inwestycję długoterminową). W przypadku depozytu klient może przed upływem terminu wycofać gotówkę. Masowe wycofanie depozytów powoduje ryzyko braku płynności finansowej.
- rynkowe(cenowe) – niekorzystne kształtowanie się parametrów cenowych na rynku(stóp %, kursów walut, akcji, ceny towarów)
- operacyjne – bezpośrednia lub pośrednia strata wynikająca z nieodpowiednich procedur wew. , pracowników i systemów w bankach
10. Wyjaśnij pojęcia : ryzyko pojedyncze i łączne oraz strukturalne i operacyjne.
ryzyko pojedyncze – Ryzyko indywidualne (pojedyncze) ? wynikające z pojedynczej umowy kredytowej. Ten rodzaj ryzyka powstaje, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu, uczyni to w późniejszym terminie lub spłacając kredyt w niepełnej wysokości. Ryzyko to obejmuje także pojedyncze straty wynikające ze zmiany oceny wiarygodności kredytowej klienta oraz
z tytułu jego upadłości.
ryzyko łączne – suma pojedynczych zagrożeń, prawdopodobieństw występowania oraz stopień zależności między nimi. Im mniejsza zależność pomiędzy ryzykami tym mniejsze ryzyko łączne, im większe zależności tym większe ryzyko łączne.
ryzyko strukturalne – kapitałowe – o charakterze długoterminowym monitorujące wzrost bilansu i zobowiązań pozabilansowych. Ocenia się tu konstrukcję transakcji, a także wszystkie typy i poziomy zabezpieczeń ustanowionych dla konkretnej transakcji sekuryzacyjnej oraz kolejność ich uruchamiania
ryzyko operacyjne – bezpośrednia lub pośrednia strata wynikająca z nieodpowiednich procedur wew. , pracowników i systemów w bankach
11. Etapy zarządzania ryzykiem bankowym.
Etapy:
I – identyfikacja, kwantyfikacja ryzyka – wymaga analizy poszczególnych transakcji i określenia jakimi rodzajami ryzyka bank jest zagrożony. Jest to niezbędne do określenia metod pomiaru ryzyka. Przy analizie ryzyka istotny jest jego podział na ryzyko pojedynczej transakcji i ryzyko łączne.
II – sterowanie ryzykiem – w jego ramach podejmowane są działania:
1. przedsięwzięcia oddziałujące na przyczyny występowania ryzyka – aktywna strategia (badanie zdolności kredytowej klienta)
2. przedsięwzięcia oddziałujące na skutki – negatywny wpływ strat na pozycję banku (zwiększenie kapitałów własnych banku, tworzenie rezerw celowych, przynależność systemów gwarantowania)
III – kontrola podejmowanych przedsięwzięć – głównym celem jest badanie efektywności podejmowanych przedsięwzięć.
12. Zarządzanie bilansem banku – cele i rodzaje ryzyka.
Zarządzanie ryzykiem bankowym było oparte na zarządzaniu bilansem banku (pierwsza forma). Cele zarządzania bilansem:
- alokacja pasywów banku w aktywa przynoszące dochód, czyli maksymalizowanie stopy zwrotu z oprocentowanych aktywów
- utrzymanie odpowiedniego poziomu płynnych aktywów w sposób min ryzyko płynności
Bank zarządzający bilansem zarządza również ryzykiem:
- finansowym
- kredytowym
- walutowym
13. Zagrożenia płynności banku.
Zagrożenia te wywoływane są przez:
- nieterminową spłatę rat i odsetek kapitałów
- transformacja terminów środków pozyskiwanych i inwestowanych
- gwałtowne wycofanie lokat przed terminem
14. Reguły zabezpieczenia płynności banku
Reguły :
1. „złota reguła bankowa” - zgodnie z tą regułą terminom i kwotom pasywów powinny odpowiadać terminy i kwoty aktywów
2. „osadu we wkładach” – opiera się na założeniu, że w bankach utrzymuje się pewien poziom wkładów, a to stwarza możliwości prolongaty środków, pozyskiwania nowych środków, transformacji terminów
3. „reguła przesunięć” – zgodnie z tą regułą w razie potrzeby można sprzedać przedterminowo aktywa bez ponoszenia większych strat
4. „reguła maksymalnego obciążenia” – zgodnie z nią suma strat jaką bank poniesie przy przedterminowej odsprzedaży aktywów nie może być większe niż kapitał własny banku
