Historia sztuki Średniowiecznej powszechnej:
Wyjaśnienie terminu:
Sztuka — obejmuje architekturę, rzeźbę, malarstwo, drobna plastykę.
Europejska — to pojęcie funkcjonuje od IX w. Wcześniej pojęcie świata obejmuje obszar rzymski — orbis romanum albo orbis romanorum w zależności od tego , co chcemy podkreślić. Jest to obszar Cesarstwa Rzymskiego i ta nazwa funkcjonuje w II, III IV wieku. Funkcjonuje też określenie orbis graecorum [graece] podkreślając aspekt kulturowy. Nie mamy odniesienia do pojęcia Europy, a tym samym nacji. Obszar grecki znany był w tym szerokim pojęciu, a także obszar Azji Mniejszej. Dopiero w Historii Karolińskiej pojawia się śladowo pojęcie Europy. Z chwilą upadku Cesarstwa Rzymskiego następuje okres ciemny — wędrówek ludów, Między V a IX wiekiem pojawiają się nacje. Dawne orbis romanorum dzieli się na mniejsze cząstki.
Orbis Francorum –południowa Francja,
Orbis Anglorum (w Historii Bedy Czcigodnego. Będą ma świadomość odrębności swojej nacji. )
Piotr Diakon pisze Historię Longobardów.
Orbis Germanorum.
Wszystko to działo się w obrębie nacji a nie państwa. Pojawia się szereg innych pojęć [orbis clavinium]Zanim utworzył się podział Europy, znajdował się w nacjach poprzez język. Cała historia odbywa się w ramach księstw, rodów, rodzin.
Do IX wieku pojęcie sztuki Europejskiej jest klarowne z punktu widzenia sztuki starożytnej.
Średniowieczna — II połowa V wieku do końca XV w. Od upadku Cesarstwa Rzymskiego 476. Data umowna końca jest dyskusyjna. 1492 odkrycie Ameryki;1453 upadek Konstantynopola; Wynalazek druku. Reformacja jest ważna ale nie decydująca.
XVII w. Celarius prof. Z Halle wprowadził pojecie wieków średnich. [media aetas; medie aevi]Zauważa różne zjawiska i różnorodność w tych wiekach.
Wczesne wieki średnie od upadku Cesarstwa Rzymskiego do końca wędrówek ludów i powstania Państwa Karolińskiego.
Średniowiecze — X do XIV w.
W XIX wieku, zwanym czasem inwentaryzacji, Szkoła Paryska zauważa potrzebę nowego podziału.
Okres Romański do poł. XII wieku
Okres Gotycki do wieku XVI
Przechodzi się do kryterium faktów. Okres romański to konstrukcje oparte na tradycji Rzymu. Jest to jednak przekształcona tradycja tzw. Recepcja (odbiór z elementami indywidualnymi)Mówimy tu o recepcji sztuki antycznej w okresie romańskim. Pojęcie tradycji rzymskiej jest inne we Francji niż w Germanii.
Gotyk nie honoruje zasad budownictwa antycznego. Następują zupełnie nowe zjawiska. W XVI wieku G. Vasari w swojej historiografii zauważył długi ciąg trwania motywów rzymskich. To zaś, co nie było rzymskie nazwał z pogarda gockim. Wg. Vasariego pojawiła się luka między tradycją rzymską. Najnowsza h. Sztuki, która dostrzega zjawiska indywidualne, nie może nie dostrzegac różnic. Stąd najnowszy podział nazw okresu Średniowiecza: Sztuka X wieku, Sztuka XI wieku, itd. Lub sztuka około roku 1400 ; sztuka około roku 1500
Sztuka Bizancjum:
M. Kłosińska — Sztuka Bizantyńska.
Myśl chrześcijańska początkowo rozwija się na wschodzie. Posługują się określeniem orbis graecorum w znaczeniu historycznym , jako że kulturę czerpią bezpośrednio z tradycji greckiej Biblia i jej wykładnia teologiczna, filozofia i ikonografia kwitną na wschodzie.
Założenie Konstantynopola jest początkiem nowej tradycji. Się wielka monarchia teokratyczna – całkowicie podporządkowana władcy.
Początek sztuki bizantyńskiej miał wyrazić nowa treść, związaną z państwem i chrześcijaństwem. Obszar Azji Mniejszej jest zniszczony całkowicie przez Arabów.
