Wykład 19.10.2004
Rozwój i powstanie psychologii klinicznej:
· Jest jedną z najmłodszych dziedzin psychologii stosowanej, powstała pod koniec XIX wieku;
· jej kolebką były Stany zjednoczone, a twórcą WITMER (nazywa się go ojcem psychologii klinicznej, to on był twórcą nazwy psych. kliniczna)
· psych. Klin. Wywodzi się z łacińskiego słowa klinikos- łóżko.
Witmer założył pierwszą klinikę dla dzieci, w której zajmowano się dziećmi z odchyleniami od normy. Organizował 4- tygodniowe kursy letnie dla psychologów, wydawał czasopismo „Psychologia Kliniczna” od 1937r. Umieszczał tam najnowsze wiadomości z dziedziny psychologii klinicznej.
1. Działalność Witmera
2. Testy psychologiczne (pierwsze powstały w pierwszej połowie XIX wieku, badano nimi studentów i określano poziom inteligencji)
Winet, Simon, - ich test określał poziom inteligencji , stosunek wieku życia do intelektu pozwalał klasyfikować uczniów do szkól i klas specjalnych.
Posługiwał się terminologią: idiotyzm (niedorozwój umysłowe głębokie) debilizm (lekkie) , imbecylizm (umiarkowany), ociężałość (nieznaczny) umysłowa. Wyrażenia te stały się obraźliwe, dlatego też wprowadzono zmiany w ich stosowaniu.
W 1968 roku został zastąpiony testem Termana Merilla innymi terminami. W Pensylwanii powstał instytut , który zajmował się publikowaniem testów oraz gromadzeniem uwag wytycznych na ich temat.
3. Higiena psychiczna: Beers- pacjent szpitala psychiatrycznego. Po pobycie, wydał książkę „Umysł, który znalazł sam siebie”, w której opisano okrutne traktowanie pacjentów przez pielęgniarki i lekarzy.
Stawia sobie cele profilaktyka, czyli zapobieganie chorobom psychicznym.
Rehabilitacja umożliwia powrót d społeczeństwa.
W Polsce w 1932 roku założono Instytut higieny Psychicznej (Kazimierz dąbrowski). Higiena psychiczna zwróciła uwagę na konieczność zatrudniania profesjonalistów.
4. Obie wojny światowe. W trakcie I wojny światowej, okazało się, że wielu żołnierzy nie nadaje się na wojnę. Obliczono koszty odesłania do domu i stwierdzono, że im się nie opłaca. Powstały testy do selekcjonowani a ludzi do wojska. Kwestionariusz musi być wystandaryzowany, oparty na badaniach wielu osób, oraz znormalizowany, czyli zgodny z normami kultury.
W II wojnie światowej wielu żołnierzy doznało urazów w głowę, ludzie byli bici w obozach koncentracyjnych. Ci , którzy przeżyli, mieli zmiany w mózgu. W oparciu o to, powstała nowa gałąź terapii neuropsychologicznej.
5. Psychoanaliza- to teoria osobowości, jak metoda liczenia, Twórcą był FREUD. Urodził się na Morawach, wychował się w Wiedniu. Zmarł w Londynie. W Wiedniu skończył medycynę. Początkowo interesował się naukami ścisłymi, potem psychiką. Stał się wybitnym terapeutą w Wiedniu. Stworzył PSYCHOANALIZĘ.
Psychoanaliza to logiczne narzędzie, za pomocą którego porządkuje się fakty empiryczne. To logiczny sposób uporządkowania doświadczeń, czerpanych z życia. Psychoanaliza wywarła ogromny wpływ na wiele dziedzin wiedzy: biologie, antropologię, psychologię. Bez Freuda nie było by psychologii klinicznej. Uważa się go za geniusza, a wpływ, jaki wywarł, porównuje się do wpływu jakiego dokonał Kopernik i Darwin. Wg. Freuda był to cios, to co mówił Kopernik, dla poczucia ludzkiej dumy. Człowiek nie jest panem siebie. Żądzą nim ciemne, mocne siły nazwane instynktami.
Założenia psychoanalizy:
- nieświadomość- z większości wydarzeń nie zdajemy sobie sprawy, tak samo z naszych uczuć, marzeń, pragnień. W podświadomości tkwią instynkty, pragnienia, potrzeby, motywy, emocje.