15. Metody zarządzania ryzykiem płynności.
Metody:
- zarządzanie na podstawie aktywów – kształtowanie przez bank struktury czasowej i rodzajowej aktywów oraz posiadanie aktywów, które szybko można wymienić na gotówkę – bony i obligacje skarbowe
- zarządzanie pasywami – aktywne pozyskiwanie depozytów niezbędnych do zaspokojenia popytu na kredyty. Następuje to poprzez zaciąganie pożyczek na rynku międzybankowym, dostęp do rynku uzależniony jest od standingu banku.
- zarządzanie aktywami i pasywami polega na kompromisowym wyborze między dwoma poprzednimi metodami
- sekurytyzacja należności kredytowych- polega na przekształceniu określonej puli kredytów w pap wartościowe i ich sprzedaż inwestorom
- limity wewnętrznej płynności – limity niedopasowania aktywów i pasywów w przedziałach czasowych , stan aktywów wysoko płynnych, limit dużych depozytów, limity na pozycje pozabilansowe
- awaryjne plany zachowania płynności – działania banku w przypadku nieskuteczności dotychczas stosowanych przez bank metod np. możliwość zasilenia finansowego przez akcjonariuszy banku
16. Limity w zarządzaniu ryzykiem.
Do kontrolowania ryzyka bankowego wyznaczane są limity , których celem jest utrzymanie poszczególnych rodzajów ryzyka na dopuszczalnym poziomie zarówno w wymiarze ilościowym jak i czasowym. Z punktu zarządzania poprzez limity ważny jest podział ryzyka na :
- strukturalne(kapitałowe) – o charakterze długoterminowym monitorujące wzrost bilansu i zobowiązań pozabilansowych
- operacyjne – głównie finansowe wymagające codziennej kontroli, którą objęte są poszczególne instrumenty jak i operacje
Szczególną rolę odgrywają limity niedopasowania, które ograniczają wielkość i czas transakcji bilansowych i dewizowych.
W zakresie ryzyka kredytowego szczególne znaczenie limity mają przy zarządzaniu ryzykiem koncentracji, które dotyczy w szczególności:
- ryzyka wynikającego z zaangażowań pojedynczych podmiotów lub podmiotów związanych kapitałowo lub organizacyjnie
- ryzyka wynikającego z tej samej branży sektora gospodarczego, prowadzących tą samą działalność
- ryzyka wynikającego z tego samego regionu geograficznego
- ryzyka wynikającego z tego samego rodzaju zabezpieczenia
- ryzyka wynikającego z zaangażowania w tej samej walucie
17. Istota ryzyka kredytowego i podstawowe instrumenty jego ograniczenia.
Ryzyko kredytowe – najczęściej występujące, jest to niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków umowy, narażając kredytodawcę na powstanie straty finansowej. Czynniki występowania ryzyka kredytowego mogą być:
- zewnętrzne (niezależne od banku):
* okres ekonomicznej niepewności (recesja i inflacja)
* niejasność i niestabilność reguł gry rynkowej, a czasem nawet ich brak
* powiązania kapitałowe i organizacyjne zacierają się w spółkach
* wśród klientów banku zawsze może znaleźć się klient nieuczciwy
- wewnętrzne (zależne od jakości podejmowanych w banku decyzji):
* brak właściwej strategii działania banku
* brak zasad polityki kredytowej przygotowanej w formie pisemnej
* nie zadawalający poziom analizy ekonomicznej przedsiębiorstw
* powierzchowna analiza zdolności kredytowej klienta
* brak identyfikacji siedziby i charakteru kredytobiorcy
* mało wiarygodna sprawozdawczość finansowa
* sporadyczne kontakty z klientami
* nadmierne zaufanie do jakościowych elementów oceny kredytowej
* niekompletna dokumentacja kredytowa
* brak doświadczonych inspektorów kredytowych, kadry kierowniczej
Metodą zabezpieczania się przed ryzykiem w działalności kredytowej jest odpowiednio prowadzona polityka sterowania ryzykiem zarówno w odniesieniu do pojedynczego kredytu, jak i łącznego zaangażowania kredytowego. Polityka sterownia ryzykiem w odniesieniu do pojedynczego kredytu polega na:
- badaniu wiarygodności kredytowej przed udzieleniem kredytu,
- ograniczeniu wysokości kredytu,
- zabezpieczeniu kredytu,
- sprawdzaniu wiarygodności kredytowej po udzieleniu kredytu,
Polityka sterowania ryzykiem w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego przeprowadzana jest za pomocą:
- dywersyfikacji ryzyka,
- ubezpieczania się przed ryzykiem,
- transferu ryzyka,
- przedsięwzięć organizacyjnych i kadrowych,
18. Limity koncentracji kredytów wg Polskiego prawa bankowego.
Mają charakter regulacji zew. i wew. Limity zew. to normy ostrożnościowe wynikające z prawa bankowego. Polskie prawo bankowe wyróżnia ich 3 rodzaje:
- limit koncentracji zagrożeń rozumiany jako górna suma wierzytelności banku oraz zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. Limity te wynoszą:
- 20% - funduszy własnych banku w przypadku podmiotów powiązanych z bankiem
- 25% - funduszy własnych banku w przypadku braku zależności z bankiem tych podmiotów
Nieprzekraczalnie określonej sumy wierzytelności ma na celu zniwelowanie ryzyka indywidualnego związanego z udzieleniem kredytu
- limit dużego zaangażowania kredytowego stanowi 800% funduszy własnych i oznacza, że suma zaangażowań banku równych lub przekraczających 10% funduszy własnych banku w stosunku do podmiotów powiązanych nie może przekroczyć tego limitu
- limit zaangażowania kredytowego wobec kierownictwa banku, co oznacza, że wartość sumy kredytów, pożyczek, gwarancji, poręczeń udzielanych członkowi zarządu, radzie nadzorczej lub osobie zajmującej kierownicze stanowisko w bankach nie może przekroczyć 10% funduszy własnych w bankach w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym
Limity wew. Ograniczające ryzyko koncentracji powinny być dopasowane do skali i złożoności działalności banku
19. Zakres oceny zdolności kredytowej.
Zgodnie z ustawą „Prawo banków” art. 70.1: „Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.”
Na ocenę wniosków klientów składa się:
-Ocena sytuacji ekonomiczno finansowej kredytobiorcy
-Ocena transakcji kredytowej
Przede wszystkim pod uwagę brane są średnie miesięczne dochody starającego się wsparcie finansowe z banku. Ich brak, bądź zbyt niski poziom zwykle zamyka drogę do kredytu. Ale odpowiednie dochody to nie wszystko. Banki badają także wolne środki potencjalnego kredytobiorcy, czyli miesięczny dochód po odliczeniu kosztów stałych, takich jak wydatki na utrzymanie, opłaty za mieszkanie, rachunki za telefon, ewentualnie wydatki związane z posiadaniem samochodu. Od dochodu odejmowane są oczywiście także wszelkie obciążenia wynikające z innych spłacanych bądź poręczonych przez klienta kredytów, a także przyznane mu limity kart kredytowych. Próba ukrycia tych pozycji nie jest zachowaniem roztropnym. Bank z całą pewnością zwróci się do Biura Informacji Kredytowej o pełną historię kredytową potencjalnego pożyczkobiorcy, z której dowie się o jego zobowiązaniach wobec innych instytucji finansowych. Ocena zdolności kredytowej jest procesem, który spotka każdego, kto chce zaciągnąć w banku kredyt. Warto przy tym pamiętać o swoich wcześniejszych zobowiązaniach finansowych i tym, czy regulowane były one w terminie. Dane te bowiem dostają się do BIK i mogą stanąć na drodze uzyskania kredytu.
20. Podstawowe mierniki ilościowe i jakościowe wykorzystywane przy ocenie sytuacji finansowej kredytobiorcy.
mierniki ilościowe:
...
kopytkotn