Źródła sztuki biz. to miasta Konstantynopol, Tesaloniki, Rawenna.
Od V w. do VII w. Okres Wczesny. Od Teodoryka do śmierci Justyniana. Centrum sztuki jest Rawenna. Musi stworzyć nową cywilizację opartą na rzymskiej tradycji. Północna Italia (Longobardia) była, w okresie późnorzymskim, aktywizowana b silnie i ufortyfikowana od północy. Teodoryk uczynił więc z Rawenny stolicę.
Sztuka Rawenny:
I okres późnorzymski — ród Teodozjuszów.
Prudencjana wybudowała dla siebie mauzoleum, zwane m. Galii Placydii. Została nazwana kościołem Św. Krzyża. Jest to Kościół na planie krzyża greckiego, dekorowany mozaikami.
I mozaika Chrystus przedstawiony jako Dobry Pasterz pośród owiec czyli wiernych. Z tradycji sarkofagowej i późnochrześcijańskiej wynika nowy element. Jest ubrany nie w krótką tunikę (młody pasterz), lecz w złotą tunikę i czerwony płaszcz, z nimbem wokół głowy [mozaiki rzymskie] Młody pasterz jest zatem połączony z osobą dorosłą utożsamiającą władczość. Chrystus trzyma znak zwycięstwa Krzyż bez znaków pasji. (crux gemmata) Rozszerzone ramiona belek pionowej i poziomej zaznacza charakter Chrystusa jako zmartwychwstałego władcy.
II mozaika Św. Wawrzyniec – ukazany jako lektor czyli opiekun ksiąg. Trzyma w ręce księgę . Po przeciwnej stronie znajduje się otwarta szafa na księgi podkreślająca funkcje lektora. W ręku trzyma także krzyż zwycięstwa z poszerzonymi ramionami. Podąża w kierunku rusztu jako miejsca męczeństwa. Wiele elementów nosi charakter rzymski: Rozwiana szata, ruch, tektonika (cielesność)
Cały kościół Św. Krzyża w górnej części zdobiony jest wizerunkami Apostołów, wskazujących ruchem ręki Chrystusa. Dolne części kościoła są wyłożone marmurowymi płytami z dekoracja w formie wici roślinnych.
Baptysteria:
Baptysterium ariańskie, Baptysterium ortodoksów. ( V-VI w)
Są to oddzielne budowle z basenem chrzcielnym, zawsze na planie ośmioboku. Symbolizuje to wprowadzanie przez Chrzest do nieskończoności, do zmartwychwstania. [liczba 8] W bapt. Nie odbywały się żadne nabożeństwa oprócz Sakramentu Chrztu. Liczba 8 nawiązuje do tradycji pitagorejskiej –czyli do pojęć wyrażanych przez symbolikę liczb.
Dekoracja: W centrum medalionu widzimy Chrzest. Widać wpływy późnorzymskie – pejzaż, wijącą się rzekę i personifikacje Jordanu
W zewnętrznej obręczy dekoracji kopuły znajdują się symbole , wybrane elementy świata rzeczy — trony , baldachimy, — wywodzące się z tradycji bizantyńskiej. Obserwujemy w baptysteriach formułowanie nowego języka sztuki. Od narracji do języka symbolu. Zastępuje się świat ludzi światem rzeczy, które głęboko przenikają interpretację rzeczywistości.
WCZEŚNIEJSZA Pamiętająca czasy Teodoryka, wyznawcy arianizmu. Ta pierwsza była bazylika ariańską. Nawiązuje do bazylik rzymskich. Prosta nawa, duże okna zalewające wnętrze dużą ilością światła, rząd arkad mających własne światła. Prosty strop dopełnia charakter rzymski bazyliki. Wystrój się zmienia. Świat ariański wprowadza swój program ikonograficzny, choć konstrukcja pozostaje rzymska. dziś jednak ten wystrój nie istnieje Dekoracje mozaikowe są bizantyńskie. U podstaw leży nowy program formalny,
Forma architektoniczna: Zmieniły się kolumny. Architekci wprowadzili impost zamiast kapitelu.