Freud wyróżnia 2 rodzaje świadomości: przedświadomość ( do której docieramy sami ) i nieświadomość (do której dotrzemy za pomocą terapeuty)
Struktura osobowości Freuda:
W osobowości wyróżnił różne elementy: ID – ciemna strona naszej osobowości, (religia chrześcijańska mówi, że każdy jest grzeszny) , siedlisko wrodzonych popędów i instynktów. Z ID przychodzimy na świat. Odbywa się proces pierwotny, czyli jest to nieracjonalny sposób myślenia, który pozwala zobaczyć świat jak fata morganę. ID pełni rolę seksualną i agresji. ID jest PODŚWIADOME. Freud jako pierwszy postawił taką tezę, że agresja jest instynktem (nie da się go wykorzenić, każdy człowiek przyszedł z nim na świat) Według Freuda człowiek jest najagresywniejszą istota na ziemi (bo się niszczy w gatunku) i jako najagresywniejsza istota , wymyśli coś, żeby zniszczyć życie na Ziemi. Freud twierdzi, że każdy jest gotowy do zabójstwa w obronie bliskich osób, do kanibalizmu, kazirodztwa, samobójstwa.
EGO- następna część osobowości, egzekutor osobowości, agencja moralna. Kształtuje się pomiędzy 6-8 miesiącem życia. Zaczyna wyodrębniać siebie od otaczającej rzeczywistości. Kieruje się zasadą realizmu. Ma pogodzić wymagania ID. Myśli racjonalnie.
SUPER EGO- system wartości etycznej, częściowo świadomy, częściowo nieświadomy. Większość zasad postępowań nauczyliśmy się w dzieciństwie. Kształtuje się w pierwszych 5 latach życia pod wpływem rodziny. Dziecko utożsamia się z nimi, uzewnętrznia normy, które przekazują rodzice.
Freud uważał, ze warunkiem wpojenia dobrych wartości jest miłość. Dziecko może przyswoić sobie normy moralne tylko w atmosferze miłości. Nie rozwinięcie systemu wartości moralnych charakteryzuje zaburzenia osobowości. Ludzie ci sami cierpią i innym zadają cierpienie.
Super EGO może być nadmiernie rozwinięte, tak dzieje się w nerwicach. Stawia człowiekowi wymagania, nie powala mu na żadne przyjemności, Super Ego kieruje się zasadą doskonałości. Ten kto ma dobrze rozwinięte Super Ego nie kłamie, nie kradnie itp. Człowiek musi pogodzić dążenie do doskonałości z dążeniem do przyjemności.
Instynkt : Freud wyróżnia 2 rodzaje Instynktu: - życie eros, - życie tanatos.
Pochodną instynktu eros, jest miłość. Która wpływa w życie i w niektórych przypadkach łączy się z pożądaniem seksualnym.
Tanatos -instynkt śmierci. Celem każdego życia jest śmierć. Freud twierdzi, że w każdym człowieku kryje się tendencja autodestrukcyjna. Czy się ujawni czy nie, zależą od życia i osobowości człowieka. Oznacza to, że każdy może popełnić samobójstwo. Pochodną agresji jest........
Miłość i nienawiść: psychologiczne odpowiedniki tych instynktów występują razem. W każdej miłości istnieje doza negatywna. Np. Kochamy kogoś, chociaż ktoś nas zranił. Miłość matki do syna jest od tego wolna. Freud twierdzi, że rodzice kochają bardziej dzieci o przeciwnej płci.
Sztuka życia polega na tym, żeby człowiek równoważył miłość i nienawiść. Jeżeli dominuje etos, to życie będzie....................., a jeżeli tanatos, to dojdzie do autodestrukcji. Człowiek musi to zrównoważyć.
Rozwój osobowości – do 5r.ż się rozwija. Freud jako pierwszy stwierdził, że dziecko nie jest niewinną istotą. Ma swoje zainteresowania. Po 5r.ż może nastąpić pewien rozwój dzięki napięciom, frustracjom (niezaspokojeniu potrzeb), konfliktom, sprzecznym motywom. Zasadnicza sporawa ukończona w 5 latach.
Kompleks Edypa- (3-5 roku życia) u chłopców silniej niż u dziewcząt. To miłość do rodzica płci przeciwnej o charakterze erotycznym. Dziecko jest zazdrosne o kontakt rodzica z innymi osobami. Według Freuda, szczęśliwe zakończenie tego kompleksu nastąpi wtedy, kiedy chłopiec oderwie się od matki i zacznie identyfikować się z ojcem, aby nabrał cech typowo męskich. Jeżeli to nie nastąpi, chłopak może wyrosnąć na homoseksualistę. Pierwsza rana w życiu mężczyzny następuje wtedy, gdy musi oderwać się od matki. Potem druga rana, kiedy odchodzi od jakiejś kobiety.
