KATEDRA W CHARTRES
HISTORIA
Katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny stoi w miasteczku Chartres leżącym nad rzeką Eure na terenie północnej Francji.
Historia katedry sięga jeszcze czasów przedchrześcijańskich,kiedy to druidzi założyli w Chartres kolegium, które stało się centrum ich nauczania. Kierując się wizją, wyrzeźbili z drewna posąg kobiety z dzieckiem, którą nazwali Dziewicą Ziemi. W III wieku na tereny te przybywają pierwsi chrześcijanie. Odnajdują wyżej wymienioną rzeźbę i uznają ją za wyobrażenie Marii Panny, która czczona jest jako Czarna Madonna. Zbudowano wówczas pierwszy drewniany kościółek pod wezwaniem Matki Bożej. Zapoczątkowało to całą serię budowli. Do XII stulecia powstały cztery kolejne kościoły. Wszystkie zostały przez pożary:pierwszy wzniecił książę Akwitanii w 743 roku, drugi raz ogień podłożyli Duńczycy w 858 r, trzeci kościół spłonął w 962 roku, a czwarty w 1020 roku. Budowlę piątej świątyni rozpoczęto w 1134 roku,ale w 1194 spłonęła niemal zupełnie. Ocalała jednak „sancta camisia”- suknia,którą miała mieć na sobie Maria Panna podczas narodzin Chrystusa.
Rozpoczęto odbudowę trwającą w latach 1194-1220.Z oryginalnego kościoła pozostała jedynie krypta, baza wieży oraz zachodnia fasada. Architektoniczny sukces katedry spowodował ze zaczęły powstawać jej liczne imitacje. Styl gotycki, który ucieleśniła ta budowla stał się stylem obowiązującym do XV wieku.
Legenda głosi, że wiedza architektoniczna potrzebna do zbudowania katedry przywieziona została ze Wschodu przez pierwszych templariuszy. Konsekracja katedry nastąpiła w 1260 roku.
Katedra pełniła w mieście nie tylko funkcję punktu orientacyjnego,ale także centrum gospodarki. To wokół niej skupiało się życie miasta.
Pod koniec XII wieku świątynia stała się jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych Europy, a to z powodu relikwii „sancta camis”,która się w niej znajdowała.
ARCHITEKTURA
Statystyki
-Długość: 130 metrów (430 stóp)
-Szerokość: 32 metrów (105 stóp) / 46 metrów (151 stóp)
-Nawa: wysokość 37 metrów (121 stóp), szerokość 16,4 m (54 ft)
-Powierzchnia parceli: 10875 metrów kwadratowych (117.060 m²)
-Wysokość wieży południowozachodniej: 105 metrów (344 stóp)
-Wysokość wieży północnozachodniej: 113 metrów (371 stóp)
176 witraży
-Obudowa Chór: 200 pomników w 41 scenach
Obecna budowla powstała na ruinach katedry romańskiej. Fundamenty stanowią grube wpuszczone w ziemię, na głębokość ośmiu metrów mury. Pozwoliły one uzyskać budowli stabilność i równą podstawę.
Katedra zbudowana jest na planie krzyża łacińskiego. Katedra jest trójnawową bazyliką z trójnawowym transeptem i podwójnym obejściem otwierającym się na pięcionawowe prezbiterium.
Po zachodniej stronie katedry znajdują się dwie 90-metrowe iglice, wyższa i bardziej wyszukana pochodzi z roku 1513, zaś niższa i mniej wyszukana z lat trzydziestych XIII wieku.
W gotyku następuje coraz większe ujednolicenie przestrzeni pomieszczenia kościelnego. Dla budowli wczesnogotyckich, typowe są jeszcze skomplikowane podziały, z emporami nad nawami bocznymi, emporami zachodnimi lub emporami wokół chóru. Począwszy od Chartres empory są pomijane. Pochłaniają je rosnące w górę nawy boczne, przekształcające się ze stosunkowo niskich galerii w wysokie pomieszczenia towarzyszące nawie głównej. Ściany nawy głównej budowniczowie wzmocnili potężnymi 16-metrowymi przyporami z łukami przyporowymi.
Arkady nabierają strzelistości gotyku. Niskie arkady przybliżają się ku ołtarzowi, wysokie w sposób uroczysty opasują przestrzeń korpusu. Na przekrój pionowy składają się obecnie trzy części: smukłe arkady, wysokie i szerokie okna oraz przebiegające równomiernie między nimi poprzez wszystkie przęsła triforia – skromny rząd małych łuków na tle wąskiej galeryjki. Pełnią one funkcje poziomego, wiążącego pasa. Trójdzielny pionowy przekrój podłużny charakteryzuje się siłą i przejrzystością. W oknach można dostrzec pierwsze ślady wykształcania się maswerku.
Zastosowanie tchnącego spokojem, czterodzielnego sklepienia żebrowego na nad poprzecznymi prostokątnymi polami, a także ostrego łuku ułatwiało architektowi stosowanie zaokrąglonych rogów poprzez redukcje kątów ścian. Łuki przyporowe umożliwiały z kolei zastosowanie struktury szkieletowej budowli. Ściany zyskały okna z ciekawymi układami ram, a wysokość nadawała budowlom elegancji.
Prostokątną konstrukcję dachu składano na ziemi, następnie za pomocą wielokrążków wciągano ją aż na górną krawędź muru.