Program Ikonograficzny:
1. Wyeliminowanie tła w formie pejzażu. Pojawia się złote gładkie tło, podstawa zaś implikuje ziemski grunt czyli łąkę. Nie jest to jednak zwykła łąka lecz rajska. Łąka rajska to wizja raju. W bazylice dominują dwie postacie: Chrystus po stronie południowej i Maryja po stronie północnej. Ciągną do nich szeregi męczenników i męczennic. Postaci ich nie są jednak dokładnie zarysowane, lecz są to zjawy, bez wyraźnego zaznaczenia szczegółów — Głowy i szaty. Cały orszak świętych męczenników ciągnie od strony wejścia do absydy. Chrystus zamienia pasterskość na tronującego monarchę— tunika, płaszcz, clavium. Złote pasy na tunice są zarezerwowane dla cesarza. Artysta zamanifestował władze nieba. W ręku trzyma znak władzy (ale nie berło) Chrystus siedzi na tronie w kształcie liry. Jest otoczony strażą anielską [czterech aniołów] Patrystyka wschodnia z ośrodków w Konstantynoplou, Nisibis, Aleksandrii, podejmuje problem aniołów. Według nich anioły stanowią hierarchie wokół tronu Boga — Chrystusa. Kultura bizantyńska pamięta o zakazie przedstawiania wizerunku Boga, stąd przedstawiono boskość w postaci Chrystusa. Boskość manifestują aniołowie. Tunika i płaszcz to symbole władzy Chrystusa. Spośród grona męczenników jedyną postacią podpisaną jest Św. Marcin. Imiona innych nie są wiadome. Marcin jest odziany w czerwoną tunikę i wieniec zwycięstwa. Pierwsze postacie w hagiografii to męczennicy. Święty to męczennik. Jesteśmy w okresie, gdy sztuka formułująca podstawowe zasady oparta jest na Chrystologii. Święci muszą przejść męczeństwo na wzór Chrystusa [ laurum coronarium –wieniec męczeństwa] Postacie męczenników w narteksie wyruszają z Palacjum (wizerunku pałacu władcy w Rawennie) Postacie męczennic wychodzą z portu. Port Classis pod Rawenną później jest zamulony i wtedy rozkwita Wenecja. Męczennice idą w kierunku Maryi, przedstawionej z tymi samymi atrybutami co Chrystus. Jest to pierwszy w historii wizerunek Maryi Teotokos. — Matki Boga.
Pełne wyobrażenie Matki Boga w tej formie uzasadnia fakt umieszczenia jej wizerunku naprzeciwko Chrystusa. (panndamm) Sobór Efeski nazwał Maryje Matka Boga — stad tron, ubiór cesarski, straż anielska,
Pojawia się w tym reprezentacyjnym przedstawieniu jeden element narracyjny.[1]
Ten element to pokłon mędrców. Jest to pozostałość po wcześniejszych mozaikach ariańskich. Justynian zwalczając arianizm, zachował postacie trzech mędrców. Jest to znakiem epifanii — manifestacji, objawienia się Boga, Bóg daje się poznać człowiekowi. W Bizancjum obchodzono Święto Epifanii 6 grudnia. Było wpisane do Kalendarza Liturgicznego. Nie odchodzono Bożego Narodzenia. Drugim Świętem było Św. Chrztu Pańskiego.
Bazylika San Apolinare Nuovo — buduje nowe obrazy od podstaw formalnych . Zamienia pejzaż (który jest iluzją świata widzialnego, trójwymiarowego) a co za tym idzie zamienia rzeczywistość ziemska na niebiańską. Tego nie było w starożytności. Wyeliminował wnętrze i pejzaż [świat widzialny] na złotą mozaikę — synonim światła, która oddaje istotę boskości. Zmartwychwstanie wpisane jest w rzeczywistość światła. Postaci ledwo dotykają ziemi. One są w innej rzeczywistości. Odziani w białe tuniki i złote płaszcze z wieńcami laurowymi na głowach czyli przedstawione są istoty ziemskie w niebieskiej rzeczywistości. Palmy to synonim raju. Jedyną rozpoznawalną męczennicą jest święta Agnieszka z Barankiem. Panneau[2] umieszczone powyżej przedstawiają wydarzenia z ziemskiego życia Chrystusa. Synonimem tego co na dole jest ziemia a tego co w górze — niebo. Tu jest odwrotnie ! Na dole niebo, na górze zaś umieszczone są sceny z ziemskiego życia Jezusa.
WSKRZESZENIE ŁAZARZA: artysta wprowadza symboliczny wymiar tej sceny.