U dziewczynek à nie muszą oddzielać się od matek, one się z matkami identyfikują. Rzadko odwiedza się teściową. Teściowa traktowana jest jako osoba zimna.
Jako pierwszy Freud wyodrębnił strach od niepokoju.
Strach jest proporcjonalny do zagrożenia i jest reakcją na zagrożenia zewnętrzne.
Niepokój jest nie proporcjonalny do zagrożenia, jest reakcją na wrażenia wewnętrzne, nie ma przed nim ucieczki.
Freud wyodrębnił 3 rodzaje niepokoju:
1) Niepokój neurotyczny: człowiek boi się, ze nie opanuje swoich instynktów (boję się, że go zabiję)
2) Niepokój moralny (człowiek boi się, że popełni czyny niezgodne ze swoim Super Ego. Człowiek boi się swojego Sumienia.)
3) Niepokój związany z realnym kataklizmem świata zewnętrznego.
Mózg człowieka bombardowany jest 3 typami żądań idącymi z ciała:
1) Seksualne, ,głodu, pragnienia, ciepła
2) Żądanie płynące ze strony SUPER EGO, ,abyśmy nie kłamali itp.
3) Wymagania ze strony innych ludzi
Aby człowiek mógł sobie poradzić z tymi żądaniami , stosuje mechanizmy obronne.
Ogólna charakterystyka mechanizmów obronnych:
- Są uniwersalne, występują u wszystkich ludzi, niezależnie od wieku, wykształcenia, pochodzenia itp.
- Są podświadome, tzn człowiek nie zdaje sobie sprawy z tego, że je stosuje (osoba z zewnątrz łatwiej je dostrzega)
- Nie są ani dobre, ani złe. Zależy jak się je wykorzystuje. Stwarzają człowiekowi iluzyjny świat, człowiek patrzy na siebie przez różowe okulary. Są to jedynie niestety złudzenia, ale takie, które pomagają nam żyć i funkcjonować. Działają na zasadzie środków przeciwbólowych (opóźniają rozwiązanie problemu)
Freud za filar swojej teorii uznał mechanizm obronny zwany represją. Polega on na wpychaniu do podświadomości myśli, , pragnień, które sprawiają ból psychiczny i niepokój.
2 prawa rządzące wyparciem:
- Siła z jaką tłumione są treści jest tym większa, im treści są ważniejsze z subiektywnego punktu widzenia (np., ,im bardziej cos nas boli, tym bardziej chcemy o tym zapomnieć)
- Silna frustracja prowadzi do agresji. Tylko słaba frustracja prowadzi do represji.
Drogi docierania do podświadomości:
1) Treści schowane w podświadomości, trzeba wyciągnąć, gdyż schowane w podświadomości ciągle oddziałują. Wyodrębnienie treści ma charakter leczniczy.
Najważniejsze represje dotyczą naszego dzieciństwa. Jeżeli ktoś nie pamięta jakiegoś okresu, to zapomniał go, bo było to dla niego bolesne. Nie wszystko jednak da się zapamiętać.
Psychoanaliza polega na częstych spotkaniach z terapeutą i jest kosztowna. Jest rozpowszechniona wśród bogatych.
Analiza snu:
Freud twierdzi, że jest to królewska droga w podświadomość. W snach odzwierciedlają się pragnienia i sny je spełniają. Nawet w snach pewne treści nie są dopuszczalne. Dlatego w snach są pewne symbole. W snach kochamy pewne osoby.
Narkoanaliza: podawanie leków, powodujące, że człowiek..............swoją podświadomość.
Hipnoza: potrafi wyciągnąć pewne treści z podświadomości lub też narzucić. To musi być zgodne z systemem wartości i z motywacjami/ chęciami danej osoby. Wykorzystywana w sądownictwie do sporządzenia obrazu sprawy.
Testy projekcyjne: docierają do podświadomości, nawiązując do metody projekcji. Opierają się na tym, że człowiek rzutuje swój świat wewnętrzny każdy według siebie. Do metod projekcyjnych należą: test barwnych plam, ,analiza pomyłek, zagadnień, przejęzyczeń. Nic nie dzieje się przypadkowo w osobowości. Każde wydarzenie ma 2 lub 3 przyczyny, np. Gubimy, zapominamy o czymś.