Rzeźba
Około 1145 roku powstał zachodni portal katedry w Chartres. Ukośne uskoki ścian portalowych, w romańskiej architekturze dekorowane kolumnami, zaludniły się postaciami ludzkimi, ukazującymi królów i królowe. Stąd też portal nazwano „królewskim”. Portal ten jest jednym z najważniejszych dzieł średniowiecznej sztuki gotyckiej. Złożony jest z trzech portali schodkowych, których tympanony, ościeża, nadproża i archiwolty po raz pierwszy otrzymały dekorację rzeźbiarską wedle dokładnie przemyślanego programu ikonograficznego. Trzy portale połączone są postacią Chrystusa Zbawiciela. W środkowym tympanonie znajduje się postać Chrystus Pantokratora otoczonego przez symbole czterech Ewangelistów, w obramowaniu archiwolt z przedstawieniami aniołów i 24 starców z Apokalipsy św. Jana. Na nadprożu umieszczono figury apostołów, a na ościeżach 19 figur powiązanych ze stojącymi za nimi kolumienkami, ukazujących biblijnych przodków Chrystusa.
To tutaj po raz pierwszy w dziejach sztuki średniowiecznej monumentalne figury wyzwoliły się z podporządkowania architekturze. Jednakże ich usamodzielnienie plastyczno odbywało się na razie kosztem ich upodobnieniem do elementów struktury architektonicznej. Są to pewnego rodzaju „figury – kolumny”. Bezruch, który je charakteryzuje jest „klasyczny” przeciwstawiony poruszeniu, które występuje w rzeźbie południowej. Na tle kolumienek przy portalowych „figury – kolumny” zdają się wisieć w powietrzu. Zawieszone w przestrzenie nie są już częścią struktury architektonicznej. Istnieją jako samodzielne formy, nie mogące jednak jeszcze całkowicie odciąć się od architektury. Jak pisał Wilhelm Voge: „Nie służą one bynajmniej architekturze, sprawiają wrażenie jakby się tylko uciekły po jej opiekę”. Nadal istniało prawo ramy, ale przestało deformować i łamać postacie ludzkie, które łączyły teraz naturalność pozycji i budowy z funkcją wynikającą z ich sytuacji w koncepcji całości.
Odmiennie od rzeźb romańskich figury – kolumny przez podnoszenie dłoni i rozświetlanie twarzy uśmiechem, kryją w sobie dynamikę wewnętrzną zawartą w formach wypukłych. Za przykład posłużyć może postać świętego Jana w północnym portalu katedry Chartres. Dowodzi ona, że rzeźbiarz opanował już umiejętność przedstawiania naturalnych i pięknych ludzi, a także umiał obdarzyć rzeźbione przez siebie posągi silnym zabarwieniem uczuciowym. Wydłużona droga proroka, wysmuklona jest długimi splotami płynnie opadającej brody, pełna jest bezbrzeżnie smutnej ekspresji.
W przeciwieństwie do stylu romańskiego, kiedy to fałdy szat były poruszone w stylu gotyckim spływ fałd jest monotonny i ciężki, ale ciążą one ku ziemi, choć same postacie zdają się unosić. Nadaje to przedstawionym postacią aurę dostojeństwa i świętości.
Witraże
Dzięki zastosowaniu systemu przyporowego ściany straciły funkcję nośną, co umożliwiło znaczne zwiększenie liczby okien. Prawie w pełni zachowane kolorowe witraże w 176 otworach okiennych o łącznej powierzchni 2600 m kw. Przedstawiają na kształt ilustrowanej księgi sceny biblijne oraz portrety fundatorów z dynastii panującej, arystokracji i ludu. Witraże z przedstawieniami miesięcy są jednym z najwspanialszych przykładów wykorzystania tego motywu w sztuce witrażowej. Zachwycają one świetną błyszczącą kolorystyką i wielką dbałością o szczegóły przedstawienia .W zależności od pozycji słońca ściany kościoła lśnią nadzwyczajną gamą barw, odcieniami czerwieni i fioletu, a także słynnym, ciepłym błękitem z Chartres.
Szkło używane w średniowieczu najczęściej składało się w dwóch częściach z popiołu z buczyny i paproci oraz w jednej części z piasku. Produkowane je przez wydmuchiwanie z kolby w stosunkowo małych taflach (około 20 x 30 cm). Poszczególne kolorowe płytki wycinano według naturalnej wielkości „kartonu” (projektu obrazu), po czym obramowywano je i łączono ołowiem. Powstała w ten sposób ołowiana siatka trzymała barwne kawałki szkła i nadawała formę obrazowi. Rysunek twarzy i szat nanoszono za pomocą czarnej konturówki (kryjącej farby ze szklanego proszku i tlenków metali), która przy rozgrzaniu wtapiała się w szkło. Większe powierzchnie łączono następnie listwami ołowianymi lutowanymi w miejscach styku. W ten sposób dzielono też wcześniej okna na poszczególne sceny. Święcące kolory uzyskiwano przez dodanie tlenków metali. Kolory miały ściśle określone znaczenie symboliczne. Niebieski jako kolor nieba wskazywał na siedzibę boskiej mądrości, złoty oznaczał niebiańskie światło wcielone w osobie Chrystusa, a czerwień jego męczeńską śmierć.
question90