Scena — Chrystus z Nimbem Krzyżowym, odziany w czerwoną tunikę. Przemawia gestem jak z tronu Obok Niego w uroczystej postawie apostoł. Narracja jest treścią tej sceny. Występuje też III płaszczyzna — głębszy sens oparty na teologii patrystycznej. Wyjaśniają oni scenę zmartwychwstania Jezusa w stosunku do cudu wskrzeszenia Łazarza. Tu Chrystus jest już Zmartwychwstały. Jest tu już wpisany symbolizm. Wykładnia jest dogmatyczna. Wyjaśnienie obrazu jest możliwe przez teksty dogmatyczne. Na szatach Apostołów występują greckie litery. Jest to manifestacja greckiej tradycji — patrystyki.
ZAPARCIE SIĘ PIOTRA:
Bardzo ważne są sceny pod samym stropem. Pomiędzy oknami występują postacie Apostołów. W górnej części scena zaparcia się Piotra. Scena jest narracyjna w ogólnym zarysie, zaś dopełniona symbolami. Chrystus jest odziany w uroczyste szaty ze złotym cluvium, z nimbem krzyżowym wokół głowy Piotr jest uroczyście odziany . Na szacie litera gamma. Na kolumnie stoi kogut. Rozwikłanie symbolów prowadzi do tekstów patrystycznych. Wydarzenia ewangeliczne (I warstwa) są uzupełnione o warstwy typologiczne.
II warstwa symboliczna ma charakter etyczno — moralny. Jest to warstwa w formie symbolicznej. Głębszy jej pokład to rozumienie męki i zapowiedzi męki jako wymiaru zwycięstwa i zmartwychwstania. Chrystus i Apostołowie są uroczyści, reprezentatywni.
Artyści posługują się symboliką greckiego alfabetu, symbolika zainicjowana przez pitagorejczyków, a używana przez Ojców Kościoła ze szkoły aleksandryjskiej (Orygenes) czy Ojców Kapadockich (Grzegorz z Nazjanzu, Grzegorz z Nyssy)
Gamma [gemadion] czyli trzecia litera alfabetu. Jest to symbolika oparta na kolejności.
Cyfra 3 to symbol Trójcy Świętej. [ w średniowieczu 3 cnoty kardynalne; Św. Augustyn — 3 władze duszy] Gemadiony na szatach to przesłanie symboliczne cyfry.
Podobne gemadiony występują w scenie rozmnożenia chleba i ryb. Symbolika zdobywa pierwszeństwo. Artyści ciągle odnoszą się do malarstwa antycznego. Obraz nawiązuje dialog bezpośredni z widzem. Prowadzi to do wytworzenia pojęcia ikony. Przedstawienie bazuje na wydarzeniu historycznym.
Kościół z I połowy VI w. w porcie wybudowanym przez Augusta. Jest to świątynia konsekrowana w 548 r. Przez Arcybiskupa Maksymiana. Sam układ architektoniczny jest bardzo podobny do San Apolinare Nuovo. W układzie arkadowym z precyzyjnym interkolumnium, wprowadzona jest ściana z dużą ilością światła wpadającego przez otwory okienne za interkolumnium. Nawa kończy się łukiem tryumfalnym, za którym jest mała absyda . Nie ma transeptu.
DEKORACJA ABSYDY:
Odsłania nową treść. Posiada jasny układ ikonograficzny. Postaci Arcybiskupów i Biskupów Rawenny występują jako panneau między oknami. Występują oni jako świadkowie historii kościoła.
Czasza — Wizja raju z Apolinarym w centrum [bp męczennik Rawenny]. Odsłania się łąka rajska i grono wiernych podążających do biskupa jako owce. Uniesione do góry ręce oranta wskazują przestrzeń górną. czyli na Ogromny Krzyż wpisany w klipeus na niebieskim ugwieżdżonym niebie. [crux gemmata; crux triumfalis] Figury Apolinarego i Chrystusa występują jako postaci zwycięskie, zmartwychwstałe. Chodziło tez o rozszerzenie idei Krzyża świetlistego.
Wydarzeniem Ewangelicznym stanowiącym inspirację jest przemienienie na Górze Tabor. Stąd postaci Apostołów i Proroków.
Druga warstwa znaczeniowa — TABOR. Dla teologów Tabor był miejscem objawienia Boga człowiekowi.
Trzej Apostołowie występują jako świadkowie w postaci 3 owiec wychylających się zza chmur Mojżesza i Eliasza. Na skrzyżowaniu ramion krzyża widać głowę Chrystusa w klipeusie.