Analiza braków osobowościowych- np. Opowiadanie żartów o treści seksualnej.
Mechanizm represji jest nerwicorodny i występuje z mechanizmem zaprzeczenia rzeczywistości (człowiek zaprzecza rzeczywistym faktom)
Mechanizm stworzenia reakcji przenicznych: człowiek działa wbrew swoim instynktom.. Okazuje nadmierne lubienie osobie, której nie lubi. Miłość to prawdziwa troska, nadmierna troska to płaszczyk na wrogość. Nie mogę kogoś kochać, jeżeli niszczę kogoś, robię z niego kalekę.
Mechanizm konwersji. Polega na zamianie bólu psychicznego na fizyczny, bo jak mówił
4
Freud, lepiej go opanować.
Zaburzenia spostrzegania
Utrata głosu, słuchu
Omdlenia
Miejsca na skórze pozbawione czucia.
Ciąża histeryczna, zmiany na skórze
Kula, (nie można przełykać)
Porażenia, niedowłady
Celowość likwidowania objawów: jak ma zeznawać w sądzie, to traci głos. Ciało jest zdrowe, a występują objawy choroby.
Freud twierdził, ze istnieje duża możliwość pomyłki. Często lekarze za objawy mechanizmu konwersji biorą za objawy choroby prawdziwej i na odwrót.
Konwersja jest synonimem nerwicy histerycznej, czyli jest to jedyny mechanizm, który nie występuje u ludzi zdrowych, ale chorych na nerwicę. Człowiek ucieka od problemów w chorobę. Np. Dziewczynę rzucił chłopak i ona zajmuje się chorobą- ma problem z głowy.
Represja to mechanizm ucieczkowy, polega na cofaniu się kolejnych faz rozwoju. Pod wpływem stresu, cofa się do poprzedniej fazy. Polega na tym ze człowiek jest niedojrzały, nie ma ustalonych wartości etycznych, nie wie czego chce.
Są różne rodzaje represji:
1) Ucieka w sen
2) Ucieka w apetyt, lub jego brak (utrata kontroli )
3) Ucieczka w chorobę dla wywołania opiekuńczości
4) Ucieczka we własną przeszłość- człowiek skupia się nad tym jak był młody, i nie rozwiązuje problemów dnia codziennego
5) Przemieszczanie agresji- człowiek boi się ujawnić agresję wobec osoby, której się boi, dlatego wyładowuje się na osobie, której się nie boi.
Infantylne rozładowanie agresji poprzez rzucanie się na ziemie, tupanie nogami. Zachowanie dziecka w sytuacjach trudnych- płacz, krzyk.
Negatywizm- odrzucenie wszelkiej propozycji, wszystko na nie.
Mechanizm racjonalizacji- człowiek nie tylko stosuje ten mechanizm odnośnie do siebie, ale także do innych osób, z którymi się identyfikuje (np. Matka usprawiedliwiając dziecko)
Rodzaje racjonalizacji:
- Kwaśne winogrona- nawiązanie do bajki, dewaluacja, pobawienie wartości czynu;
- Słodka cytryna- przesadne podkreślanie wartości posiadanych rzeczy (np. Genialne dziecko)
- Usprawiedliwianie się poprzez powoływanie się na autorytety
Alkoholiczna racjonalizacja: zawsze znajdzie się powód do napicia się alkoholu.
Restytucja: polega na tym, ze człowiek próbuje wynagrodzić komuś prawdziwe lub urojone krzywdy. Zasadą jest to, że im człowiek się bardziej stara, tym ma większy niedosyt.
Mechanizm sublimacji: człowiek zaspokaja potrzeby niższe poprzez potrzeby wyższe.
Freud twierdzi, że twórczość artystyczna pochodzi z sublimacji popędu seksualnego.
Wskazania wychowawcze Freuda:
- twierdził , że celem nauczania, jest wychowanie dziecka kontroli własnych instynktów, jak i nauczanie współżycia z innymi ludźmi. Rodzice powinni zachować punkt środkowy pomiędzy nadmierną ingerencją a swobodą. Podkreśla, ze to, co jest przydatne dla jednego dziecka, nie jest dobre dla drugiego. Dziecko powinno wiedzieć, że człowiek dobry przynosi szczęście sobie i innym, ale mało takich ludzi spotyka się na drodze swojego życia.
Freud twierdził, ,ze ludzki umysł jest za mały aby zrozumieć, co jest sensem życia, dlatego należy pozostać przy łatwiejszych pytaniach.
agnes_sempai