Całość przedstawienia nie kończy się Przemienieniem. Ostateczny sens zawiera się w łuku tęczowym. Drugi klipeus z twarzą Chrystusa obok cztery bestie Apokalipsy [lew, wołu, człowiek, orzeł] manifestują dzień ostatni, dzień końca. Postaci te wychodzą z Betlejem (początek) i Jeruzalem (koniec) Apokalipsa jest zwieńczeniem warstw przedstawiających. Jest to obietnica rozumiana pozytywnie.
Stały schemat łuków tęczowych — kompozycje rzymskie kierują ku wizji zwycięstwa. Św. Apolinary przedstawiony jest w stroju biskupim, w stylu portretów późnorzymskich. Wszystkie elementy dążą uparcie do odmaterializowania postaci. Ich linearyzm, dwuwymiarowość, ciało bez wolumenu (tylko tren) zmierzają do nowego programu stylistycznego.
Krzyż : Rozszerzone ramiona złotego Krzyża. GEMMY (czerwone kamienie –karneole; rubiny) Wzorem może być świetlisty, obity złotymi blachami krzyż stojący na Golgocie[3],przy którym zawsze paliły się lampki. Nie mamy przekazów złotniczych.
Krzyż na mozaice ma na zakończeniach złote kule i twarz Chrystusa wpisaną pośrodku. Cyklicznie kształtuje się oblicze. W malarstwie następuje moment kształtowania się symboli naprowadzających na rozumienie ikony.
Czy tylko język symboli? Jesteśmy w połowie VI w. narracja przekładana jest na język obrazu. Przykładem jest kościół Św. Katarzyny pod Synajem. [Justynian]
Kościół jest zbiorem cennych przedmiotów liturgicznych. Zachowała się mozaika; postaci Apostołów w pełni ,w zarysie Mojżesz i Eliasz. Chrystus pełny w białych jak światło szatach, na niebieskim polu.
Katedra przy pałacu w Rawennie.
Jest to budowla na planie regularnego ośmioboku, z piętrami, niszami kryta kopułą. W prezbiterium: sceny ofiary chrześcijańskiej i Melchizedeka. Postać Chrystusa występuje na kuli, w otoczeniu Apostołów i świętych. Tuz przed nawą ofiary kapłańskie ST i ofiara Izaaka ST. Kościół ma charakter luksusowy. Cesarz Justynian znany był z zamiłowania do budowli centralnych — Krzyż równoboczny, wielobok, koło. Jest to charakter budowli znany na obszarze Wschodu.
Ofiary ST zestawione są z portretami Justyniana i Teodory, przynoszących dary do Mszy Św. Typologia ST dostosowana jest do współczesnego wydarzenia.
Ofiara Izaaka — obok wniesienie cyborium [chleb] przez Justyniana do świątyni.
Po prawej i lewej stronie od scen starotestamentalnych – pochody cesarza i cesarzowej, podążające ku absydzie.
Nad absydą — sklepienie klasztorne, z klipeusem z barankiem, klipeus z Chrystusem.
W absydzie Chrystus jest młodzieńczy, lecz nie jest pasterzem. Występuje jako kosmokrator (na kuli) Ubiór cesarski, zamknięty zwój z pieczęciami(Apokalipsa) podkreślają Jego godność. W prawej ręce — laurum coronarium [wieniec zwycięstwa], który wręcza Św. Witalisowi, patronowi świątyni. — transcendencja przenikająca historię.
Z przeciwnej strony postaci Chrystusa widać Abp. Eklezjusza z modelem świątyni. Tenże biskup jest autorem programu ikonograficznego. Występują zatem dwa motywy:
1. Obraz memoria — pamięci świętego
2. Obraz wotywny — Eklezjusz składa dar.
Wszystko dzieje się w otoczeniu rajskiej łąki [ białe kwiaty podobne do przebiśniegów] i złotego tła.
Na szatach Jezusa widnieje litera dzeta Z. Jest to szósta litera w alfabecie. Szóstka w systemie pitagorejskim oznacza udoskonalenie 3. U Pitagorejczyków trójkąt miał znaczenie boskie. Szóstka multiplikuje znaczenie Trójcy Św.
Zmultiplikowanie liczby 3 pojawia się w liturgii, która przy rozpoczęciu Mszy Św. śpiewa Hagios, Hagios, Hagios czyli Święty... w odniesieniu do Chrystusa. Wcześniej Liturgia Bizantyńska wymieniała je dwukrotnie.
Cyfra 6 heksameron, ma także odniesienie do Księgi Rodzaju, do stworzenia człowieka w szósty dzień. Ma swoje rozwinięcie w Zmartwychwstanie. Jest odniesiony do Zmartwychwstania
Chrystus występuje w mandorli, otoczony kolorami tęczy [łaska i zgoda z człowiekiem] Klipeus w konfiguracji zgody z człowiekiem. Otaczają go 4 delfiny znane z medalionów rzymskich. Delfin jest znakiem królewskim, znakiem łaski władcy i jego dobroci. [konotacja pozytywna] Jest zatem mocno podkreślone znaczenie łaski. Mozaiki z wizerunkiem Chrystusa ewoluują od Chrystusa młodzieńczego ku dojrzałemu mężczyźnie Likwidowanie tułowia prowadzi do metafizyki oblicza.
Wiktorie — postacie kobiece unoszące postać Baranka w klipeusie. To są takie same wiktorie, jak w sztuce antycznej przy wizerunkach cesarzy. Wici tworzące regularne koła z wpisanymi ptakami implikują raj.
Abel i Melchizedek: przestrzeń uwypuklona tektoniką (ciało)
Program absydy jest teologiczny, zaś sceny zawierają szereg wyobrażeń antycznych.
Cesarz Justynian i cesarzowa Teodora:
Ich wizerunki są portretami, oddającymi wiernie rysy twarzy. Znikają proporcje w sensie tektonicznym Dekoracja ubioru jest zwarta, bez zarysu ciała. Tektoniczna jest twarz, rysy należą do konkretnych osób. W orszaku Teodory zidentyfikowano żonę wodza Belizariusza i jego córkę. Rozpoznano także miejsce. Baldachim za cesarzową oraz stojące przed świątynią lavabo wskazuje, że wkracza ona z kielichem do świątyni zwanej ecclesia velata[4]. Teodora ubrana jest na modłę wschodnią — syryjską [5] Przedstawiona jest z perłowym kołnierzem i sznurami pereł spływającymi do kołnierza. Jej strój obcy jest Rzymiankom. Teodora na szacie ma haft, przedstawiający pokłon mędrców, dobrany nieprzypadkowo — ona tez się kłania.
Jest jeszcze jedna rzecz: Nimby. Justynian wprowadza teokrację jako system prawny. Był władcą odpowiedzialnym za dwie sfery: Władca i Najwyższy Kapłan. [6] Teokracja tworzy się też w sztuce.
inne zabytki:
1.Abp. Maksymianus z krzyżem relikw.
2.W. VIIw. — mozaika pamięci Konstantyna IV w San Apolinare in Classae; przekopiowana z San Vitale.
3.Głowa Św. Andrzeja na freskach S. Maria Antica na forum Rzmskim. Wykonana przez Greków — grecki rozmach sztuki. Niezwykła twarz z powiększonymi oczami.
Świat stworzony — rośliny, ptaki, naczynia; zachowuje swoją zmysłowość. Linia demarkacyjna to idea zmartwychwstania. Ptaki, owoce, naczynia nie zmartwychwstają. Stąd ich wyraźne odniesienie do sztuki antycznej. Tu sztuka się nie zmienia. Sztuka VI w. wykładając język dogmatyki, poszukuje klarownego języka. Nie przebiega na zasadzie funkcji, lecz treści. Nie jest to bezwiedny nurt. Świat roślinny i zwierzęcy rozkwita w baptysteriach. [Tagasta; Afryka Płn.]
4.W San Vitale. postacie Ewangelistów występują w pejzażu antycznym. Św. Mateusz przysiadł w pejzażu, jego wyposażenie jest takie jak u antycznych pisarzy (skórzany kosz na zwoje) Jest natchniony (Anioł)
5. Mensa ołtarza z białego marmury, wnęki, kotara, baranki.
Inne centra sztuki to Konstantynopol i Tesaloniki. Z Konstantynopola nie pozostało prawie nic [ikonoklazm VI w.] Tesaloniki — mozaika w kościele Hosios Dawid. Pierwotna nazwa — Chrystus Lator — kruszący skały. Adekwatnie zjawia się młodzieńczy Chrystus na łuku tęczy, w mandorli (nie koła) w otoczeniu Izajasza i Habakuka. Cztery rzeki rajskie unoszą cztery bestie apokaliptyczne. [I poł. VI w. Wyprzedza nieco mozaiki Rawenny.]
6. Klasztor w Bavit [muzeum w Kairze][7] Mamy wizje Maryi na tronie. W górnej części wizja Ezechiela, tronu Boga unoszonego przez istoty pełne oczu. Postacie Świętych powtarzające Święty...
Malarstwo miniaturowe do VII w.
W okresie późnorzymskim stanowiło ważny obszar działalności w dziełach literackich, botanicznych, medycznych. W I, II wieku, miniatury były malowane na pergaminie lub welinie, Były to ilustracje do dzieł pisanych w zwojach. Ostatni okres sztuki rzymskiej zaczyna stosować kodeks – tzn. pojedyncze karty spinane razem z jednej strony.
Kiedy chrześcijaństwo przejęło przekaz w formie pisanej, zastało i jedna i drugą formę w użyciu. Dzieła przepisywane były w formie kodeksu.
IV w. Przekaz na zwoju dotyczył treści o doniosłym znaczeniu, zaś kodeks był forma związaną z tekstem prawniczym o charakterze zbioru przepisów, a nie oficjalnych dokumentów.
W chrześcijaństwie symbol zwoju był synonimem Starego Testamentu, zaś księga — Nowego Testamentu. [Chrystus trzyma zwój lub księgę, albo i jedno i drugie]
Z tradycji antycznych przejęty został sposób malowania obrazów wypełniający kartę, związany z portretem autora. Portret ten umieszczano na pierwszej karcie Incipitowej. Portret nosił cechy reprezentacyjne. Autor był przedstawiony w formie wizerunku, jego zaś dzieło w formie tekstu. Tekst Ewangelii otwierał portret Ewangelisty. Chrześcijaństwo przejmuje stronę malarską.
1. Konstantynopol — kopia księgi medyka Dioskurinesa — kanon używania ziół. Ofiarowany dla Julianny Amicji, jako dar za opiekę i fundacje klasztoru. Obwiedziony jest bogatą bordiurą, zawiera szczegółowy rysunek roślin. Był kopiowany do XIV w. Karta zachowuje cechy dawnego kodeksu tzn. tekst jest pisany w trzech kolumnach, powyżej tekstu jest umieszczony konkretny obraz. Jest to bezpośrednio pocięty zwój. Małe obrazki korespondują z tekstem.
2. Kodeks Rabuli[8] Strona incipitowa tradycja zachowana ze zwoju. — napisy prostopadłe do reszty tekstu. Chrystus jest młodzieńczy, Jego zaś transcendentny charakter wynika ze sposobu tronowania. Bardzo bogata bordiura,[9] Nisze i baldachimy to miejsce dla Ewangelistów. W obrębie łuków występują teksty Ewangelii Marka i Łukasza. Nie ma jeszcze symboli Ewangelistów. W tym okresie występuje wyraźna dychotomia między kodeksem a zwojem — są traktowane na równi. Zmartwychwstanie — Miniatorstwo utrzymuje tradycje antyczną, co przejawia się poprzez dynamizm postaci, (ruch) ich antyczne szaty, w dolnej części scalonych namalowanych dość zmysłowo wzgórz(światłocień) widać wyraźny izokefalizm — Maryja występuje razem z Aniołami, niebiańskie wkracza w to, co ziemskie. Wyżej widzimy mandorlę Jezusa unoszona przez Aniołów. Wizerunek opatrzony jest sceną z wizji Izajasza — koła wozów pełne oczu. Aniołowie przedstawieni są jak antyczne Wiktorie. Obraz łączy w jedno trzy elementy: Podstawę historyczną, typologiczną i symboliczną
3. Księga Genezis — tzw. Genezis wiedeńska. Odkryta w Wiedniu, pochodząca z VI wieku. Większość badaczy przychyla się do opinii, że powstała w Konstantynopolu, w środowisku dworskim. Jest to bowiem KODEKS PURPUREUS, a na takowy tylko dwór mógł sobie pozwolić. Pierwszy jego badacz Wickhoff, broni stanowiska twierdzącego, że kodeks kontynuuje tradycję antyczną. Inni byli bowiem zdania, że dominuje w nim czynnik wschodni (palestyńsko — syr...
question90